Μια απάντηση του Β. Ι. Λένιν από το 1916 σε μια ατυχή συνέντευξη του 2016 – Α’ Μέρος

ΠΗΓΗ:Νέα Σπορά |Το ζήτημα των

 επεξεργασιών του Β. Ι. Λένιν για τον Ιμπεριαλισμό φαίνεται ότι θα απασχολήσει για πολύ ακόμη την ιδεολογική αντιπαράθεση που υπάρχει σε εξέλιξη, γιατί το πώς κατανοούνται αυτές οι επεξεργασίες και ιδιαίτερα το πώς προβάλλονται στις σύγχρονες συνθήκες έχει πολύ μεγάλη σημασία για τη στρατηγική, που πρέπει να χαράξει το Κομμουνιστικό Κίνημα, στο πως θα καθορίσει τις αντιθέσεις και τις συμμαχίες του, γενικότερα την πορεία του για το σοσιαλισμό.

Πολύ περισσότερο αυτό το ζήτημα έχει πολύ μεγάλη σημασία, για τη χώρα μας και ιδιαίτερα για το ΚΚΕ, στο πολιτικό επίπεδο, για την αντιπαράθεση με τις αστικές πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες έχουν διαμορφωμένη στρατηγική, την οποία την υποστηρίζουν σταθερά οι αστικές δυνάμεις και η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ με το σύνολο της πολιτικής τους δραστηριότητας – σε συνδυασμό με τη γεωστρατηγική θέση της χώρας μας, τη συμμετοχή της στο διεθνή καταμερισμό εργασίας, τη συμμετοχή της ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ, τους άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς.

Το ζήτημα του ιμπεριαλισμού σήμερα και της στρατηγικής που προκύπτει απασχόλησε και το πρόσφατο σεμινάριο που διεξήχθη στην Κωνσταντινούπολη στο Κομμουνιστικό Κόμμα – Τουρκία με προσκαλεσμένο ομιλητή τον υπεύθυνο της ιδεολογικής επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, με θέμα τη θέση του ΚΚΕ για τον ιμπεριαλισμό. Επακολούθησε και συνέντευξη πάνω στο ίδιο θέμα.

Είχαμε δεσμευτεί ότι θα σχολιάσουμε τη συνέντευξη, που παραχώρησε ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής επιτροπής της ΚΕ του Κόμματος προς το «International Communist Press» και το περιοδικό «Μπογιούν Εγμέ», ακριβώς για να αναδείξουμε τη σημασία και την επικαιρότητα των επεξεργασιών του Β. Ι. Λένιν στη σύγχρονη πραγματικότητα, αλλά και να καταδείξουμε ότι υπάρχει μια άλλη προσέγγιση στη θεωρία για τον ιμπεριαλισμό από την πλευρά του Κόμματος. Γι’ αυτό το σκοπό δημοσιεύσαμε, σε δική μας μετάφραση, τη συνέντευξη, όπως ακριβώς αναρτήθηκε στο Solidnet.

Βέβαια, στη συνέχεια είδαμε να δημοσιεύεται στον 902.gr μια διαφορετική μετάφραση, η οποία βασίστηκε και σ’ ένα διαφορετικό αγγλικό κείμενο της συνέντευξης, που αντικατέστησε το πρώτο αναρτημένο κείμενο στο Solidnet. Η αιτιολογία ήταν ότι αποδόθηκαν κακώς ορισμένα τμήματα της συνέντευξης.

Δεν πρόκειται να σχολιάσουμε την κίνηση, που έγινε με πρωτοβουλία του ίδιου του Κόμματος, για τη διόρθωση του κειμένου, γιατί μπορεί να αποδόθηκαν λάθος τμήματα της συνέντευξης. Αυτά συμβαίνουν. Γι’ αυτόν το λόγο και ο δικός μας σχολιασμός θα στηριχτεί στο κείμενο της συνέντευξης, που δημοσιεύτηκε στον 902.gr.

Για να έχουν, όμως, οι αναγνώστες μας υπόψη τους ένα δείγμα της ουσίας των διαφορών μεταξύ των δύο κειμένων που αναρτήθηκαν (με δεδομένο ότι η μετάφραση της «Νέας Σποράς» ήταν απόλυτα ακριβής, σε ό,τι αφορά το πρώτο αγγλικό κείμενο), θα παρουσιάσουμε ορισμένα ενδεικτικά μεταφρασμένα αποσπάσματα από τα δύο κείμενα.

1.1_(Πρώτο κείμενο). «Το ΚΚΕ και το CP προκειμένου να αναπτύξουν μία επαναστατική στρατηγική, συνειδητοποιούν την ανάγκη μίας νέας θεωρητικής ανάλυσης στη Μαρξιστική-Λενινιστική προσέγγιση. Η διάλεξη ήταν παραγωγική επειδή μας έδωσε την ευκαιρία να διαφωτίσουμε τη Λενινιστική προσέγγιση του κόμματός μας και να συζητήσουμε διάφορα κρίσιμα σημεία του ζητήματος».

1.2_(Δεύτερο κείμενο). «Τόσο το ΚΚΕ όσο και το ΚΚ στην Τουρκία έχουν συνειδητοποιήσει την ανάγκη να κάνουν νέα βήματα θεωρητικής επεξεργασίας, με βάση τις αρχές του μαρξισμού – λενινισμού, για να ανταποκριθούν στο καθήκον της χάραξης επαναστατικής στρατηγικής στις σημερινές συνθήκες».

• Είναι σαφής η διαφορά ανάμεσα στα δύο κείμενα. Το ένα αναφέρεται στην «ανάγκη μιας νέας θεωρητικής ανάλυσης στη Μαρξιστική – Λενινιστική προσέγγιση», το άλλο αναφέρεται σε «νέα βήματα θεωρητικής επεξεργασίας με βάση τις αρχές του μαρξισμού – λενινισμού».

2.1_(Πρώτο κείμενο). «Σε μία λανθασμένη ανάλυση της Λενινιστικής  προσέγγισης, μόνο μία χούφτα ισχυρών κρατών ορίζονται ως ιμπεριαλιστικά. Όμως σύμφωνα με την πραγματική λενινιστική προσέγγιση, ιμπεριαλιστικές πολιτικές δεν υλοποιούν μόνο οι χώρες στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας. Οι ιμπεριαλιστικές ενέργειες για παράδειγμα του Βελγίου, της Δανίας και της Ιταλίας, το αποδεικνύουν».

2.2_(Δεύτερο κείμενο). «Σε ορισμένες αναλύσεις υπάρχει η λανθασμένη προσέγγιση ότι ο Λένιν ταύτιζε τον ιμπεριαλισμό με μια χούφτα ισχυρών ιμπεριαλιστικών κρατών, τις λεγόμενες μεγάλες δυνάμεις. Η λενινιστική ανάλυση δεν οδηγεί στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι μόνο τα καπιταλιστικά κράτη που βρίσκονται στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας ασκούν ιμπεριαλιστική πολιτική. Η προσέγγιση του Λένιν στις περιπτώσεις του Βελγίου, της Δανίας, της Ιταλίας επιβεβαιώνει το αντίθετο».

• Και εδώ είναι σαφής η διαφορά στα δύο κείμενα. Στο πρώτο μιλάει «μόνο (για) μία χούφτα ισχυρών κρατών (ότι) ορίζονται ως ιμπεριαλιστικά», ενώ στο δεύτερο κείμενο κάνει λόγο ότι «ότι ο Λένινταύτιζε τον ιμπεριαλισμό με μια χούφτα ισχυρών ιμπεριαλιστικών κρατών, τις λεγόμενες μεγάλες δυνάμεις», πέρα από το γεγονός ότι προκύπτει και ένα άλλο θέμα σύγχυσης μεταξύ πολιτικής και οικονομίας του ιμπεριαλισμού.

3.1_(Πρώτο κείμενο). «Η καθημερινή πολιτική πάλη για τα λαϊκά δικαιώματα και η ανάγκη για αποτροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου, δεν πρέπει να αποσπάται από το κύριο επαναστατικό καθήκον, το στόχο μίας σοσιαλιστικής κυβέρνησης».

3.2_(Δεύτερο κείμενο). «Ο καθημερινός πολιτικός αγώνας γα τα δικαιώματα και τις ανάγκες των λαών, για την αποτροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου δεν πρέπει να αποσπάται από το κύριο επαναστατικό καθήκον, το στόχο της εργατικής εξουσίας».

• Η διαφορά εδώ στα δύο κείμενα συγκεντρώνεται στο «στόχο μίας σοσιαλιστικής κυβέρνησης», και στο«στόχο της εργατικής εξουσίας».

Θα μας επιτραπεί να αρχίσουμε το σχολιασμό μας από τις διαφορές που παρουσιάζονται στα δύο κείμενα που αναρτήθηκαν, αυτές που αναφέρουμε, γιατί τις θεωρούμε σημαντικές, και στη συνέχεια θα σχολιάσουμε και άλλα τμήματα της συνέντευξης που οι μεταφραστικές διαφορές δεν παίζουν κάποιο σημαντικό ρόλο στην απόδοση των νοημάτων.

Πρώτο: Η διαφορά που παρουσιάζεται μεταξύ της «ανάγκη(ς) μιας νέας θεωρητικής ανάλυσης στη Μαρξιστική – Λενινιστική προσέγγιση» και στα «νέα βήματα θεωρητικής επεξεργασίας με βάση τις αρχές του μαρξισμού – λενινισμού», δεν έχει καμία ουσιαστική σημασία, γιατί στην ίδια τη συνέντευξη, στις κυρίως θέσεις που υποστηρίζονται, αποδεικνύεται ότι πράγματι γίνεται μια νέα θεωρητική ανάλυση στη Λενινιστική προσέγγιση για τον ιμπεριαλισμό και φανταζόμαστε ότι αυτό το πνεύμα θα επικράτησε και στο σεμινάριο.

Είτε, επομένως, αναφερθεί η ανάγκη για μια «νέα θεωρητική ανάλυση» είτε αναφερθούν τα «νέα βήματα θεωρητικής επεξεργασίας» σε ό,τι αφορά την προσέγγιση της Λενινιστικής επεξεργασίας για τον ιμπεριαλισμό, ως προς την ουσία του ζητήματος δεν αλλάζει τίποτα.

Από την πλευρά μας δε θα είχαμε κανένα πρόβλημα ούτε με την «ανάγκη για μια νέα θεωρητική ανάλυση» ούτε με τα «νέα βήματα θεωρητικής επεξεργασίας» στη μελέτη του Β. Ι. Λένιν για τον ιμπεριαλισμό, αρκεί η κάθε νέα προσέγγιση να προσδιόριζε, με βάση τις αλλαγές ενός αιώνα, που έχουν πραγματοποιηθεί στον καπιταλιστικό ιμπεριαλισμό, και να αποδείκνυε το τι ισχύει και το τι δεν ισχύει πλέον στη Λενινιστική προσέγγιση.

Εδώ, όμως, επιχειρείται το εξής παράδοξο. Αποδίδονται στο Β. Ι. Λένιν θέσεις για τις οποίες δε μίλησε ποτέ και την ίδια στιγμή γίνεται παραδεκτό ότι: «Η θέση του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό ως αντιδραστικής εποχής του καπιταλισμού, εποχής που ο καπιταλισμός σαπίζει και πεθαίνει, επιβεβαιώνεται σήμερα ακόμη περισσότερο απ’ ό,τι στην εποχή του» (παρόλο που δε συμφωνούμε ως προς την ακρίβεια της φράσης που χρησιμοποιείται, την οποία και θα τη σχολιάσουμε στη συνέχεια).

Δεύτερο: Θα φέρουμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα που αποδεικνύει τον ισχυρισμό μας, που αφορά στα όσα αναφέραμε προηγούμενα. Ότι, δηλαδή, υπάρχει νέα θεωρητική ανάλυση, που μπορεί να επικαλείται το Μαρξισμό -Λενινισμό, αλλά που δεν έχει καμία σχέση μαζί του.

Ο Β. Ι Λένιν δε μίλησε για τη θεωρία της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας. Μίλησε για το ακριβώς αντίθετο. Επομένως η θεωρία της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας, που την έχει αποδεχτεί η ηγεσία του Κόμματος και τη χρησιμοποιεί και στα ντοκουμέντα του Κόμματος, δε συμβιβάζεται με τις Λενινιστικές επεξεργασίες. Δε μπορούν να συνυπάρξουν, γιατί η αφετηρία της Λενινιστικής ανάλυσης είναι διαφορετική από αυτήν της θεωρίας για την ιμπεριαλιστική πυραμίδα.

Στον πρόλογο που γράφει ο Β. Ι. Λένιν για την έκδοση του βιβλίου του για τον ιμπεριαλισμό στη Γαλλική και Γερμανική γλώσσα αναφέρει σε δύο σημεία (για να περιοριστούμε αποκλειστικά σ’ αυτά): «Ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε σε παγκόσμιο σύστημα αποικιακής καταπίεσης και χρηματιστικής κατάπνιξης της τεράστιας πλειοψηφίας του πληθυσμού της γης από μια χούφτα “προηγμένες” χώρες. Και το μοίρασμα αυτής της “λείας” γίνεται ανάμεσα σε 2-3 ληστές με παγκόσμια δύναμη, οπλισμένους ως τα δόντια (Αμερική, Αγγλία, Ιαπωνία), που τραβούν όλη τη γη στον πόλεμό τους για το μοίρασμα της λείας τους» (Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 27, σελ. 311).

Θα επισημάνουμε στους αναγνώστες μας, πέρα από το γεγονός της αναφοράς του Β. Ι. Λένιν στη «χούφτα» των προηγμένων χωρών, να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή και να κρατήσουν τη φράση «που τραβούν όλη τη γη στον πόλεμό τους», γιατί αυτή η φράση παίζει ρόλο στο επίπεδο της πολιτικής, μια και η πολιτική μπαίνει ως κριτήριο εάν μια χώρα, σε τελική ανάλυση, είναι ιμπεριαλιστική.

Αναφέρουμε τώρα το δεύτερο σημείο: «Όπως αποδείχνεται σε τούτο το βιβλιαράκι, ο καπιταλισμός έχει ξεχωρίσει τώρα μια χούφτα (λιγότερο από το ένα δέκατο του πληθυσμού της γης, με τον όποιο “απλόχερο” και εξογκωμένο υπολογισμό λιγότερο από το ένα πέμπτο) πού πλούσια και ισχυρά κράτη που ληστεύουν όλο τον κόσμο – “κόβοντας” απλώς “κουπόνια”. Η εξαγωγή κεφαλαίων δίνει 8-10 δισεκατομμύρια φράγκα εισόδημα το χρόνο σε προπολεμικές τιμές και σύμφωνα με την προπολεμική αστική στατιστική. Σήμερα δίνει ασφαλώς πολύ περισσότερα» (στο ίδιο, σελ. 313/314). Αυτά τα γράφει στις 6 του Ιούλη 1920, ενώ από το 1916, που γράφει τη μελέτη του υποστηρίζει τις ίδιες ακριβώς θέσεις στο κυρίως κείμενο της μελέτης του.

Η «Νέα Σπορά» έχει ασχοληθεί με τη θεωρία της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας και έχει αποδείξει ότι δεν ίσχυε ποτέ και δεν ισχύει και για τις σημερινές συνθήκες. Υποστηρίζει ότι εξακολουθεί να ισχύει η Λενινιστική θέση, που αναφέραμε παραπάνω με τα ίδια τα λόγια του Β. Ι. Λένιν. Κάναμε και κάτι άλλο. Προκαλέσαμε να μας παρατεθεί, φυσικά με επιστημονική τεκμηρίωση, η απόδειξη για την ισχύ της θεωρίας της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας.

Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν έγινε. Και όχι μόνο δεν έγινε αλλά έχει επισημοποιηθεί μια θέση, η οποία συγχέει τα βασικά κριτήρια, για τα οποία έχει μιλήσει ο Β. Ι. Λένιν για τον ιμπεριαλισμό, πολύ περισσότερο συγχέει τις ιμπεριαλιστικές χώρες με τον ιμπεριαλισμό, ως βαθμίδα ανάπτυξης του καπιταλισμού με τις αντιφάσεις που παρουσιάζει ο ιμπεριαλισμός (γι’ αυτό το θέμα θα αναφερθούμε σε άλλο σημείο του άρθρου μας), την οικονομία με την πολιτική στην ιμπεριαλιστική εποχή.

Τρίτο: Δεν αντιλαμβανόμαστε τη μεταφραστική αποκατάσταση της τρίτης διαφοράς. Εμείς γνωρίζουμε, κάτι που προκύπτει από τα Συνεδριακά ντοκουμέντα του Κόμματος, ότι οι έννοιες της εργατικής εξουσίας, της λαϊκής εξουσίας, συμπίπτουν με τη δικτατορία του προλεταριάτου. Επομένως η κυβέρνηση της δικτατορίας του προλεταριάτου δε θα μπορούσε να είναι τίποτα διαφορετικό από μια σοσιαλιστική κυβέρνηση, η οποία θα αναλάμβανε το τεράστιο έργο της οικοδόμησης του σοσιαλισμού.

Εμείς υποστηρίζουμε την άποψη ότι το Κομμουνιστικό Κίνημα πρέπει να ξεκαθαρίζει στην εργατική τάξη ότι παλεύει για το σοσιαλισμό και σ’ αυτές τις συνθήκες και κάτω από τους σημερινούς συσχετισμούς. Η έκφραση περί εργατικής εξουσίας – το συνηθισμένο είναι στα ντοκουμέντα του Κόμματος να χρησιμοποιείται η έννοια της λαϊκής εξουσίας, φαίνεται καθαρά πλέον ότι χρησιμοποιείται για να προσεγγίζει καλύτερα τη λαϊκή συνείδηση. Για να μην ακούγεται η έννοια του σοσιαλισμού ως άμεσος στόχος του Κόμματος. Ενώ είναι.

Μ’ αυτόν τον τρόπο, όμως, αναγνωρίζεται, με τον πιο επίσημο τρόπο και μέσα από μια μεταφραστική διόρθωση, ότι υπάρχει απόσταση ανάμεσα στον άμεσο στόχο του Κόμματος και τη λαϊκή συνείδηση, κάτι για το οποίο έχει αναφερθεί κατ’ επανάληψη η «Νέα Σπορά».

Φυσικά τη μεταφραστική διόρθωση, από την πλευρά μας, δε θα μπορούσαμε να την υπολάβουμε ως αποδοχή μιας «ενδιάμεσης» εξουσίας, μια και η θέση του Κόμματος σ’ αυτό το θέμα είναι απολύτως σαφής, παρόλο που η διόρθωση αφήνει αυτά τα περιθώρια. Σαν ξαφνικά το Κόμμα να ανακάλυψε ότι υπάρχει εργατική εξουσία, η οποία μπορεί να μην είναι ακόμα δικτατορία του προλεταριάτου (κατά την καθιερωμένη και επίσημη άποψη του Κόμματος).

Και μια τέτοια σκέψη δεν θα είχε και μεγάλο βαθμό αυθαιρεσίας. Από τη στιγμή που καθορίζεις ότι ο άμεσος στόχος του Κόμματος, ως προς το ζήτημα της εξουσίας, είναι η δικτατορία του προλεταριάτου, που μόνο σοσιαλιστική κυβέρνηση μπορεί να υπάρξει, τότε, σε τι χρησιμεύει η διόρθωση; Μόνο για ένα λόγο. Να μην ειπώθηκε έτσι και ο μεταφραστής, άγνωστο γιατί, να κατάλαβε διαφορετικά.

Εδώ, όμως, έστω και με έμμεσο τρόπο, αναγνωρίζεται ότι το Κόμμα δεν παίρνει υπόψη του τις Λενινιστικές επεξεργασίες για την ύπαρξη εργατικής εξουσίας, που, όμως, δε θα έχει φτάσει ακόμη να είναι δικτατορία του προλεταριάτου. Πρόκειται για την εργατική εξουσία τύπου Κομμούνας, που ο Β. Ι. Λένιν δεν την καθόριζε ως δικτατορία του προλεταριάτου. Αυτή είναι Λενινιστική θέση και δεν είναι θέση της «Νέας Σποράς». Η «Νέα Σπορά» υποστηρίζει την επικαιρότητά της.

Και με την ευκαιρία ένα ερώτημα. Μια και η ηγεσία του Κόμματος δεν αναγνωρίζει καμία «ενδιάμεση» εξουσία ανάμεσα στην αστική δικτατορία και τη δικτατορία του προλεταριάτου, τη δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς, για την οποία μίλησε ο Β. Ι. Λένιν και που θα εκφραζόταν μέσα από τα Σοβιέτ, πως τη χαρακτηρίζει; Περιμένουμε μια απάντηση για το πώς περιελάμβανε ο Β. Ι. Λένιν τη δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς στην επαναστατική διαδικασία, αν τη θεωρούσε ενδιάμεση εξουσία ή όχι και τι χαρακτήρα της απέδιδε, αστικό ή κάποιον άλλο.

Και ένα τελευταίο ζήτημα για μια φράση που χρησιμοποιήσαμε ήδη για διαφορετικό λόγο απ’ αυτόν που θα αναφερθούμε τώρα. Πρόκειται για τη φράση: «Η θέση του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό ως αντιδραστικής εποχής του καπιταλισμού, εποχής που ο καπιταλισμός σαπίζει και πεθαίνει, επιβεβαιώνεται σήμερα ακόμη περισσότερο απ’ ό,τι στην εποχή του».

Για την ακρίβεια της απόδοσης της ιμπεριαλιστικής εποχής θα παραθέσουμε ένα απόσπασμα από τον πρόλογο του Β. Ι Λένιν, που έκανε στη μπροσούρα του Ν. Μπουχάριν «Η παγκόσμια οικονομία και ο ιμπεριαλισμός»: «Υπάρχουν σημάδια ότι και σήμερα το αναμφισβήτητο γεγονός της προοδευτικότητας του ιμπεριαλισμού σε σύγκριση με το μισομικροαστικό “παράδεισο” του ελεύθερου συναγωνισμού, το γεγονός της αναπόφευκτης τελικής νίκης του ιμπεριαλισμού πάνω στον “ειρηνικό” καπιταλισμό στις προηγμένες χώρες του κόσμου, είναι ικανό να οδηγήσει σε εξίσου πολυάριθμα και ποικίλα πολιτικά και απολίτικα λάθη και δεινοπαθήματα» (Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 27, σελ. 97).

Και εδώ η ακρίβεια, και όχι μόνο, υπέστη ορισμένα δεινοπαθήματα. Ο Β. Ι. Λένιν έχει μιλήσει για το πολιτικό εποικοδόμημα του ιμπεριαλισμού, που είναι η πολιτική αντίδραση και μάλιστα πολιτική αντίδραση σ’ όλη τη γραμμή.

Έχει μιλήσει, όμως, για την ιστορική θέση του ιμπεριαλισμού, ότι, παρόλο που ο ιμπεριαλισμός είναι καπιταλισμός που πεθαίνει αλλά δεν πέθανε ακόμα, δε σταματάει να αναπτύσσεται.

Έναν αιώνα τώρα, από τότε που ο Β. Ι. Λένιν έγραψε το βιβλίο του για τον ιμπεριαλισμό, ο ιμπεριαλισμός δεν ξεπέρασε τις κρίσεις του, εμφάνισε το πιο αποκρουστικό πρόσωπο στο πολιτικό του εποικοδόμημα, το φασισμό και το ναζισμό, απονέκρωσε την κοινοβουλευτική αστική δημοκρατία μετατρέποντάς την σε «αδειανό πουκάμισο», προχώρησε σε δύο παγκόσμιους πολέμους, εξαπόλυσε δεκάδες τοπικούς πολέμους για το μοίρασμα των αγορών.

Την ίδια στιγμή ανέπτυξε τις παραγωγικές του δυνάμεις, την επαναστατική δύναμη που θα σπάσει τις σχέσεις παραγωγής, σε πολύ μεγάλο βαθμό, ωρίμασε ακόμη πιο πολύ την υλική του βάση, σάπισε πιο πολύ, δικαιώνοντας την τοποθέτηση του Β. Ι. Λένιν ότι αποτελεί την εποχή του ξεσπάσματος των σοσιαλιστικών επαναστάσεων.

Ξεκαθαρίζεται μ’ αυτόν τον τρόπο και η ιστορική ακολουθία ανάμεσα στον προμονοπωλιακό καπιταλισμό, τον καπιταλισμό του ελεύθερου συναγωνισμού, με τον μονοπωλιακό καπιταλισμό, τον καπιταλιστικό ιμπεριαλισμό, η ιστορική τους θέση, που από την άποψη της ιστορικής κίνησης προς την πρόοδο αυτή έχει την πρωτεύουσα σημασία. Και η ιμπεριαλιστική εποχή, εδώ και έναν αιώνα, άνοιξε και την εποχή των σοσιαλιστικών επαναστάσεων. Από την άποψη των άμεσων συμφερόντων της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, των στόχων, είναι η πιο σημαντική διαπίστωση.

Θα ακολουθήσει το δεύτερο μέρος.