Οι Γερμανοί επελαύνουν στην Ιβηρική χερσόνησο

Λεωνίδας Βατικιώτης

(Επίκαιρα, 14-20.6.2012)

Leonidas Vatikiotis

Στο σφαγείο του Μνημονίου κι η Ισπανία για χάρη των τραπεζών

Θέμα ημερών ήταν να οδηγηθεί κι η Ισπανία στον λεγόμενο Μηχανισμό Διάσωσης απ’ τη στιγμή που το υπέδειξε η Γερμανία. Η δεξιά κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι, που ανέλαβε τα ηνία στις 21 Δεκεμβρίου, εμφανιζόταν να αρνείται, και μάλιστα επίμονα, την προσφυγή στον Μηχανισμό. Το επιχείρημα που πρόβαλε ήταν πως δεν ήθελε η Ισπανία να γίνει σαν την …Ελλάδα. Με άλλα λόγια, βλέποντας οι Ισπανοί τον φαύλο κύκλο λιτότητας – ύφεσης – υπερχρέωσης που προκάλεσε στην χώρα μας η πιστή και απαρέγκλιτη εφαρμογή των Μνημονίων την τελευταία διετία, δήλωναν πως ήθελαν πάση θυσία να αποφύγουν την υπαγωγή στον μηχανισμό ΕΕ – ΔΝΤ. Ακόμη όμως κι αν οι επιφυλάξεις που πρόβαλε ο ισπανός πρωθυπουργός ήταν πραγματικές, κι όχι μια προσπάθεια να χρυσώσει το χάπι και να νεκρώσει τα αντανακλαστικά των συμπατριωτών του, δεν κράτησαν παρά ελάχιστο. Συγκεκριμένα, έως ότου το Βερολίνο καταστήσει σαφές ότι δεν συζητάει τίποτε λιγότερο απ’ το να μπει κι η Ισπανία στη σειρά μαζί με την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την γειτονική τους Πορτογαλία, αποτελώντας την τέταρτη χώρα της ευρωζώνης που λυγίζει κάτω από την κρίση χρέους.
Η επιμονή της Γερμανίας να προσφύγει η Ισπανία στον μηχανισμό διάσωσης δεν είναι δύσκολο να ερμηνευθεί. Στο προηγούμενο μόλις τεύχος των Επικαίρων εφιστούσαμε την προσοχή στην σημαντική έκθεση της Γερμανίας στην Ισπανία που αγγίζει τα 186 δις. ευρώ κι αφορά έκθεση σε δημόσιο χρέος, τράπεζες και ιδιωτικό τομέα. Ανέρχεται μάλιστα, για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, περίπου στο ήμισυ των συνολικών κεφαλαίων των γερμανικών τραπεζών. Το Βερολίνο επ’ ουδενί δεν θα άφηνε τις επενδύσεις του να καλύπτονται από ένα πέπλο αβεβαιότητας, όπως επεδίωκε αρχικά η Μαδρίτη ανακοινώνοντας ένα σχέδιο σταδιακής ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών που θα ξεκίναγε τον Ιούλιο με τη καταβολή 7 δισ. ευρώ και θα έφθανε μέχρι τον Οκτώβριο του 2012, οπότε θα καταβάλλονταν 12 επιπλέον δισ. ευρώ.

Οίκοι αξιολόγησης ή εκτελέσεων;

Τέτοια πολυτέλεια χρόνου δεν υπήρχε για την τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης! Ρόλο καταλύτη μάλιστα στην επιτάχυνση των εξελίξεων έπαιξε ο αμερικανικός οίκος αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Fitch που υποβάθμισε την Ισπανία στη θέση ΒΒΒ, δύο μόλις σκαλοπάτια πάνω από την κατηγορία των αποκαλούμενων σκουπιδιών. Η απόφαση των Αμερικάνων υποτίθεται πως ήταν η αντίδραση τους στην αποκάλυψη του συνολικού κόστους ανακεφαλαιοποίησης των ισπανικών τραπεζών το οποίο δεν αποκλείεται να φθάσει ακόμη και τα 100 δισ. ευρώ. Οι πιο συντηρητικές εκδοχές το υπολογίζουν από 30, το ελάχιστο, μέχρι 70 δισ. ευρώ. Ακόμη όμως και στα 60 δισ. ευρώ να ανέλθει το κόστος αναπλήρωσης του κεφαλαίου, το δημόσιο χρέος της Ισπανίας, που το 2007 ήταν ένα από τα μικρότερα στην ΕΕ ανερχόμενο μόλις στο 36% του ΑΕΠ, θα εκτοξευτεί στο 95% του ΑΕΠ, θα τείνει δηλαδή στο εξωφρενικά υψηλό ποσό του 1 τρισ. ευρώ γεννώντας βάσιμες ανησυχίες για την δυνατότητα της Ισπανίας να δανείζεται με συμφέροντες όρους και να το εξυπηρετεί ομαλά. Η εκτίναξη μάλιστα των ισπανικών επιτοκίων στο 7%, στο επίπεδο δηλαδή που Ελλάδα και Ιρλανδία σήκωσαν τα χέρια ψηλά και αποσύρθηκαν από τις αγορές, ήταν που χτύπησε τον πρώτο συναγερμό για το χρόνο που έχει στη διάθεσή της η Ισπανία να στηρίξει τις τράπεζές της.
Το μεγαλύτερο σκάνδαλο όμως είναι αυτό ακριβώς: το που θα πάνε τα λεφτά των ισπανών φορολογουμένων κι ο λόγος κατ’ επέκταση για τον οποίο οι Ισπανοί θα υποστούν νέα, εξοντωτικά προγράμματα λιτότητας, τα οποία θα οδηγήσουν το κοινωνικό ζήτημα σε παροξυσμό. Ας θαυμάσουμε τον κοινωνικό παραλογισμό που επικρατεί στην σύγχρονη Ευρώπη: Σε μια χώρα που η ανεργία θερίζει, πλήττοντας επίσημα το 24% του εργατικού δυναμικού, οποιαδήποτε συζήτηση για δημιουργία θέσεων εργασίας και στήριξη των ανέργων μέσω ανάληψης κρατικών επενδύσεων και υλοποίησης προγραμμάτων κοινωνικών υπηρεσιών θεωρείται βλασφημία. Όποιος διανοηθεί να ανοίξει καν τέτοιο θέμα συζήτησης θεωρείται ανεύθυνος, τυχοδιώκτης, επικίνδυνος ακόμη κι άσχετος καθώς (θεωρείται ότι) υποτιμάει το μέγεθος του δημοσιονομικού ελλείμματος και την υποτιθέμενη απειλή εκτροχιασμού των δημοσίων οικονομικών, όπως υποστηρίζουν οι νεοφιλελεύθεροι οπαδοί της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Όταν όμως κινδυνεύουν οι τράπεζες τότε κάμπτονται όλες οι παραπάνω ενστάσεις κι ανοίγουν διάπλατα οι κρουνοί του δημόσιου χρήματος λες κι οι τράπεζες κρατούν τα κλειδιά της κοινωνικής ευτυχίας και δεν το ξέραμε! Η στήριξη επομένως των τραπεζών είναι το μεγαλύτερο πολιτικό σκάνδαλο!

Η σειρά της Ιταλίας

Πολύ περισσότερο που δεν είναι η πρώτη φορά και – πολύ φοβόμαστε – ούτε η τελευταία που στο βωμό των τραπεζών θα θυσιαστεί η κοινωνική ευημερία. Η τρέχουσα υποτροπή της κρίσης δημόσιου χρέους στην ευρωζώνη με την προσφυγή της Ισπανίας στον μηχανισμό διάσωσης, ατόφιο δημιούργημα μιας εγγενώς στρεβλής δομής νομισματικής ενοποίησης που επιδεινώνει την θέση των περιφερειακών χωρών έναντι του κέντρου, σηματοδοτεί και το τέλος ενός σύντομου διαλλείματος μόλις έξι μηνών. Ξεκίνησε ειδικότερα τον Δεκέμβριο όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, υπό το νέο της τότε διοικητή Μάριο Ντράγκι, έδωσε στις ιδιωτικές τράπεζες σχεδόν 1 τρισ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά, που δεν πέρασαν στην ιδιωτική, την λεγόμενη παραγωγική οικονομία, δημιούργησαν ένα ανάχωμα που δεν κράτησε παρά μισό χρόνο! Τίποτε παραπάνω, με μοναδική εξαίρεση το γεγονός ότι οι αντιθέσεις τις οποίες πρέπει κάποτε να λύσει η ευρωζώνη οξύνθηκαν ακόμη παραπέρα. Αποδείχθηκε με άλλα λόγια πως η γραμμή διαχείρισης της κρίσης που προκρίνει το Βερολίνο μαζί με τις πολιτικές ελίτ όλης της Ευρώπης είναι εκατό τοις εκατό αναποτελεσματικές να επιλύσουν την κρίση. Αποτυγχάνουν παταγωδώς τόσο σε επίπεδο ευρωζώνης όσο και στην ίδια την Ισπανία όπου μόλις πριν λίγες εβδομάδες ανακοινώθηκε η αναπλήρωση του κεφαλαίου της τράπεζας Bankia με 19 δις. ευρώ δημόσιου χρήματος, χωρίς όμως να ανακοπεί η κρίση!
Προκρίνονται εντούτοις οι συνταγές της λιτότητας παρά την αποδεδειγμένη τους αναποτελεσματικότητα επειδή αποτελούν βασιλική οδό για το γκρέμισμα των κοινωνικών κατακτήσεων που επιβλήθηκαν στην Ευρώπη την μεταπολεμική περίοδο. Μια πρωτοφανών διαστάσεων αναδιανομή εισοδήματος, με άλλα λόγια, που υλοποιείται υπό την απειλή της κρίσης δημόσιου χρέους και το μοναδικό που κάνει είναι να την επεκτείνει από την μια χώρα στην άλλη, με την Ιταλία τώρα να παίρνει τη σκυτάλη…