Ο Κώστας Τζιαντζής και η άρνηση της μελαγχολίας

 

Πέντε χρόνια από την ημέρα που έφυγε από τη ζωή καταλαβαίνεις ότι είναι εδώ σε αυτό που ζούμε τώρα.

 

 

Στα αραβικά η λέξη πρωί και η λέξη κολυμβητής γράφονται κι ακούγονται σχεδόν το ίδιο: {sabah}. Ο «Κολυμβητής του πρωινού» είναι ένα εξαίσιο ποίημα που μας άφησε ο Νίκος Σταμάτης. Δεν μπορεί κανείς να μιλήσει με πιο ωραίο τρόπο για έναν άνθρωπο που ήταν συγχρόνως το πρωί και ο κολυμβητής – εκείνος που έχει επίγνωση της ιστορικής στιγμής και εκείνος που μπαίνει σε αυτή τη στιγμή – σε μια κούρσα που κράτησε σχεδόν πενήντα χρόνια - μετρώντας από τότε που καταλαβαίνει κανείς τον εαυτό του.

 

Ο Κώστας Τζιαντζής. Ένας ξεχωριστός άνθρωπος που είχαμε τη χαρά να γνωρίσουμε όταν κι εμείς είχαμε μόλις αρχίσει να καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας. Είναι σαν τους ήρωες για τους οποίους μιλάει ο Τσερνισέφσκι στο δικό του «Τι να κάνουμε» - η εμφάνισή τους στη ζωή μάς δείχνει ότι κάτι σοβαρό γίνεται μέσα στην εποχή. Ο Τζιαντζής ξεχώριζε και την ίδια στιγμή επικοινωνούσε με εκατοντάδες που εκπροσωπούσαν χιλιάδες ανθρώπους. Όχι ακόμα ομοϊδεάτες αλλά αυτοί θα έκαναν τη μεγάλη ανατροπή. «Τις επαναστάσεις τις κάνουν οι πρώην δεξιοί» είπε κάποτε σε ένα αμφιθέατρο γεμάτο αριστερούς.

 

Είμαστε τυχεροί που μπήκαμε στο ΝΑΡ τότε, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, σε απόσταση αναπνοής από τις καταρρεύσεις που όμως εμείς δεν τις ζήσαμε. Εμείς είχαμε ζήσει τον χειμώνα των καταλήψεων του 1990-91 και ήταν μάλλον το πρώτο μας πολιτικό σοκ. Ο Κώστας χρησιμοποιούσε νομίζω από τότε τον τίτλο του βιβλίου του Τόφλερ «Το σοκ του μέλλοντος» για να περιγράψει αυτά που ζούμε σήμερα. (Μάλλον και για να πάρει αποστάσεις από τη νέα εθνική ομοψυχία για την οποία τραγουδούσε ο νεοδεξιός Σαββόπουλος τη δεκαετία του ογδόντα – με το «ροκ του μέλλοντός μας».)

 

Χιλιάδες θελήσεις

 

Μας φαινόταν πολύ σπουδαίος και πολύ δικός μας από τότε ο Τζιαντζής. Και δεν έπαψε να μας θυμίζει πόσο δικός μας και πόσο σπουδαίος είναι σε όλη του τη ζωή. Παράτησε τη ζωή ενός πλουσιόπαιδου, ακολουθώντας τις ιδέες και την πράξη της μεγάλης χειραφέτησης του ανθρώπου. Αγάπησε από νωρίς την ποίηση, και έμαθε να εκφράζεται και να φέρεται ποιητικά. Συμπύκνωσε νοήματα, χειρονομίες, λέξεις και σκέψεις πολλών ανθρώπων. «Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας» έλεγε κι αρνιόταν να μιλήσει με το εγώ. Μιλούσε με έναν τρόπο που ένιωθες ότι εκπροσωπούσε χιλιάδες ανθρώπους, πολλούς καημούς, ανάγκες κι ελπίδες.

 

Εζησε τις μεγάλες μέρες του Νοέμβρη που σημάδεψε τη γενιά του. Κι έφυγε από τη ζωή την πρώτη μέρα του Νοέμβρη πριν από πέντε χρόνια. Γνώρισε καλά και περιέγραψε τη νίκη και την ήττα έχοντας πάντα μια ιστορική αισιοδοξία, μια ιστορική ματιά στον χρόνο και στα πράγματα που ζούμε κι ετοιμάζουμε. Για μας ετοιμάζει στιγμές η Ιστορία, αλλά πρέπει να ετοιμαζόμαστε κι εμείς για να τη συναντήσουμε. Κάπως έτσι καταλαβαίνω τη σκέψη του. Στα «Μηνύματα από τον αντιδικτατορικό αγώνα» αποτιμά την αντιδικτατορική πάλη και πολύ ψύχραιμα μελετά τις δύο παρατάξεις που «σφιχταγκαλιασμένες» εμφανίζονται στο κίνημα. Είναι ένα έξοχο δείγμα της γραφής και της σκέψης του.

 

Ηταν διορατικός, βαθύς γνώστης των πραγμάτων. Εργάστηκε πολύ για να αποδείξει ότι ζούμε ένα νέο στάδιο του καπιταλισμού που φέρνει μια ιστορικών διαστάσεων κρίση και μαζί με αυτή νέους γύρους επαναστατικών δυνατοτήτων. Το άρθρο του που δημοσιεύουμε σήμερα με τίτλο «Εκμετάλλευση και επανάσταση στον τρίτο γύρο» έχει γραφτεί πριν από είκοσι χρόνια, το 1997. Αποτυπώνει θαυμάσια τη σκέψη του Τζιαντζή και τον αγώνα του για την πολιτική προετοιμασία του εργατικού κινήματος για αυτά που έρχονται.

 

 

Σύντροφοι και φίλοι

 

Είχε πραγματικούς φίλους ο Τζιαντζής. «Σύντροφοι και φίλοι, ή μόνο σύντροφοι ή μόνο φίλοι» έτσι είχε ξεκινήσει μια ομιλία του στα Γιάννενα σε μια αίθουσα του Εργατικού Κέντρου εκεί γύρω στο 1996. Τον είχε φέρει από την Πάτρα με το αυτοκίνητό του ένας σύντροφος. Δεν οδηγούσε ο Κώστας. Αλλά ήταν ο ιδανικός συνοδηγός. Εχουν φοβερές ιστορίες να διηγηθούν εκείνοι που τον έζησαν από το '70. Είναι κι αυτοί μυστήριοι τύποι, πρέπει να τους ρωτάς συνέχεια για να πουν. Δεν περιαυτολογούν ποτέ.

 

Είχε διαβάσει πολύ κι είχε γνωρίσει καλά τους ανθρώπους. Δεν ήταν αυτός που κλείνεται στο γραφείο του και διαβάζει-γράφει. Διάβαζε πάρα πολύ, αλλά κυρίως μάθαινε από τους ανθρώπους. Ακουγε με μεγάλο ενδιαφέρον τα πάντα. Να καταλάβει τι συμβαίνει στα πανεπιστήμια, στους χώρους δουλειάς, στην καθημερινότητα. Τον ενδιέφεραν εξίσου οι πολιτικές κατευθύνσεις και οι προσωπικές επιλογές των ανθρώπων. Αλλά δεν κατέκρινε τις επιλογές. Τις ερμήνευε, τις έβλεπε μέσα σε ένα ιστορικό - κοινωνικό πλαίσιο.

 

«Είναι πολλές οι ιδιοκτησίες» έλεγε σε μια παρέα κάπου στα Εξάρχεια στις αρχές του 2010: «Είναι η ιδιοκτησία των υλικών αγαθών. Είναι η ιδιοκτησία όπως εκφράζεται από την κατάκτηση θέσεων και αξιωμάτων. Ακόμα: Η ιδιοκτησία της άποψης, του κύρους. Η ιδιοκτησία στις σχέσεις των ανθρώπων». Νομίζω πως ο Κώστας ήθελε να δείξει σε όλους μας ότι μπορούμε να ζήσουμε χωρίς την ιδιοκτησία, χωρίς τις αλλιοτριωμένες κοινωνικές σχέσεις που δημιουργεί, αλλά με τη δύναμη των φίλων και των συντρόφων. Και με τη δύναμη της γνώσης. Θέλω αυτό κυρίως να τονίσω – την αγάπη για τον άνθρωπο και για τη γνώση. Την περιφρόνηση της ιδιοκτησίας, των αξιωμάτων, του κύρους.

 

Ο Κώστας δεν είχε τη φιλοδοξία να εκδώσει βιβλία, να υπογράψει τόμους και να τον καλούν στα πάνελ. Είχε την ευγενική φιλοδοξία να συμβάλει σε ένα μεγάλο συλλογικό έργο, σε μια προσπάθεια πρωτοπόρων αγωνιστών, που θα θελήσουν να απαντήσουν με τόλμη στο σοκ του μέλλοντός μας. Σε αυτό εδώ που ζούμε τώρα. Του χρωστάμε πολλά γιατί μας έμαθε να σκεφτόμαστε πέρα από τη μελαγχολία. Να έχουμε επίγνωση των αρνητικών συσχετισμών, να μην υποτασσόμαστε όμως στο κυρίαρχο κοινωνικό κλίμα. Να βλέπουμε από ψηλά την εξουσία και από μέσα τον λαό - και τις αντιφάσεις του. Και να μην παίρνουμε τον εαυτό μας τόσο σοβαρά όσο αυτό που δημιουργούμε μαζί με άλλους.

 

 

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΡΑΝΤΖΗΣ

Από  Kommon