Προσφυγικό: Πάλι λάθος ο Μαρξ; | του Ευτύχη Μπιτσάκη

Πηγή:  Δρόμος της Αριστεράς

Υπέρ πλεόντων, οδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αιχμαλώτων και της σωτηρίας αυτών

Παρακολουθούμε στην τηλεόραση την τραγωδία των προσφύγων. Ουρές να βαδίζουν κάτω από τον εχθρικό ουρανό, τη νύχτα κοιμούνται στους δρόμους και στα χωράφια και όμως συνεχίζουν να βαδίζουν προς τη Γη της Επαγγελίας. Ποιας Επαγγελίας;

Γη της Επαγγελίας: Η Χριστιανική Δύση. Ειδικά η Γερμανία, όσο χρειαζόταν φθηνά εργατικά χέρια. Συνεχίζουν, λοιπόν, να βαδίζουν. Και τι συναντούν; Συρματοπλέγματα. Κλειστά σύνορα. Στρατούς και αστυνομίες. Επί Χίτλερ ο Μπρεχτ είχε βρει καταφύγιο «κάτω από των Δανών την αχυρένια στέγη». Και πώς υποδέχονται τους νέους πρόσφυγες οι απόγονοι; Τους παίρνουν χρήματα και τιμαλφή. Πρόοδος!

Δεν χρειάζεται να περιγράψουμε την πορεία αυτών που εγκατέλειψαν την πατρίδα και τις εστίες τους για να γλιτώσουν από τις βόμβες και τα μυδράλια του εμφυλίου. Μια εικόνα, όπως λένε, αξίζει χίλιες λέξεις. Ας αφήσουμε, λοιπόν, τις περιγραφές.

Ερώτημα: Ποιοι οργάνωσαν τον εμφύλιο και γιατί; Ο Άσαντ ίσως δεν ήταν ο ιδανικός Δημοκράτης. Αλλά η Συρία ήταν μία σχετικά ανεπτυγμένη χώρα, υλικά, πνευματικά και πολιτισμικά και ο υιός Άσαντ διαδέχτηκε τον πατέρα του, απ’ ό,τι γνωρίζω, με κανονικές διαδικασίες. Ποιος, λοιπόν, οργάνωσε και εξόπλισε τους αντικαθεστωτικούς; Και ποιος είχε παλαιόθεν εξοπλίσει και χρηματοδοτήσει τους ακραίους ισλαμιστές, αρχίζοντας από το Αφγανιστάν και καταλήγοντας στους σφαγείς της ISIS;

Τα γεγονότα είναι, σε γενικές γραμμές, γνωστά. Πίσω από την τραγική κατάληξη της Αραβικής «Άνοιξης» και τους εμφυλίους πολέμους της Μέσης Ανατολής, βρίσκονται οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. Οι οποίες, εκμεταλλευόμενες υπαρκτές εσωτερικές αντιθέσεις και σε συνεργασία με τις εγχώριες αντιδραστικές δυνάμεις (κατάλοιπα μιας ιδιότυπης φεουδαρχίας και τις αναπτυσσόμενες αστικές τάξεις), επιχειρούν, οι μεν Ευρωπαίοι να ανακτήσουν, με νέο περιεχόμενο τις παλιές «κτήσεις» τους, οι δε ΗΠΑ να προχωρήσουν στο ματοβαμμένο δρόμο προς την παγκόσμια ηγεμονία.

Αυτά για τις αιτίες. Τι κάνουν, λοιπόν, οι περισσότερο ή λιγότερο υπεύθυνες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις; Υποτίθεται ότι ως πιστές στις αξίες της Δύσης(;) είναι αθώες για το αίμα που χύνεται. Καταμετρούν, λοιπόν, ως λογιστές καταστροφές και νεκρούς και εκφράζουν τη λύπη τους. Καταμετρούν πνιγμένους στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο και πάλι εκφράζουν τη λύπη τους. Αλλά τι λένε για τις αιτίες της τραγωδίας; Εκτός από τους αριστερούς, αστοί πολιτικοί και ΜΜΕ είναι άφωνοι. Λες και το κακό είναι αναίτιο. Μη μιλώντας για πόλεμο, για τις αιτίες του πολέμου, και για τις δικές τους ευθύνες νομίζουν (δηλαδή δεν νομίζουν, καθότι πονηροί) ότι μπορούν να εξαπατούν την κοινή γνώμη. Αντί να αποκαλύψουν τις αιτίες των πολέμων και της προσφυγιάς και να αγωνιστούν για να αρθούν οι αιτίες της τραγωδίας, οργανώνουν θαλάσσιες επιχειρήσεις «περισυλλογής» των υποψήφιων πνιγμένων και παίρνουν τα απαραίτητα αντιδημοκρατικά και αναποτελεσματικά μέτρα εναντίον της «τρομοκρατίας». Αλλά ποιος δημιουργεί τους τρομοκράτες;

Αυτά για τις χριστιανικές κυβερνήσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας, των Σκανδιναβικών Χωρών και για τις κυβερνήσεις των πρώτων «σοσιαλιστικών» χωρών: της Εσθονίας, της Λιθουανίας και της Λετονίας. Και οι λαοί; Οι θεσμοφύλακες των «αξιών» της Ε.Ε.; Πώς εξηγείται η αδιαφορία τους ή η άρνησή τους να περιθάλψουν πρόσφυγες, ακόμα και η εχθρική αντιμετώπιση των ξεριζωμένων; Το ερώτημα οδηγεί σε άλλο: στο ερώτημα για την ανθρώπινη ουσία.

Κατά τον Αριστοτέλη, ο άνθρωπος είναι το καλύτερο από τα ζώα, αλλά και το χειρότερο όταν παραβαίνει τον νόμο. Δηλαδή, το θετικό και το αρνητικό συνυπάρχουν ισότιμα, ως ενότητα των αντιθέτων; Η σύγχρονη βιολογία έδωσε μια συγκεκριμένη απάντηση: ο άνθρωπος είναι γενετικά κοινωνικό ον. Πώς εξηγείται, λοιπόν, η βαρβαρότητα που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη ιστορία, ως η άρνηση της επιστήμης, της τέχνης και γενικά του πολιτισμού και του συναισθηματικού κόσμου του ανθρώπινου όντος;

Για να απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα πρέπει να ανατρέξουμε στον Μαρξ∙ γενικότερα στον Μαρξισμό και στις επιστήμες της ζωής.

Ο άνθρωπος διαμορφώθηκε εν κοινωνία, ως ενότητα δύο διαφορετικών: της ανθρώπινης φύσης και της ανθρώπινης ουσίας. Η ανθρώπινη, βιολογική φύση παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη από την εποχή της συγκρότησης των αρχέγονων κοινοτήτων. Αλλά εάν ορίσουμε την ανθρώπινη ουσία ως το σύνολο των εσωτερικευμένων σχέσεων του ανθρώπου με τον κόσμο, -φύση και κοινωνία-, τότε θα διαπιστώσουμε ότι η ανθρώπινη ουσία δεν είναι ένα διαχρονικό αναλλοίωτο, αλλά μεταβάλλεται κατά το ιστορικό γίγνεσθαι. Η ανθρώπινη ουσία είναι, συνεπώς, ιστορική κατηγορία. Η ανθρώπινη ουσία καθορίζεται από το σύνολο των σχέσεων του ανθρώπου με τον κόσμο και αναδραστικά γίνεται παράγων της ιστορικής κίνησης. Ένα παράδειγμα: ακόμα και ο Αριστοτέλης δεν καταδίκαζε τη δουλεία, η οποία θεωρείται απαράδεκτη σήμερα. Επίσης, η θανατική καταδίκη και τα βασανιστήρια θεωρούνται ακόμα νόμιμα στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, αλλά έχουν απαγορευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει τις κυβερνήσεις της Ε.Ε. να μετέχουν ή και να πρωτοστατούν σε κατακτητικούς πολέμους και δολοφονίες.

Τι σχέση έχουν τα προηγούμενα με το θέμα των προσφύγων και τη στάση των περισσοτέρων χωρών της Ε.Ε.; Ο πρωτόγονος, όπως γράφει ο Μαρξ, είχε ήδη αναπτύξει ορισμένα χαρακτηριστικά: αξιοπρέπεια, περηφάνια, θάρρος, αλληλεγγύη, αλλά και σκληρότητα και βάρβαρες πρακτικές. Οι πρωτόγονοι είχαν διαμορφώσει μία ανιμιστική κοσμοαντίληψη. Ειδικά, πίστευαν στους θεούς και επικαλούνταν τη βοήθειά τους, αλλά και τη συνδρομή τους για την τιμωρία των εχθρών. (Παράδειγμα, είδος τιμωρίας εβραϊκό-χριστιανικής: «Και απολείς πάντας τους θλίβοντας την ψυχήν μου ότι εγώ δούλος σου ειμί». Ή: «΄΄Ηως εκλείπει καπνός, εκλιπέτωσαν· ως τήκεται κηρός από προσώπου πυρός».)

Τι γίνεται λοιπόν με την ανθρώπινη ουσία; Στις ταξικές κοινωνίες, αρχίζοντας από τη δουλοκτητική, κυριάρχησε η απληστία, ο ατομισμός, η ματαιοδοξία και η ακραία βαρβαρότητα. (Ας θυμηθούμε τα ρωμαϊκά αμφιθέατρα και το μαρτύριο της σταύρωσης). Οι ανθρώπινες κοινωνίες κινήθηκαν έκτοτε σε ένα μεταφυσικό σύμπαν μύθων, πίστεων, ορθολογισμού και ανορθολογισμού, ευγένειας, αυτοθυσίας και βαρβαρότητας.

Και ο καπιταλισμός; Κάποτε, γράφει ο Μαρξ, ο δάσκαλος, ο γιατρός, ο ιερέας, περιβάλλονταν με σεβασμό. Ο καπιταλισμός διέλυσε αυτή την «αύρα», μετατρέποντας τα σεβαστά αυτά επαγγέλματα, και συνολικά τις κοινωνικές σχέσεις, στην «αισχρή ανταλλαγή τοις μετρητοίς». Ο Βάρναλης το έλεγε ποιητικά: «στις σημερινές κοινωνίες ο ουρανός είναι κενός».

Επιστρέφουμε στο θέμα μας. Τι επιδιώκει ο σημερινός αστός; Να αυξήσει τον πλούτο του, μέτρο της αξίας του, κατά την αλλοτριωμένη του συνείδηση. Και ο προλετάριος, θύμα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης; Και η συνείδηση του προλετάριου είναι επίσης αλλοτριωμένη. Αλλά, κατά τον Λένιν, ο προλετάριος τείνει αυθόρμητα προς τον σοσιαλισμό. Τείνει. Αλλά φθάνει; Ή, καλύτερα, πώς φθάνει; Ίδωμεν!

Με αφετηρία τα προηγούμενα θα μπορούσαμε να επιχειρήσουμε μία ερμηνεία της βαρβαρότητας των ιμπεριαλιστών και της κυρίαρχης απάθειας των λαών της Ευρώπης. Ακόμα και της στροφής τους προς τη Δεξιά και προς την Ακροδεξιά.

Ερώτημα: Κατά τον Μαρξ, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στον καπιταλισμό, έρχεται σε σύγκρουση με τις σχέσεις παραγωγής. Αποτέλεσμα: η Επανάσταση. Αλλά αυτή η πρόβλεψη έχει διαψευστεί. Λάθος του Μαρξ ή του οικονομισμού των επιγόνων; Η Ιστορία, κατά τους κλασικούς του μαρξισμού, είναι πεδίο δυνατοτήτων. Συνεπώς; Αυτά σε επόμενο σημείωμα.

- See more at: http://www.e-dromos.gr/prosfygiko-pali-lathos-o-marx/#sthash.IjwrajhJ.dpuf

Υπέρ πλεόντων, οδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αιχμαλώτων και της σωτηρίας αυτών

Παρακολουθούμε στην τηλεόραση την τραγωδία των προσφύγων. Ουρές να βαδίζουν κάτω από τον εχθρικό ουρανό, τη νύχτα κοιμούνται στους δρόμους και στα χωράφια και όμως συνεχίζουν να βαδίζουν προς τη Γη της Επαγγελίας. Ποιας Επαγγελίας;
Γη της Επαγγελίας: Η Χριστιανική Δύση. Ειδικά η Γερμανία, όσο χρειαζόταν φθηνά εργατικά χέρια. Συνεχίζουν, λοιπόν, να βαδίζουν. Και τι συναντούν; Συρματοπλέγματα. Κλειστά σύνορα. Στρατούς και αστυνομίες. Επί Χίτλερ ο Μπρεχτ είχε βρει καταφύγιο «κάτω από των Δανών την αχυρένια στέγη». Και πώς υποδέχονται τους νέους πρόσφυγες οι απόγονοι; Τους παίρνουν χρήματα και τιμαλφή. Πρόοδος!
Δεν χρειάζεται να περιγράψουμε την πορεία αυτών που εγκατέλειψαν την πατρίδα και τις εστίες τους για να γλιτώσουν από τις βόμβες και τα μυδράλια του εμφυλίου. Μια εικόνα, όπως λένε, αξίζει χίλιες λέξεις. Ας αφήσουμε, λοιπόν, τις περιγραφές.
Ερώτημα: Ποιοι οργάνωσαν τον εμφύλιο και γιατί; Ο Άσαντ ίσως δεν ήταν ο ιδανικός Δημοκράτης. Αλλά η Συρία ήταν μία σχετικά ανεπτυγμένη χώρα, υλικά, πνευματικά και πολιτισμικά και ο υιός Άσαντ διαδέχτηκε τον πατέρα του, απ’ ό,τι γνωρίζω, με κανονικές διαδικασίες. Ποιος, λοιπόν, οργάνωσε και εξόπλισε τους αντικαθεστωτικούς; Και ποιος είχε παλαιόθεν εξοπλίσει και χρηματοδοτήσει τους ακραίους ισλαμιστές, αρχίζοντας από το Αφγανιστάν και καταλήγοντας στους σφαγείς της ISIS;
Τα γεγονότα είναι, σε γενικές γραμμές, γνωστά. Πίσω από την τραγική κατάληξη της Αραβικής «Άνοιξης» και τους εμφυλίους πολέμους της Μέσης Ανατολής, βρίσκονται οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. Οι οποίες, εκμεταλλευόμενες υπαρκτές εσωτερικές αντιθέσεις και σε συνεργασία με τις εγχώριες αντιδραστικές δυνάμεις (κατάλοιπα μιας ιδιότυπης φεουδαρχίας και τις αναπτυσσόμενες αστικές τάξεις), επιχειρούν, οι μεν Ευρωπαίοι να ανακτήσουν, με νέο περιεχόμενο τις παλιές «κτήσεις» τους, οι δε ΗΠΑ να προχωρήσουν στο ματοβαμμένο δρόμο προς την παγκόσμια ηγεμονία.
Αυτά για τις αιτίες. Τι κάνουν, λοιπόν, οι περισσότερο ή λιγότερο υπεύθυνες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις; Υποτίθεται ότι ως πιστές στις αξίες της Δύσης(;) είναι αθώες για το αίμα που χύνεται. Καταμετρούν, λοιπόν, ως λογιστές καταστροφές και νεκρούς και εκφράζουν τη λύπη τους. Καταμετρούν πνιγμένους στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο και πάλι εκφράζουν τη λύπη τους. Αλλά τι λένε για τις αιτίες της τραγωδίας; Εκτός από τους αριστερούς, αστοί πολιτικοί και ΜΜΕ είναι άφωνοι. Λες και το κακό είναι αναίτιο. Μη μιλώντας για πόλεμο, για τις αιτίες του πολέμου, και για τις δικές τους ευθύνες νομίζουν (δηλαδή δεν νομίζουν, καθότι πονηροί) ότι μπορούν να εξαπατούν την κοινή γνώμη. Αντί να αποκαλύψουν τις αιτίες των πολέμων και της προσφυγιάς και να αγωνιστούν για να αρθούν οι αιτίες της τραγωδίας, οργανώνουν θαλάσσιες επιχειρήσεις «περισυλλογής» των υποψήφιων πνιγμένων και παίρνουν τα απαραίτητα αντιδημοκρατικά και αναποτελεσματικά μέτρα εναντίον της «τρομοκρατίας». Αλλά ποιος δημιουργεί τους τρομοκράτες;
Αυτά για τις χριστιανικές κυβερνήσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας, των Σκανδιναβικών Χωρών και για τις κυβερνήσεις των πρώτων «σοσιαλιστικών» χωρών: της Εσθονίας, της Λιθουανίας και της Λετονίας. Και οι λαοί; Οι θεσμοφύλακες των «αξιών» της Ε.Ε.; Πώς εξηγείται η αδιαφορία τους ή η άρνησή τους να περιθάλψουν πρόσφυγες, ακόμα και η εχθρική αντιμετώπιση των ξεριζωμένων; Το ερώτημα οδηγεί σε άλλο: στο ερώτημα για την ανθρώπινη ουσία.
Κατά τον Αριστοτέλη, ο άνθρωπος είναι το καλύτερο από τα ζώα, αλλά και το χειρότερο όταν παραβαίνει τον νόμο. Δηλαδή, το θετικό και το αρνητικό συνυπάρχουν ισότιμα, ως ενότητα των αντιθέτων; Η σύγχρονη βιολογία έδωσε μια συγκεκριμένη απάντηση: ο άνθρωπος είναι γενετικά κοινωνικό ον. Πώς εξηγείται, λοιπόν, η βαρβαρότητα που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη ιστορία, ως η άρνηση της επιστήμης, της τέχνης και γενικά του πολιτισμού και του συναισθηματικού κόσμου του ανθρώπινου όντος;
Για να απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα πρέπει να ανατρέξουμε στον Μαρξ∙ γενικότερα στον Μαρξισμό και στις επιστήμες της ζωής.
Ο άνθρωπος διαμορφώθηκε εν κοινωνία, ως ενότητα δύο διαφορετικών: της ανθρώπινης φύσης και της ανθρώπινης ουσίας. Η ανθρώπινη, βιολογική φύση παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη από την εποχή της συγκρότησης των αρχέγονων κοινοτήτων. Αλλά εάν ορίσουμε την ανθρώπινη ουσία ως το σύνολο των εσωτερικευμένων σχέσεων του ανθρώπου με τον κόσμο, -φύση και κοινωνία-, τότε θα διαπιστώσουμε ότι η ανθρώπινη ουσία δεν είναι ένα διαχρονικό αναλλοίωτο, αλλά μεταβάλλεται κατά το ιστορικό γίγνεσθαι. Η ανθρώπινη ουσία είναι, συνεπώς, ιστορική κατηγορία. Η ανθρώπινη ουσία καθορίζεται από το σύνολο των σχέσεων του ανθρώπου με τον κόσμο και αναδραστικά γίνεται παράγων της ιστορικής κίνησης. Ένα παράδειγμα: ακόμα και ο Αριστοτέλης δεν καταδίκαζε τη δουλεία, η οποία θεωρείται απαράδεκτη σήμερα. Επίσης, η θανατική καταδίκη και τα βασανιστήρια θεωρούνται ακόμα νόμιμα στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, αλλά έχουν απαγορευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει τις κυβερνήσεις της Ε.Ε. να μετέχουν ή και να πρωτοστατούν σε κατακτητικούς πολέμους και δολοφονίες.
Τι σχέση έχουν τα προηγούμενα με το θέμα των προσφύγων και τη στάση των περισσοτέρων χωρών της Ε.Ε.; Ο πρωτόγονος, όπως γράφει ο Μαρξ, είχε ήδη αναπτύξει ορισμένα χαρακτηριστικά: αξιοπρέπεια, περηφάνια, θάρρος, αλληλεγγύη, αλλά και σκληρότητα και βάρβαρες πρακτικές. Οι πρωτόγονοι είχαν διαμορφώσει μία ανιμιστική κοσμοαντίληψη. Ειδικά, πίστευαν στους θεούς και επικαλούνταν τη βοήθειά τους, αλλά και τη συνδρομή τους για την τιμωρία των εχθρών. (Παράδειγμα, είδος τιμωρίας εβραϊκό-χριστιανικής: «Και απολείς πάντας τους θλίβοντας την ψυχήν μου ότι εγώ δούλος σου ειμί». Ή: «΄΄Ηως εκλείπει καπνός, εκλιπέτωσαν· ως τήκεται κηρός από προσώπου πυρός».)
Τι γίνεται λοιπόν με την ανθρώπινη ουσία; Στις ταξικές κοινωνίες, αρχίζοντας από τη δουλοκτητική, κυριάρχησε η απληστία, ο ατομισμός, η ματαιοδοξία και η ακραία βαρβαρότητα. (Ας θυμηθούμε τα ρωμαϊκά αμφιθέατρα και το μαρτύριο της σταύρωσης). Οι ανθρώπινες κοινωνίες κινήθηκαν έκτοτε σε ένα μεταφυσικό σύμπαν μύθων, πίστεων, ορθολογισμού και ανορθολογισμού, ευγένειας, αυτοθυσίας και βαρβαρότητας.
Και ο καπιταλισμός; Κάποτε, γράφει ο Μαρξ, ο δάσκαλος, ο γιατρός, ο ιερέας, περιβάλλονταν με σεβασμό. Ο καπιταλισμός διέλυσε αυτή την «αύρα», μετατρέποντας τα σεβαστά αυτά επαγγέλματα, και συνολικά τις κοινωνικές σχέσεις, στην «αισχρή ανταλλαγή τοις μετρητοίς». Ο Βάρναλης το έλεγε ποιητικά: «στις σημερινές κοινωνίες ο ουρανός είναι κενός».
Επιστρέφουμε στο θέμα μας. Τι επιδιώκει ο σημερινός αστός; Να αυξήσει τον πλούτο του, μέτρο της αξίας του, κατά την αλλοτριωμένη του συνείδηση. Και ο προλετάριος, θύμα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης; Και η συνείδηση του προλετάριου είναι επίσης αλλοτριωμένη. Αλλά, κατά τον Λένιν, ο προλετάριος τείνει αυθόρμητα προς τον σοσιαλισμό. Τείνει. Αλλά φθάνει; Ή, καλύτερα, πώς φθάνει; Ίδωμεν!
Με αφετηρία τα προηγούμενα θα μπορούσαμε να επιχειρήσουμε μία ερμηνεία της βαρβαρότητας των ιμπεριαλιστών και της κυρίαρχης απάθειας των λαών της Ευρώπης. Ακόμα και της στροφής τους προς τη Δεξιά και προς την Ακροδεξιά.
Ερώτημα: Κατά τον Μαρξ, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στον καπιταλισμό, έρχεται σε σύγκρουση με τις σχέσεις παραγωγής. Αποτέλεσμα: η Επανάσταση. Αλλά αυτή η πρόβλεψη έχει διαψευστεί. Λάθος του Μαρξ ή του οικονομισμού των επιγόνων; Η Ιστορία, κατά τους κλασικούς του μαρξισμού, είναι πεδίο δυνατοτήτων. Συνεπώς; Αυτά σε επόμενο σημείωμα.
- See more at: http://www.e-dromos.gr/prosfygiko-pali-lathos-o-marx/#sthash.IjwrajhJ.dpuf