Η Πυρηνική Ενέργεια είναι Πράσινη;

Στην αρχή θεωρήσαμε ότι είναι ανέκδοτο, στη συνέχεια τυπογραφικό λάθος, αλλά τελικά καταλάβαμε ότι ορισμένοι το πιστεύουν ή κάνουν πως το πιστεύουν. Η «πράσινη» πυρηνική ενέργεια, λοιπόν. Και οι βίαιοι αγώνες της δεκαετίας του ’80 ενάντια στους πυρηνικούς αντιδραστήρες από οικολόγους, αυτόνομους και αναρχικούς, τι ήταν τελικά; Μήπως αγώνες υπέρ του «μαύρου» καπιταλισμού; Ίσως να μην ασχολούμασταν με την πυρηνική ενέργεια, τώρα, εάν δεν διακρίναμε ένα συστηματικό μπαράζ δημοσιευμάτων σε εφημερίδες, περιοδικά και διαδίκτυο που προσπαθεί να κάνει το άσπρο-μαύρο. Ακόμη και στα αποκαλούμενα «ειδικά» περιοδικά συναντούμε μια μεθοδική καταγραφή απόψεων περί «πράσινης» πυρηνικής ενέργειας.

Η εξουσία μπορεί να βαφτίζει, κατά πως την βολεύει, ο,τιδήποτε τής είναι αναγκαίο και απαραίτητο σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, έτσι ώστε να επιτύχει τους στόχους της. Ασφαλώς από το συγκεκριμένο γαϊτανάκι δηλώσεων δεν θα μπορούσε να λείψει δήλωση του (σημ.: τέως) υπουργού ΠΕΧΩΔΕ: «Στόχος είναι η «πράσινη» ενέργεια και κατά την άποψή μου ορθά η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συμπεριλάβει σε αυτή την κατηγορία και την πυρηνική ενέργεια». Φυσικά η Ε.Ε., τουλάχιστον ακόμη, δεν έχει συμπεριλάβει επίσημα την πυρηνική ενέργεια στις «πράσινες», αλλά ο κ. Σουφλιάς δείχνει τις προθέσεις του. Έτσι με τη σειρά τους ακολουθούν διάφοροι καθηγητές πανεπιστημίου να δηλώνουν περί της «πράσινης», με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον καθηγητή Οικολογίας και μόνιμο αρθρογράφο στα Νέα Ν. Μάργαρη. Τελευταία προστέθηκε και πόρισμα της Ακαδημίας Αθηνών για εξέταση και θεώρηση, όπως την ονομάζει, της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας στον ελλαδικό χώρο.

Το έχουμε αναφέρει επανειλημμένα ότι το υπάρχον οικονομικό σύστημα με τους υψηλούς ρυθμούς κατανάλωσης είναι δεδομένο ότι θα αντιμετωπίσει άμεσα πρόβλημα ενεργειακής επιβίωσης. Δεδομένης της πεπερασμένης ύπαρξης των περισσοτέρων ενεργειακών υλών που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι αναπόφευκτη η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Λύσεις που όμως προσφέρονται μέσα από το σύστημα και με όρους που φυσικά το εξυπηρετούν. Υπήκοοι της αντίληψης να «βγάλουμε φράγκα ακόμα και από τα σκουπίδια και τα σκατά» –ανακύκλωση γαρ, «από τον ήλιο και τον αέρα»– βιώσιμη αειφόρο ανάπτυξη.

Αλλά, αλήθεια, γιατί χαρακτηρίζεται οικολογική; Η πυρηνική ενέργεια έχει σαφώς μικρότερες (όχι μηδενικές) εκπομπές σε διοξείδιο του άνθρακα, σε σχέση με το πετρέλαιο ή το λιγνίτη, αλλά εκλύει ή αποθέτει άλλες βλαβερές ουσίες, όπως αυτές που οφείλονται στην διαδικασία εξόρυξης ουρανίου, παραγωγής πυρηνικού καυσίμου και στη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων. Η μοναδική λοιπόν «καθαρότητα» έγκειται μονάχα στις λιγότερες εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Αλλά τι γίνεται με την εκπομπή ραδιενεργών αερίων από τους αντιδραστήρες; Και κυρίως με τη διαχείριση των αποβλήτων που είναι το σημαντικότερο πρόβλημα;

Ο σημαντικότερος παράγοντας αντίστασης στα πυρηνικά κατά τη δεκαετία του ’80 ήταν η επικινδυνότητα ατυχήματος και κατ’ επέκταση η ρύπανση και η επίπτωση στην υγεία. Σήμερα σε όλα τα κείμενα προπαγάνδας για την πυρηνική ενέργεια αναφέρεται στερεότυπα ότι η σημερινή τεχνογνωσία και επιστημονική κατάρτιση αποκλείει το λάθος. Και διατυπώνονται τέτοιες απόψεις όταν συχνά-πυκνά δημοσιοποιούνται περιπτώσεις διαρροών, όχι σε κάποια τριτοκοσμική χώρα αλλά στην άψογα καταρτισμένη και προηγμένη πυρηνικά Γαλλία. «Η γαλλική εποπτική Αρχή για την πυρηνική ενέργεια διέταξε το προσωρινό κλείσιμο πυρηνικού αντιδραστήρα στο Τρικαστέν, στα νότια της χώρας, μετά από μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα από ραδιενεργή ουσία. Από τους κατοίκους ζητήθηκε να μην πίνουν και να μην χρησιμοποιούν το νερό από τα ποτάμια».

Τριάντα κυβικά μέτρα διαλύματος που περιείχαν 12 γραμμάρια ουρανίου ανά λίτρο χύθηκαν σε παρακείμενο κανάλι… Και αν το Τσερνομπίλ «ήταν προϊόν ενός ξεπεσμένου συστήματος» κανένας φυσικά δεν εγγυάται ότι δεν θα ξανασυμβεί το ίδιο στη Γαλλία ή στη Τουρκία. Και επειδή οι επιπτώσεις ενός ατυχήματος δεν περιορίζονται μέσα σε οροθετημένα κρατικά σύνορα, οι αντιστάσεις για εγκατάσταση – λειτουργία πυρηνικών αντιδραστήρων οφείλουν να ξεπερνούν τα τοπικά χαρακτηριστικά. Η ραδιενέργεια δεν έχει σύνορα… Το ελλαδικό κράτος έχει δηλώσει επισήμως διατεθειμένο να επενδύσει πάνω από 20 δισ. ευρώ στο πλαίσιο της Ενεργειακής Κοινότητας των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συνεργαζόμενο με τα γειτονικά κράτη που έχουν κιόλας εκπονήσει μεγαλεπήβολα πυρηνικά πλάνα!

Η επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια ξεκινά με την αρχή του τέλους της πετρελαϊκής εποχής. Η ανάπτυξη πυρηνικών αντιδραστήρων σε πάρα πολλές χώρες (στην Ε.Ε. μόνο η Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία δεν διαθέτουν) δημιουργεί επιπρόσθετα την επιθυμία πολλών κυβερνήσεων να ισχυροποιήσουν την γεωπολιτική τους θέση. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο άλλες χώρες κατασκευής πυρηνικών να λαμβάνουν μέσα και τεχνογνωσία από τους ισχυρούς της κατηγορίας και άλλες που τα αυτοκατασκευάζουν να κατηγορούνται… Οι μεν αντιμετωπίζονται ως ενεργειακοί επενδυτές, ενώ οι δεύτεροι ως κατασκευαστές πυρηνικών όπλων.

Οι ΗΠΑ παραμένουν ο Νο 1 προμηθευτής πυρηνικής ενέργειας στον κόσμο. Και όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό υπάρχει μια άμεση σύνδεση της επιχειρηματικότητας και της γεωπολιτικής. Όταν κάποιος δεν είναι πελάτης μας είναι εχθρός μας, κάτι αντίστοιχο με την πώληση οπλικών συστημάτων δηλαδή. Έτσι οι αναπτυσσόμενες Κίνα–Ινδία έχουν γίνει οι καλύτεροι πελάτες της Δύσης, αφού κατασκευάζουν πάνω από τριάντα πυρηνικά εργοστάσια αυτή τη στιγμή.

Το 20% επί του συνολικού ποσοστού της αμερικάνικης εγχώριας παραγόμενης ενέργειας είναι πυρηνικό, ενώ στην «κινηματική»(sic!) Γαλλία φθάνει αισίως το 79%. Η Γαλλία είναι γνωστή και για τις καταστροφικές πυρηνικές δοκιμές που πραγματοποιεί κατά καιρούς στον Ινδικό ωκεανό και έχει κατηγορηθεί ότι αυτές οι δοκιμές είναι υπεύθυνες ως ένα βαθμό για την πρόκληση σεισμών και τσουνάμι.

Στην Γερμανία που οι αντιπυρηνικές εκδηλώσεις ήταν πολύ ισχυρές και οργανωμένες, υπάρχει δέσμευση για κλείσιμο όλων αντιδραστήρων μέχρι το 2020. Αλλά η γερμανική εξουσία βρήκε τη λύση και το «κίνημα» την αυτάρεσκη έπαρση της αποτελεσματικής του δράσης. Έτσι κατασκευάζει εργοστάσια σε άλλες χώρες (π.χ. Ρουμανία) για να αποφύγει τις αντιδράσεις και το τσαλάκωμα του «πράσινου» προφίλ, εξασφαλίζοντας στη συνέχεια φθηνό ρεύμα. Και κράτος και «κίνημα» ικανοποιημένο, οι μεν το προφίλ οι δε τα λάφυρα.

Οι κυρίαρχες πυρηνικές δυνάμεις καθηλωμένες υποχρεωτικά, για αρκετά χρόνια, λόγω της νωπής μνήμης του Τσερνομπίλ, εμφανίζονται τώρα έτοιμες να πάρουν τη ρεβάνς. Επιχειρηματολογούν κυρίως σε τρία σημεία: μικρό κόστος, ασφάλεια και φιλική προς το περιβάλλον ενέργεια. Αλλά και τα τρία αποτελούν μύθοι, όπως και τόσα άλλα. Το κόστος είναι υψηλό για την εγκατάσταση και σε συνδυασμό με τον μικρό χρόνο λειτουργίας ενός αντιδραστήρα, και του ασφαλούς κλεισίματός του κάνουν αντιοικονομική την επένδυση. Δεν είναι τυχαίο ότι παγκοσμίως οι αντιδραστήρες κατασκευάζονται μόνο με κρατικές επιδοτήσεις. Οι υπερασπιστές της πυρηνικής ενέργειας δεν συνυπολογίζουν π.χ. το κόστος αποδόμησης ενός πυρηνικού σταθμού, το οποίο όμως ανέρχεται σε ποσοστό έως και 50% της αρχικής. (Άλλωστε, το κοστοβόρο της επένδυσης το δήλωσε πρόσφατα και ο Φιλανδός σύμβουλος για την ενέργεια, δικαιολογώντας την παράταση έναρξης για τέσσερα χρόνια νέου υπό κατασκευή αντιδραστήρα).

Οι κανόνες και τα μέτρα ασφαλείας μπορεί να έχουν αυξηθεί σε σχέση με πριν 20 χρόνια, αλλά η ελάχιστη ή ακόμη και απειροελάχιστη πιθανότητα πρόκλησης ατυχήματος λειτουργούν αντιστρόφως ανάλογα από τις καταστροφικές συνέπειες μιας ραδιενεργούς διαρροής. Συνεπώς καμία συζήτηση πιθανοτήτων δεν έχει νόημα, από τη στιγμή που η πιθανότητα δεν είναι το απόλυτο μηδέν. Η φιλικότητα προς το περιβάλλον, εκτός των άλλων που αναφέρθηκαν, σκοντάφτει και στο ότι καμία χώρα δεν έχει εξασφαλίσει αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων. Αυτό αποτελεί και για πολλούς το Νο1 πρόβλημα της πυρηνικής ενέργειας.

Ιστορικά, οι επιλογές που εξετάσθηκαν και απορρίφτηκαν διεθνώς για τη μόνιμη αποθήκευση των ραδιενεργών αποβλήτων ήταν οι εξής:

i) Ενταφιασμός στον πυθμένα των ωκεανών,

ii) ενταφιασµός στους πάγους των πόλων της γης και

iii) αποστολή στο διάστημα.

Σήμερα ως βέλτιστη λύση σε σχέση με τις υπόλοιπες θεωρείται «ο βαθύς, γεωλογικός ενταφιασµός». Όμως, το θέµα της αβεβαιότητας και της ελλιπούς τεχνογνωσίας είναι καθοριστικά, γιατί ο οποιοσδήποτε ενταφιασµός και αποµόνωση των πυρηνικών αποβλήτων πρέπει να είναι ασφαλής, όχι απλώς µε υψηλή πιθανότητα επιτυχίας, αλλά µε βεβαιότητα, για ένα χρονικό ορίζοντα τουλάχιστον 10.000 ετών. Για την παραγωγή ενέργειας οι πυρηνικοί αντιδραστήρες χρησιμοποιούν ως καύσιμο pellets (συσσωματώματα) εμπλουτισμένου ουρανίου U–235 που αποµονώνονται µέσα σε μεταλλικές ράβδους. Όλες οι µεταλλικές ράβδοι τοποθετούνται μαζί και αποτελούν τη διάταξη του πυρηνικού καύσιμου. Η κάθε pellet έχει διαστάσεις όσο το άκρο ενός δάκτυλου του χεριού και εκλύει ενέργεια αντίστοιχη µε ένα τόνο κάρβουνο. Μετά από 3 – 4 έτη λειτουργίας οι pellets παύουν να είναι αποδοτικές και η διάταξη αποµακρύνεται από τον αντιδραστήρα. Το απόβλητο αυτό παραµένει εξαιρετικά ραδιενεργό.

Για παράδειγµα, 10 έτη μετά την απομάκρυνση του από τον αντιδραστήρα, το απόβλητο έχει ραδιενεργή δόση 10.000 rem/ώρα, ενώ η θανατηφόρος δόση για όλο το σώµα ενός ανθρώπου είναι 500 rem. «Ο ισχυρισµός ότι η επιστημονική γνώση διεθνώς είναι ανεπαρκής για την αντιµετώπιση του προβλήµατος διάθεσης των πυρηνικών αποβλήτων δεν αποτελεί υπερβολή, παρ’ όλο που έχουν γίνει µελέτες επί τουλάχιστον δύο δεκαετίες, απ’ όλα τα ερευνητικά εργαστήρια των Η.Π.Α., παρά τον εντυπωσιακό όγκο των µμελετών (ο οποίος ανέρχεται σε εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες) και τα δισεκατοµµύρια δολάρια που έχουν ξοδευτεί για τη συλλογή δεδομένων και για µελέτες µοντελοποίησης (9 δισεκατοµµύρια δολάρια συγκεκριμένα), το γεγονός παραµένει, ότι η γνώση και η δυνατότητα πρόβλεψης για την ασφαλή λειτουργία ενός γεωλογικού χώρου εναπόθεσης πυρηνικών αποβλήτων δεν ευρίσκεται σε αντιστοιχία µε τη πολυπλοκότητα του προβλήματος».

Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί ότι το ιστορικό περιβαλλοντικής προστασίας εγκαταστάσεων που έχουν χειρισθεί ποσότητες ραδιενεργών υλικών δεν είναι ενθαρρυντικό. Για παράδειγμα, στις τοποθεσίες του Hanford και του Savannah River Site των ΗΠΑ, στις οποίες γινόταν επεξεργασία υλικού υψηλής ραδιενέργειας, έχει εμφανισθεί σημαντική ρύπανση στους υδροφορείς από ραδιενεργά στοιχεία. Στο Hanford, τα υπόγεια ύδατα έχουν μολυνθεί σε έκταση πάνω από 200 τετραγωνικά χιλιόµετρα, ενώ στο Savannah River Site η ραδιενέργεια έχει διαπιστωθεί και στα επιφανειακά ύδατα, και έχει υπάρξει γενετική µεταβολή σε αλιγάτορες.

Υπάρχει καμία αμφιβολία ότι δεν θα δημιουργηθούν δεκάδες ακόμη «Ασωποί» στην περίπτωση εγκατάστασης πυρηνικού εργοστασίου; Και εάν το 1976 απετράπη η εγκατάσταση στη Κάρυστο με πολύ βίαιες και διαρκείς συγκρούσεις ως ένας «μαύρος» εφιάλτης, το ίδιο είναι σίγουρο πως θα συμβεί και σήμερα, όσα χρώματα και εάν βάζουν στη παλέτα της ρύπανσης, του ελέγχου και της εκμετάλλευσης.

Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας

Δημοσιεύτηκε στη ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.81, Μάρτιος 2009

απο:| Anarchy press gr