19 Ιουλίου 1936: Κοινωνική Επανάσταση στην Ισπανία

ΠΗΓΗ: //ΠαραλληλοΓράφος//

Με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος των 75 χρόνων από την Κοινωνική Επανάσταση στην Ισπανία, αλλά και των 100 χρόνων από την ίδρυση της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας, της ιστορικής C.N.T (Confedaracion National de Trabajo), αποφάσισα να δημοσιεύσω κείμενα, φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ και ταινίες για την ιστορία της Κοινωνικής Επανάστασης στην Ισπανία, η οποία έχει σαν ορόσημο της την 19η Ιουλίου του 1936. Σκοπός εδώ δεν είναι η πλήρης εξιστόρηση των γεγονότων(κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο), αλλά μάλλον μια απόπειρα συγκέντρωσης πληροφοριών  σχετικά με την ιστορία του Ισπανικού αναρχικού κινήματος και την εξέλιξη του στη κοινωνική επανάσταση του ’36. Μια και το υλικό είναι «άπειρο», αποφάσισα να χωρίσω τη δημοσίευση σε 2 μέρη ώστε να μη γίνει κουραστικό. Το πρώτο μέρος αφορά τα γεγονότα της 19ης Ιουλίου. Επίσης παρατίθεται η σχετική -διαθέσιμη στα ελληνικά- βιβλιογραφία, τόσο για τη περίοδο του ’36-’39 αλλά και για το Ισπανικό αναρχικό κίνημα πριν και μετά, όπως και αφίσες εκείνης της περιόδου. Με μια απλή αναζήτηση στον black tracker του indymedia μπορεί να ανακτηθεί υπό τη μορφή torrent σχεδόν όλο το υλικό.

«Για τούτο παρέμεινα με τα κουρέλια μου

όπως με γέννησε η γαλλική επανάσταση

όπως με γέννησε η απελευθέρωση των νέγρων

όπως με γέννησες εσύ μάνα μου Ισπανία

ένας σκοτεινός συνωμότης»

(Μιχάλης Κατσαρός, Δωριείς από το Κατά Σαδουκαίων)

***Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Επί Τα Πρόσω» της Ελευθεριακής Συνδικαλιστικής Ένωσης(ΕΣΕ), τον Ιούλιο του 2006.***

Η 19η Ιουλίου του 1936

Το ζήτημα της ένοπλης δράσης είχε δημιουργήσει κρίσεις στη CNT. Τα προβλήματα που είχαν δημιουργήσει στην Συνομοσπονδία οι αποτυχίες των ένοπλων εξεγέρσεων των δεκαετιών του ’20 και του ’30, είχε κάνει πολλούς συνδικαλιστές επιφυλακτικούς. Η ρήξη CNT – Άνχελ Πεστάνια και η ίδρυση από τον τελευταίο του Συνδικαλιστικού Κόμματος, οφειλόταν κατά βάση σε αυτό το ζήτημα.

Πρέπει λοιπόν να πούμε ότι το 1936 η CNT δεν σκόπευε η ίδια να ξεκινήσει την επανάσταση. Ουσιαστικά όμως, από τις εκλογές του Φλεβάρη, έχει κάνει την εκτίμηση ότι η κατάσταση οδηγείται σε ένοπλη σύγκρουση. Ο Ντουρούτι υποστήριζε ότι αν η Δεξιά ξανακέρδιζε τις εκλογές θα ακολουθούσε τέτοια καταστολή που θα έκανε την ένοπλη επανάσταση αναπόφευκτη, ενώ αν κέρδιζε η Αριστερά η Δεξιά θα απαντούσε με πραξικόπημα απέναντι στο οποίο η ένοπλη δράση θα ήταν και πάλι αναγκαία. Η σιωπηρή ψήφος της CNT προς την Αριστερά ήταν επομένως μια επιλογή που κοίταζε προς τον Εμφύλιο: ήταν σημαντικό η Συνομοσπονδία να πάει σε αυτόν με τους εξόριστους και τους φυλακισμένους αγωνιστές της απελευθερωμένους. Εκτός αυτού, η νίκη της Αριστεράς έδωσε το έναυσμα στον λαό να ξεκινήσει τον επαναστατικό μετασχηματισμό της οικονομάς πριν μιλήσουν τα όπλα. Οι αγρότες κατέλαβαν την εγκαταλειμμένη γη και οι εργάτες τα εργοστάσια που πολλοί εργοδότες άφησαν τρομαγμένοι.  Από το Φλεβάρη μέχρι τον Ιούλη η CNT προετοίμαζε τα μέλη της για το ενδεχόμενο φασιστικής εκτροπής. H Solidaridad Obrera[1] χρησιμοποιούσε τον τεράστιο μηχανισμό του συνδικάτου για να αποκαλύπτει συνωμοσίες της Δεξιάς στο στρατό. Η ίδια η κυβέρνηση προσπαθούσε μάταια να περιορίσει τη λαϊκή πρωτοβουλία και αναζητούσε τρόπο συμβιβασμού με τη Δεξιά. Το ίδιο έκανε και ένα κομμάτι της Δεξιάς, όχι όμως και οι στρατιωτικοί και οι παλιοί συνεργάτες της χούντας του Πρίμο Ντε Ριβέρα.

Φασιστική στάση και εργατική απάντηση.

Tο φασιστικό πραξικόπημα εκδηλώθηκε τελικά στις 18 Ιούλη του 1936, δύο μέρες μετά την δολοφονία του δεξιού πολιτικού Σοτέλο και έπιασε την κυβέρνηση στον ύπνο. Οι δημοκρατικοί του Αθάνια υπολόγιζαν ενδεχομένως ότι θα είναι μικρής εμβέλειας και ότι θα μπορέσουν να το χρησιμοποιήσουν για να συμβιβαστούν με το στρατό και να καταστείλουν τους αναρχικούς. Η πράξη έδειξε ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις ήταν εντελώς ανίκανες να αποκρούσουν τη στάση, αλλά και απρόθυμες να εξοπλίσουν το λαό για να το κάνει. Η CNT κινητοποίησε άμεσα όσες δυνάμεις είχε για να εξασφαλίσει όπλα. Οι αρχές το αρνήθηκαν και κάλεσαν τους εργάτες να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ένα μικρό κομμάτι όπλων στη κατοχή της Ομοσπονδίας δεν έφθανε. Όταν εκδηλώθηκε η στάση στο ισπανικό Μαρόκο, σε όλη την Ισπανία οι εργάτες της CNT περικύκλωσαν τα κτίρια των αρχών για να διεκδικήσουν τα όπλα. Η δημοκρατία όμως προτιμούσε να πέσει παρά να εξοπλίσει το λαό. Τελικά στο κρίσιμο σημείο, η κατάσταση κρίθηκε ανάλογα με την πρωτοβουλία που πήρε ο λαός.

Στη Μαδρίτη, οι εργάτες κύκλωσαν τα στρατόπεδα πριν εκδηλωθεί η στάση. Είχαν λίγα όπλα από τη CNT, αλλά εμπόδιζαν την έξοδο των στρατιωτών. Μετά από κάποιες ώρες αφού η στάση είχε εκδηλωθεί παντού, οι αρχές μοίρασαν τουφέκια στα συνδικάτα, που τα έδωσαν αμέσως στο συγκεντρωμένο πλήθος. Η αξιωματικοί παραδόθηκαν και η στάση δεν εκδηλώθηκε στη Μαδρίτη. Στη Σαραγόσα αντίθετα, η CNT ξοδεύτηκε σε διαπραγματεύσεις με τις αρχές, με αποτέλεσμα η στάση να εκδηλωθεί ενόσω οι εργάτες μιλούσαν ακόμα με τον κυβερνητικό επίτροπο και η πόλη να πέσει στους φασίστες. Ήταν το πιο κρίσιμο λάθος της 19ης Ιουλίου και η CNT ξόδεψε ουσιαστικά όλον τον εμφύλιο για να το καλύψει. Στις Αστούριες, ο στρατός κατάφερε να ελέγξει το Οβιέδο, το οποίο όμως αμέσως περικυκλώθηκε από εργάτες ορυχείων της περιφέρειας που δεν είχε πέσει στους φασίστες. Στην Ανδαλουσία, δίπλα στη φρανκική βάση του Μαρόκου, η αντίσταση των εργατών δεν ήταν ικανή να σταματήσει τους φασίστες. Στη Γαλικία, οι εργάτες βγήκαν στο δρόμο κατά χιλιάδες και εμπόδισαν με οδομαχίες την εκδήλωση του πραξικοπήματος, που όμως εκδηλώθηκε πάνω στα καράβια. Στη χώρα των Βάσκων τα πράγματα κανονίστηκαν ανάλογα με τις επιλογές των τοπικών φατριών. Πουθενά η φασιστική στάση δεν αποκρούστηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις της Αριστεράς.

Η Βαρκελώνη στις φλόγες

Στην Καταλονία ο τοπικός ηγέτης Κομπάνυς, ήλπιζε ότι νικώντας με τα στρατεύματα του τη στάση και ανάλογα με τις εξελίξεις στην υπόλοιπη Ισπανία, θα μπορούσε να διαπραγματευτεί με καλύτερους όρους την αυτονομία της περιοχής του. Δεν ήθελε να εξοπλίσει τη CNT, που ήταν πανίσχυρη στη Καταλονία, εκτός των άλλων και επειδή είχε περιφρονήσει μαι επανάσταση οπερέτα που είχε κάνει ο ίδιος για να κυρήξει τη Καταλονία ανεξάρτητο κράτος. Η καταλανική φρουρά του Κομπάνυς πάντως, πολέμησε τους στασιαστές στα περίχωρα της Βαρκελώνης και ήταν η μόνη επίσημη στρατιωτική μονάδα που το έκανε αυτό άνευ όρων. Ωστόσο, συνετρίβη πολύ γρήγορα από τους φασίστες, οι οποίοι μπήκαν το πρωί της 19ης Ιουλίου στη Βαρκελώνη. Εκεί τους μακέλεψαν οι εργάτες.

Έχουν γραφτεί πολλά και πολύ επικά για τη μάχη της Βαρκελώνης. Οπωσδήποτε, είναι η πιο εμφατική νίκη που έχει πετύχει στη σύγχρονη ιστορία ένας κακά οπλισμένος «στρατός», εναντίον οργανωμένου αντιπάλου, όπως ήταν οι φασίστες. Αυτό όμως που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι η νίκη αυτή ήταν κοινωνική και όχι μιλιταριστική. Στη Βαρκελώνη του ’36 κεφαλαιοποιήθηκε όλη η δουλειά που είχαν κάνει τα συνδικάτα της CNT επί 26 χρόνια[2]. Εκτός από τις πετυχημένες επιθέσεις που έγιναν από τη CNT σε αποθήκες όπλων και πολεμικά πλοία, ήταν μέσω των συνδικάτων που ο κόσμος οργανώθηκε για διεκδικήσει και τελικά να πάρει τα όπλα από τα σώματα ασφαλείας ( με πρωτοβουλία των ίδιων των αστυνομικών, που όπως γράφει ο Α. Παζ, μεταμορφώθηκαν για μια στιγμή μέσω ενός σπάνιου φυσικού φαινομένου σε ανθρώπους ), να συλλάβει τους εθνοφρουρούς και να του στείλει κυκλωμένους στο μέτωπο. Ακόμα και οι οδομαχίες οργανώθηκαν μέσω των περιφερειακών και κλαδικών επιτροπών της CNT που μοίρασαν τα όπλα και τις θέσεις, περιφρουρώντας και την απεργία που είχε κηρυχθεί την ίδια μέρα. Η μάχη της Βαρκελώνης, στην οποία συμμετείχε σχεδόν όλη η πόλη, έδειξε αυτό που ήταν το σπουδαιότερο έργο της CNT: ότι μέσω του αναρχοσυνδικαλισμού, όλη οι κοινωνία είχε γίνει κομμάτι της επαναστατικής διαδικασίας. Αυτή ήταν η πραγματικότητα που επέτρεπε το τσάκισμα των φασιστικών στρατευμάτων και τον εντυπωσιακό άμεσο οικονομικό μετασχηματισμό που την ακολούθησε.

Στις οδομαχίες της Βαρκελώνης, στη Πλατεία Καταλονίας, λίγο πριν την οριστική υποχώρηση των φασιστών, σκοτώθηκε ο σπουδαίος αναρχικό αγωνιστής Φρανθίσκο Ασκάσο, κύριος οργανωτής της άμυνας της πόλης και πρωταγωνιστής των οδομαχιών με τους μπράβους των αφεντικών από τη δεκαετία του ’20 και μετά.

Η Ισπανία σε πολλά «δύο κομμάτια»

Την επόμενη μέρα, ο χάρτης της Ισπανίας ήταν δυσκολοδιάβαστος: οι φασίστες ήλεγχαν ένα μεγάλο τμήμα της δυτικής Ισπανίας από το Κάντιξ μέχρι το Οβιέδο που εκτεινόταν ανατολικά μέσω Σαραγόσα προς την Καταλονία. Αυτή η τελευταία ελεγχόταν πλήρως από τη CNT, που στο ανατολικό μέτωπο κρατούσε επίσης τη Μάλαγα.

Η ζώνη Μαδρίτη  – Βαλένθια είχε μείνει κυβερνητική, ενώ η Χώρα των Βάσκων είχε χωριστεί στα δύο. Ήταν φανερό ότι οι φασίστες επρόκειτο να κινηθούν προς Μαδρίτη και Μάλαγα και η CNT προς Σαραγόσα. Η κυβέρνηση δεν είχε να κινηθεί προς τα πουθενά, οπότε απευθύνθηκε προς την Γαλλία την Αγγλία και τον Στάλιν.

Σημειώσεις: 

[1] Solidaridad Obrera(Εργατική Αλληλεγγύη) : Η τοπική ομοσπονδία των συνδικάτων της Καταλονίας, αποτελούμενη από δεκάδες κλαδικά και τοπικά συνδικάτα, τα οποία ενώθηκαν το 1908 και εργάστηκαν για τη δημιουργία ενιαίας ομοσπονδίας εργασίας. Αυτό έγινε το 1910-1911 με τη δημιουργία της CNT.

[2] Σχετικά με τις απαρχές του ισπανικού αναρχικού κινήματος βλ.: Μάξ Νετλώ»Ιστορία της Αναρχίας» – Κεφ.7 ,Κεφ.8. καθώς και Χανς Μαγκνους Εντσενσμπέργκερ»Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας» : Σημείωση Δεύτερη,σελ.31-41

"Εργατική Αλληλεγγύη"

Βιβλιογραφία της ισπανικής κοινωνικής επανάστασης(διαθέσιμη στα ελληνικά):

• Αναρχικές κολλεκτίβες, η εργατική αυτοδιεύθυνση στην ισπανική επανάσταση, Sam Dolgoff, εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη
• Άυριο η Ισπανία. Συζητήσεις με τον Ρεζις Ντεμπράι και τον Μαξ Γκαλλο, Σαντιάγκο Καρίλιο, εκδόσεις Θεμέλιο, 1975, 262 σελίδες

• Διαμαρτυρία εναντίον των ελευθεριακών του παρόντος και του μέλλοντος για τους συμβιβασμούς του 1937, ανώνυμου, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος

• Ελλάδα και Ισπανία 1936, εκδόσεις Βιβλιόραμα

• Η αναρχική αντίσταση πριν, κατά και μετά την επανάσταση του ’36 στην Ισπανία, εκδόσεις Αναρχική Αρχειοθήκη, 2000
• Η Έμμα Γκόλντμαν για την ισπανική επανάσταση, Έμμα Γκόλντμαν, εκδόσεις Άρδην (συμπεριλαμβάνονται και οι τρεις τόμοι του έργου)
• Η GPU στην Ισπανία: η σταλινική αντεπανάσταση στον ισπανικό εμφύλιο

• Ισπανική επανάσταση του 1936, Μπούκτσιν , εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος
• Ισπανική διαθήκη, Άρθουρ Κάισλερ, εκδόσεις Δρακοπούλου
• Ισπανία, εκδόσεις Καζαντζάκη

• Κολλεκτιβισμός και αυτοδιαχείριση 1936-1939, Augustin Souhi

• Μνήμη και λήθη του ισπανικού εμφυλίου, Paloma Aquilar Fernandez, πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης

• Ντουρούτι: η κοινωνική επανάσταση στην Ισπανία 1896-1936, Άμπελ Παζ, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος.

• Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας, Εντσενσμπέργκερ, Μάγκνους-Χανς, εκδόσεις Οδυσσέας
• Οι άνθρωποι που κύκλωσαν το άλφα. Η ιστορία του ισπανικού ελευθεριακού κινήματος κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1939-1977,Κώστας Φλώρος, εκδόσεις 1704621, 409 σελίδες.
• Ο Ντουρούτι και η κοινωνική επανάσταση, Εναλλακτικές εκδόσεις
• Οι μάχες του Μάη του 1937 στην επαναστατημένη Βαρκελώνη, Α. Στόνχυ, εκδόσεις Άρδην
• Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, Gabriele Ranzato
• Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, Ρούντολφ Ρόκερ
• Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, Βίπερ ζωρζ Ρου (συμπεριλαμβάνονται και οι δύο τόμοι)

• Προσκύνημα στην Καταλωνία, Τζώρτζ Όργουελ, εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη

• Φόρος τιμής στην Καταλωνία, George Orwell, εκδόσεις Βέργος

    «A Las Barricadas»  – «Στα οδοφράγματα» 

Negras tormentas agitan los aires                                        Μαύρες θύελλες τραντάζουν τον αέρα

nubes oscuras nos impiden ver                                              σκούρα σύννεφα μας εμποδίζουν να δούμε

aunque nos espere el dolor y la muerte                                ακόμη κι αν μας περιμένει ο πόνος κι ο θάνατος

contra el enemigo nos llama el deber.                                 ενάντια στον εχθρό μας καλεί το χρέος

El bien mas preciado es la libertad                                       Το σπουδαιότερο αγαθό είναι η λευτεριά

hay que defenderia con fe y valor.                                          πρέπει να το διεκδικήσουμε με πίστη και θάρρος

Alza la bandera revolucionaria                                             Ψηλά ας σηκώσουμε την επαναστατική σημαία

que llevar_ al pueblo a la emancipation.                             που θα οδηγήσει το λαό στην απελευθέρωση

En pie pueblo obrero, a la batalla!                                         Εμπρός εργαζόμενε λαέ, στη μάχη!

hay que derrocar a la reaccion.                                               πρέπει να διαλύσουμε την αντίδραση

A las barricadas, a las barricadas                                          Στα οδοφράγματα! Στα οδοφράγματα!

poor el triunfo de la confederation!                                        Για την νίκη της Συνομοσπονδίας

Ζώντας την Ουτοπία: Κοινωνική Επανάσταση στην Ισπανία 2ο Μέρος

Στο δεύτερο μέρος του «αφιερώματος» για τα 75 χρόνια από την Κοινωνική Επανάσταση της Ισπανίας παραθέτω αποσπάσματα από τη βιβλιογραφία που έχουν να κάνουν με την οργάνωση της ζωής κατά τη διάρκεια της κοινωνικής επανάστασης αλλά και με το είδος και την ποιότητα των κοινωνικών διεργασιών που συνέβησαν στην ισπανική κοινωνία μέσα από την άνθιση του ισπανικού αναρχικού κινήματος.

Επίσης υπάρχει το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του 1997 «Vivir la Utopia»(Ζώντας την Ουτοπία) στο οποίο προβάλονται οι αυθεντικές μαρτυρίες των αγωνιστών της εποχής, μέσα από συνεντεύξεις τους στο φακό, και οπτικό-ακουστικό υλικό της εποχής. Στο ντοκιμαντέρ γίνεται λόγος για τις έννοιες «αυτοδιεύθυνση» αλλά και για το πρόταγμα του ελευθεριακού κομμουνισμού το οποίο υπήρχε στο πρόγραμμα της CNT από την ίδρυση της το 1910-1911 αλλά και στο μανιφέστο του ελευθεριακού κομμουνισμού, ένα κείμενο του Ισαάκ Πουέντε το οποίο και ψηφίστηκε το Μάιο του ’36. Άλλη σημαντική στιγμή είναι η ιδρυτική διακήρυξη της AIT(Το Ισπανικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών)το 1912. Προτίμησα την έκδοση με τους αγγλικούς υπότιτλους μιας και η ελληνική μεταγλώττιση που κυκλοφορεί είναι φτωχή ηχητικά και αρκετά κουραστική.

(..)«Μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ο ισπανικός αναρχοσυνδικαλισμός αποφεύγει όσο είναι δυνατό να χρησιμοποιεί εκφράσεις που συνηθίζονται στο μαρξιστικό κίνημα. Η «απαλλοτρίωση» είναι αρνητική έννοια. Σπάνια την συναντούμε στο λεξιλόγιο των Ισπανών αναρχοσυνδικαλιστών. Ο κολλεκτιβισμός και ο ελευθεριακός κομμουνισμός είναι θετικές έννοιες. Η σύγχρονη διατύπωση του προγράμματος των Ισπανών αναρχοσυνδικαλιστών έγινε το 1931 στο συνέδριο της C.N.T. στη Μαδρίτη, λίγο μετά από τη πτώση της μοναρχίας. Ο κολλεκτιβισμός το 1936 πραγματοποιήθηκε σε γενικέ γραμμές με βάση αυτό το πρόγραμμα. Τα κυριότερα σημεία του είναι:

• 1. Αναποζημίωτη απαλλοτρίωση των μεγάλων ιδιοκτησιών, των ακαλλιέργητων κτημάτων, των θηρευτικών περιοχών και όλων των άλλων γαιοκτησιών που είναι κατάλληλες για καλλιέργειες γεωργικών προϊόντων, μετατροπή όλης αυτής της γης και της ατομικής ιδιοκτησίας σε κοινοτική γη, ακύρωση όλων των μισθωμάτων και δημιουργία νέων θεσμών, οι βασικές αρχές των οποίων θα καθορισθούν από τα συνδικάτα σύμφωνα με τις τοπικές συνθήκες.
• 2. Κατάσχεση του ζωοκομικού κεφαλαίου, του σπόρου, των γεωργικών εργαλείων και μηχανών.
• 3. Ανάληψη των απαλλοτριωμένων γαιών και συλλογική καλλιέργεια. Διοίκηση  των γεωργικών επιχειρήσεων από τα συνδικάτα. Κατάργηση όλων των αγροτικών φόρων και υποθηκών, που επιβαρύνουν τους μικρο-γεωργούς, εφόσον καλλιεργούν οι ίδιοι τη γη και δεν εκμεταλλεύονται εργάτες.
• 4. Κατάργηση όλων των μισθωμάτων που πληρώνουν οι μικρο-μισθωτές σε είδος στους ιδιοκτήτες ή στους μεσάζοντες.

Το πρόγραμμα συμπληρώθηκε με προτάσεις για την κοινή εργασία και οικονομία στις αγροτικές περιοχές. Οι Ισπανοί γεωργοί ήταν, όπως και οι εργάτες της βιομηχανίας, οργανωμένοι σε συνδικάτα και σωματεία. Οι Ισπανοί γεωργοί ήταν, όπως και οι εργάτες της βιομηχανίας, οργανωμένοι σε συνδικάτα και σωματεία. Αυτά τα σωματεία ήταν στη μεγάλη πλειοψηφία τους με το μέρος της Δημοκρατίας. Μετά την 19η Ιουλίου προσχώρησαν εθελοντικά στα σωματεία και συνήθως  και στις νέες κολλεκτίβες. Δεν ασκήθηκε βία για την είσοδο στις κολλεκτίβες.

Μετά τη νίκη των γεωργών η γη καλλιεργόταν σε όλα τα μέρη της Δημοκρατίας συλλογικά. Το σωματείο έδινε προιόντα στις υπηρεσίες διανομής στις πόλεις. Τα μέλη της κολλεκτίβας έπαιρναν μια εβδομαδιαία προκαταβολή σε χρήμα και τρόφιμα από την κοινή αποθήκη. Στο τέλος του χρόνου τα πλεονάσματα μοιράζοταν εξίσου σε όλους.

Ορισμένα ποσά φυλαγόταν για την αγορά μηχανών και άλλων αντικειμένων. Το σύστημα του μισθού καταργήθηκε. Το σύστημα του μισθού καταργήθηκε. Στη θέση του μπήκε ένα νέο σύστημα: Η διανομή του προιόντος της κοινής εργασίας. Στις κολλεκτίβες επικρατούσε η αρχή: «Ένας για όλους και όλοι για έναν.»

(…) Το 1937, την εποχή των πορτοκαλιών, ταξίδευα με τον Fenner Brockway, αρχηγό του ανεξάρτητου εργατικού κόμματος της Αγγλίας στην περιοχή της Βαλέντσιας. Ο Fenner θέλησε να αγοράσει πορτοκάλια. «Δεν πουλάμε», του εξήγησαν οι αγρότες. «Δεν υπάρχει δυνατότητα να πάρουμε μερικά πορτοκάλια εδώ, στην περιοχή των πορτοκαλιών;». «Όσα θέλετε αλλά όχι με πληρωμή», ήταν η απάντηση. Μας γέμισαν ένα σακί με πορτοκάλια και μας τα δώρισαν. Η προσπάθεια μας να τα πληρώσουμε παρέμεινε άκαρπη. «Όταν έλθουμε στη Μπαρτσελώνα, θα μπορέσετε να μας δώσετε κάτι από το πλεόνασμα των προϊόντων σας». Αυτοί οι αγρότες είχαν εφαρμόσει τον ελευθεριακό κομμουνισμό.» ***

Απόσπασμα από το βιβλίο του Αουγκουστίν Σούχι

«Κολλεκτιβισμός και Αυτοδιαχείρηρη στην Ισπανία 1936-1939»

Κολλεκτιβοποιημένο τράμ στα χρώματα της CNT στη Βαρκελώνη. Τα οδήγησαν και γυναίκες για πρώτη φορά μετά από μαθήματα που έγιναν για αυτό το σκοπό

***

» Μια μέρα του Οκτώβρη του 1868, έφτασε στη Μαδρίτη ένας Ιταλός, ο Τζουζέπε Φανέλι. Ήταν περίπου σαράντα χρόνων, μηχανικός στο επάγγελμα. είχε ένα πυκνό μαύρο γένι, σπινθηροβόλα μάτια, ήταν ψηλός και έδειχνε μια έντονη αποφασιστικότητα. Αμέσως μετά την άφιξη του αναζήτησε μια διεύθυνση που είχε γραμμένη στο σημειωματάριο του: ένα καφενείο όπου συνάντησε μια ομάδα εργατών. Οι περισσότεροι ήταν τυπογράφοι στα μικρά τυπογραφεία της ισπανικής πρωτεύουσας. (…) «Επι τρία η τέσσερα βράδια, ο Φανέλι μας έκανε την προπαγάνδα του. Μας μιλούσε σε περιπάτους και σε καφενεία. Ακόμη μας άφησε τα καταστατικά της Διεθνούς, το πρόγραμμα της συμμαχίας των δημοκρατικών σοσιαλιστών και μερικά νούμερα της Campana με άρθρα και λόγους του Μπακούνιν. Προτού μας αποχαιρετήσει, μας παρακάλεσε να βγάλουμε μια ομαδική φωτογραφία, όπου αυτός κάθεται στη μέση».

Κανένας από τους ακροατές του δεν είχε ξανακούσει γι’αυτή την οργάνωση, τη Διεθνή Ένωση των Εργατών, μέχρι τον ερχομό στην Ισπανία του μυστικού της πράκτορα, του Φανέλι. Ο Φανέλι ήταν οπαδός του Μπακούνιν, ανήκε στην «αντιαυταρχική» πτέρυγα της Πρώτης Διεθνούς και το μήνυμα που έφερνε στην Ισπανία ήταν αυτό του αναρχισμού».(…)

(…) ο ισπανικός αναρχισμός εκφράζει μια βαθιά αντίσταση στην καπιταλιστική εξέλιξη, μια αντίσταση ενάντια στην υλική πρόοδο, όπως αυτή νοείται στις  ευρωπαικές χώρες βιομηχανικές χώρες, και ταυτόχρονα ενάντια στο μαρξιστικό σχήμα της ιστορικής εξέλιξης. Ενώ, σ’αυτό το σχήμα, η αστική τάξη εμφανίζεται σαν μια πρόσκαιρη επαναστατική δύναμη, η καπιταλιστική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σαν αναγκαία φάση, η πειθαρχία και η συγκέντρωση σαν αναπόφευκτες προσταγές της εκβιομηχάνισης, οι Ισπανοί εργάτες και αγρότες με μια στοιχειώδη βία αποκρούουν αυτές τις «προόδους». Δεν θαυμάζουν με κανένα τρόπο τις επιτυχίες του αγγλικού, γαλλικού ή γερμανικού προλεταριάτου. Αρνούνται να το ακολουθήσουν σε αυτό το δρόμο. Ενστερνίστηκαν την ορθολογική αναγκαιότητα της καπιταλιστικής εξέλιξης τόσο λίγο όσο και τον καταναλωτικό φετιχισμό του. Αγωνίζονται ενάντια σ’ένα σύστημα που του φαίνεται απάνθρωπο, και ενάντια στην αποξένωση που φέρνει μαζί του. Μισούν τον καπιταλισμό μ’ένα μίσος για το ποιίο οι σύντροφοι τους στην δυτική ευρώπη δεν είναι πια ικανοί. Σε αυτή την εξήγηση υπάρχει όπως πιστεύω, πολλή αλήθεια. Μπορεί να επικαλεστεί το γεγονός ότι, ενάντια στις προσδοκίες των Μαρξ και Ένγκελς, δεν ήταν οι προηγμένες χώρες εκείνες όπου νίκησε η «κοινωνική επανάσταση». Δεν ήταν ούτε η αγγλική, ούτε η γερμανική, ούτε η αμερικάνικη, αλλά κοινωνίες όπου ο καπιταλισμός ήταν ξένος και επιφανειακός. Από αυτά δεν συνάγεται, όσον αφορά την Ισπανία, ότι οι αναρχικοί ήταν απλά «υπολείμματα παρελθόντος». Όποιος ονομάζει το κίνημα τους πρωτόγονο, στηρίζεται σ’εκείνο το ιστορικό σχ’ημα που εδώ τίθεται υπό εξέταση. Οι Ισπανοί επαναστάτες δεν ήταν «καταστροφείς μηχανών». Οι επιθυμίες τους δεν σκόπευαν στο παρελθόν, αλλά στο μέλλον. Ένα άλλον μέλλον από αυτό που τους επιφύλασσε ο καπιταλισμός. Και στη μικρή διάρκεια του θριάμβου τους δεν έκλεισαν τα εργοστάσια, αλλά εξυπηρέτησαν μ’αυτά τις δικές τους ανάγκες, και τα πήραν στα δικά τους χέρια.»

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργερ «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας» σελ. 31-32. 40-41, εκδόσεις Οδυσσέας.

 

 

***

(…) Ο πατέρας μου επέστρεψε στο μέτωπο. Η μητέρα μου πήγε στις αναρχικές πολιτοφυλακές που αποστολή τους ήταν να περιφρουρούν τα κτήρια που έπρεπε να κρατήσει η CNT-FAI προκειμένου να μην τεθεί η Βαρκελώνη υπό τον έλεγχο των στρατιωτικού και πολιτικού μηχανισμού των κομμουνιστών.

Εκείνο τον καιρό με φώναζαν «Palito»[σπίρτο] και μαζί με άλλα παιδιά μας φρόντιζαν σ’ένα κολεκτιβιστικό παιδικό σταθμό, οργανωμένο από οικογένειες που συμμετείχαν στην πολιτική κινητοποίηση. Ο παιδικός σταθμός είχε επανδρωθεί με πασιφιστές και πρώην καλόγριες που είχαν ασπασθεί τα ελευθεριακά ιδανικά. Τα αναρχικά παιδιά είχαμε μοιράσει μεταξύ μας τα καθήκοντα -όπως το μαγείρεμα, την καθαριότητα, τη διασκέδαση και την αυτοάμυνα- με χαοτική ανεπάρκεια. Όμως ήμασταν αυτοί που παίρναμε τις αποφάσεις. Κάναμε εναλλαγή καθηκόντων σχεδόν καθημερινά. Οι σοσιαλιστές και οι κομμουνιστές προσπάθησαν να επιβάλλουν μια ιεραρχική οργάνωση με λιλιπούτειους κομισάριους και υποχρεωτικό χαιρετισμό. Πήγαν ακόμα να ανακοινώνουν τα γεύματα με σάλπισμα.

Όταν οι μικροί κομμουνιστές εμφανίστηκαν με ένα μεγάλο πορτραίτο του Στάλιν, τους γιουχάραμε και γελάσαμε μαζί τους: «Εμείς είμαστε ελεύθεροι, καθίκια». Οι μικροί «κόκκινοι» αιφνιδιάστηκαν και πήγαν να παραπονεθούν στο κόμμα. Ήρθε τότε ένας ενήλικος. Άρχισε τις ρητορίες: «Για να κερδίσουμε τον πόλεμο χρειάζεται πειθαρχεία και τάξη». Εμείς τότε περάσαμε στην άμεση δράση. Για αρχή κάναμε «απεργία». Παντού υπήρχαν βρώμικα πιάτα.. Οι κομμουνιστές έπρεπε να αφήσουν την στρατιωτική τους υπηρεσία για να έρθουν να καθαρίσουν. Μετά αρχίσαμε να μαγειρεύουμε μόνο για τα ελεύθερα παιδιά. Οι κόκκινοι παραδόθηκαν. Γίναμε όλοι «Hijos Del Pueblo»[παιδιά του λαού]. Ισότητα και ελευθεριακός κομμουνισμός.» (…)   Η κουλτούρα για το λαό ήταν μια από τις διαρκείς απαιτήσεις της CNT-FAI. Ο κολεκτιβιστικός παιδικός σταθμός λειτουργούσε και σαν δημοτικό σχολείο. Δάσκαλοι που είχαν δουλέψει στα Σχολεία Φερρέρ [1] απαλλαγήκανε από τα καθήκοντα τους στις πολιτοφυλακές και τους δόθηκαν θέσεις στα σχολεία της Καταλονίας. Ακόμα και τα «burgesitos»[«αστάκια»] παρακολουθούσαν τα μαθήματα. Στο δικό μας σχολείο, τα παιδιά ήταν αυτά που οργάνωναν το πρόγραμμα των μαθημάτων. Μισούσαμε το μιλιταρισμό και τη θρησκεία ενώ -έχοντας το πάρει από τους γονείς μας- η τέχνη και η κουλτούρα ήταν τα μεγάλα πάθη μας. Τραγουδούσαμε, γράφαμε εκθέσεις για τους κλασικούς συγγραφείς, παίζαμε επαναστατικά θεατρικά έργα και απαιτούσαμε προβολή ταινιών. (…)

Σημείωση : [1] Εκτεταμένο εκπαιδευτικό πείραμα που ξεκίνησε ο αναρχικός δάσκαλος Φρανσίσκο Φερρέρ. Εκατοντάδες σχολεία «Φερρέρ»(Μοντέρνα Σχολεία) είχαν ανοίξει από τη δεκαετία του ’20 σ’όλη την Ισπανία, χρηματοδοτούμενα από τη CNT. Υπολογίζεται ότι 60.000 παιδιά φοιτούσαν στα «Σχολεία Φερρέρ».

Απόσπασμα από το «Η ζωή στην επαναστατημένη Βαρκελώνη» του Manolo Gonzalez.

(όπως υπάρχει στο τέλος της έκδοσης της νουβέλας «Ο άνθρωπος που σκότωσε τον Ντουρούτι» του Πέντρο ντε Παζ.Εκδόσεις Δαίμων του τυπογραφείου.) 

***

(…) «Λίγο πριν ξεκινήσει η φάλαγγα, ο Ντουρρούτι, που μιλούσε στους μεταλλουργούς που βρίσκονταν στα θωρακισμένα φορτηγά, δέχτηκε τον Καναδό δημοσιογράφο Βαν Πάασεν. Ο Βαν Πάασεν δημοσίευσε τη μακριά τους συζήτηση στην εφημερίδα «Νταίηλυ Στάρ» κάτω από την επικεφαλίδα «2.000.000 Αναρχικοί πολεμάνε για την επανάσταση, λέει ο Ισπανός ηγέτης». (…)

(….)» Θα βρεθείτε καθισμένοι πάνω σ’ένα σωρό από ερείπια, ακόμη και αν θριαμβεύσετε», τόλμησε να πει ο Βαν Πάασεν για να διακόψει το ρεμβασμό του.

«Πάντα ζούσαμε σε τρώγλες και σε τρύπες στους τοίχους», είπε ήσυχα. «Θα ξέρουμε πως να βολευτούμε για λίγο καιρό. Γιατι δεν πρέπει να ξεχνάς ότι μπορούμε και να χτίσουμε, Εμείς είμαστε που χτίσαμε αυτά τα παλάτια και τις πόλεις, εδώ στην Ισπανία, και στην Αμερική και παντού. 

Εμείς, οι εργάτες. Μπορούμε να χτίσουμε αλλά για να τ’αντικαταστήσουμε. Και καλύτερα. Δεν φοβόμαστε καθόλου τα ερείπια. Πρόκειται να κληρονομήσουμε τη γη. Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία γι’αυτό. Η αστική τάξη μπορεί και να ερειπώσει τον ίδιο της τον κόσμο πριν εξαφανιστεί απ’το προσκήνιο της ιστορίας. 

Κουβαλάμε ένα καινούργιο κόσμο, εδώ, στις καρδιές μας», είπε ψιθυρίζοντας βραχνά. Και πρόσθεσε: 

«Εκείνος ο κόσμος γεννιέται αυτή τη στιγμή».

Απόσπασμα από το βιβλίο του Άμπελ Παζ «Ντουρρούτι, η Κοινωνική Επανάσταση στην Ισπανία 1896-1936», εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος.

"Ο καπιταλισμός δεν συζητιέται, καταστρέφεται"

Τη δεκαετία του ’20 ο κυβερνήτης και ο αρχηγός της αστυνομίας είχαν οργανώσει, με τη βοήθεια των αφεντικών, ομάδες πιστολάδων που τρομοκρατούσαν τους απεργούς εργάτες και τα μέλη των συνδικάτων.

Η δημιουργία ένοπλων ομάδων αυτοάμυνας,  καθώς η FAI ιδρύθηκε πολύ αργότερα, ήταν η απάντηση στην τρομοκρατία των καπιταλιστών. Η ομάδα los solidarios δημιουργήθηκε από μέλη συνδικάτων που γνωριζόταν μεταξύ τους από τη δουλειά ή τη γειτονιά.

Μέλη της ομάδας  los solidarios (1923-1926)

• Φρανσίσκο Ασκάσο από την Αραγονία, σερβιτόρος, γεννημένος το 1901.
• Ραμόνα Μπέρνι, υφάντρια.
• Εουσέμπιο Μπράου, χύτης, σκοτώθηκε το 1923 από τους αστυνομικούς.
• Μανουέλ Κάμπος από την Καστίλη, χτίστης.
• Μπουεναβεντούρα Ντουρρούτι, μηχανικός και εφαρμοστής από την Λεόν, γεννημένος το 1896.
• Αουρέλιο Φερνάντεθ από την Αστούρια, μηχανικός, γεννημένος το 1897.
• Χουάν Γκαρθία Ολιβέρ από την Καταλονία, σερβιτόρος, γεννημένος το 1901.
• Μιγκέλ Γκαρθία Βιβάνκος από τη Μούρκια, λιμενεργάτης, ζωγράφος, σοφέρ, γεννημένος το 1895.
• Γκρεγκόριο Χοβέρ, ξυλουργός.
• Χούλια Λόπεθ Μαινάρ, μαγείρισσα.
• Αλφόνσο Μιγκέλ, τεχνίτης ξυλουργός.
• Πεπίτα Νοτ, μαγείρισσα.
• Αντόνιο Ορτίθ, επιπλοποιός.
• Ρικάρντο Σανθ από τη Βαλένθια, υφαντουργός, γεννημένος το 1898.
• Γκρεγκόριο Σορμπιέλα η Σουμπερβιέλα από τη Ναβάρα, μηχανικός.
• Μαρία Λουίζα Τεχεδόρ, μοδίστρα.
• Μανουέλ τόρες Εσκαρτίν από την Αραγονία, φούρναρης, γεννημένος το 1901.
• Αντόνιο «Ελ Τότο», μεροκαματιάρης.

H ταινία libertarias γυρίστηκε το 1996 και βασίζεται πάνω στην ιστορία των mujeres libres( ελεύθερες γυναίκες). Γυναικείων αναρχικών ομάδων που ανάδειξαν με τη στάση τους το πρόβλημα του σεξισμού και των προκαταλήψεων για τις γυναίκες στην ισπανική κοινωνική επανάσταση.