Υπόθεση Πολκ: Η αλήθεια που ενοχλεί ακόμα

 Το Περιοδικό

Ακριβώς πριν από 70 χρόνια, στις 16 Μάη του 1948 στην Θεσσαλονίκη, ενώ μαινόταν ο Εμφύλιος και λίγο μετά τις 9 το πρωί, ένας βαρκάρης, ο Λάμπρος Αντώναρος, ο οποίος βρισκόταν περίπου μισό χιλιόμετρο απόσταση από την ακτή, στο ύψος της θέσης Τριανόν, είδε κάτι να επιπλέει στο νερό. Πλησιάζοντας βρέθηκε μπροστά σε μια φρικτή εικόνα: Ηταν ένα πτώμα άνδρα, με δεμένα, χαλαρά, χέρια και πόδια και μάτια φαγωμένα από τα ψάρια.

Η ιατροδικαστική εξέταση δείχνει ότι ο θάνατος είχε προέλθει από μια σφαίρα στο πίσω μέρος του κεφαλιού, ενώ, γρήγορα διαπιστώνεται, ότι το πτώμα ανήκει στον Αμερικανό δημοσιογράφο, ανταποκριτή του CBS και μέλος της Αμερικάνικης Αποστολής Βοήθειας προς την Ελλάδα (AMAG) Τζορτζ Πολκ.

Ο Πολκ έφτασε στην Θεσσαλονίκη λίγες μέρες πριν βρεθεί να επιπλέει νεκρός στην θάλασσά της. Στόχος του ήταν να φτάσει μέχρι τις περιοχές που έλεγχε ο Δημοκρατικός Στρατός και να πάρει συνέντευξη από τον Μάρκο Βαφειάδη.
Επίσημα θεωρούνταν εξαφανισμένος από τις 8 Μάη και όπως έδειξε η ιατροδικαστική εξέταση, εκείνη την μέρα πρέπει να δολοφονήθηκε.

Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα άθλιο προπαγανδιστικό «παραλήρημα», οργανωμένο από την ντόπια αντίδραση, τους κρατικούς μηχανισμούς και τους Αμερικανο-βρετανούς, με στόχο την συκοφάντηση του ΔΣΕ και του ΚΚΕ. «Εν ριπή οφθαλμού» στήνεται κατηγορητήριο εναντίον ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ και συγκεκριμένα του μέλους της ΚΕ, Αδάμ Μουζενίδη και του Βαγγέλη Βασβανά. Ως «συνεργό» οι αρχές «δείχνουν» τον δημοσιογράφο, Γρηγόρη Στακτόπουλο.
Το γεγονός ότι ο Μουζενίδης… είχε σκοτωθεί πριν την αποδεδειγμένη ημερομηνία δολοφονίας του Πολκ, ενώ ο Βασβανάς, επίσης αποδεδειγμένα, δεν ήταν καν στην Θεσσαλονίκη, δεν ενόχλησε το καθεστώς, ορμώντας κυριολεκτικά πάνω στον Στακτόπουλο, ο οποίος φαίνεται τους έκανε για το «σμίλεμα» του «προφίλ» του «κομμουνιστή δολοφόνου», αφού ήταν μέλος του ΕΑΜ στην κατοχή και μέλος του ΚΚΕ, αλλά για ένα μικρό διάστημα.

Το εξιλαστήριο θύμα είχε βρεθεί και ακολούθησε η δίκη – παρωδία, τυπική και χαρακτηριστική της εποχής, στη διάρκεια της οποίας ο Στακτόπουλος «ομολογεί» και καταδικάζεται σε ισόβια.
Η

«ομολογία», όπως σημείωσε ο ίδιος ο Στακτόπουλος αργότερα, ήταν αποτέλεσμα άγριων βασανιστηρίων, ο συνήθης τρόπος του καθεστώτος εκείνη την εποχή. Ετσι κι αλλιώς, ουδείς πίστεψε ποτέ στην «ενοχή» του Στακτόπουλου, ή του ΚΚΕ – μόνο όφελος θα είχε από την συνέντευξη του Πολκ – ο οποίος αποφυλακίζεται, με όρους, το 1960 και από τότε, μέχρι τον θάνατό του, το 1998, όχι μόνο επέμενε στην αθωότητά του, αλλά προσπάθησε να γίνει αναθεώρηση της δίκης το 1977. Η χήρα του, Θεοδώρα, επανέλαβε το αίτημα το 2001.

Χωρίς επιτυχία.

Τον Οκτώβρη του 2003, για πρώτη φορά, σε εισήγηση του επίτιμου αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Αθ. Καφίρη, ο οποίος τότε συνταξιοδοτήθηκε και διάβασε την πρότασή του ο αντεισαγγελέας της έδρας, Απ. Οικονόμου, αποκαταστάθηκε η αλήθεια, τόσο για Στακτόπουλο, όσο και για τους Μουζενίδη και Βασβανά.

Η πρόταση του εισαγγελέα ήταν να «παύσει η ποινική δίωξη» και αυτό είναι «το προσήκον πλέον χρέος προς την αλήθεια και τη δημοκρατική χρηστότητα». Με την πρόταση του εισαγγελέα, στην περίπτωση που υιοθετούνταν από το δικαστήριο, θα ακυρωνόταν η καταδικαστική απόφαση και θα έπαυε και η δίωξη.

Στην εισαγγελική πρόταση υποστηριζόταν ότι έχουν προκύψει νεότερα στοιχεία και αποδείξεις που ήταν άγνωστα στους δικαστές, όταν είχαν δικάσει τότε και γι’ αυτό πρότεινε να γίνει δεκτό το αίτημα της Θ. Στακτοπούλου, χήρας του δημοσιογράφου, για να επαναληφθεί η δίκη.

Τα καινούρια στοιχεία, τα οποία ανέφερε ο εισαγγελέας κεκλεισμένων των θυρών, όπως δημοσιεύθηκαν στον «Ριζοσπάστη» ήταν:

• Ο Αδ. Μουζενίδης που κατηγορήθηκε από την αρχή ως φυσικός αυτουργός της δολοφονίας Πολκ είχε σκοτωθεί σε μάχη την περίοδο του Εμφυλίου ένα μήνα πριν από το φόνο του Αμερικανού δημοσιογράφου

• Η εκδοχή που υιοθετήθηκε τότε για να ερευνηθούν οι ένοχοι στο χώρο του ΚΚΕ ήταν λανθασμένη ή επιλέχτηκε σκόπιμα από τις ανακριτικές αρχές, καθώς το ΚΚΕ όχι μόνο δεν είχε κανένα συμφέρον να φονεύσει τον Τζ. Πολκ, αλλά, αντίθετα, το διευκόλυνε να προστατευτεί ο Αμερικανός δημοσιογράφος και να πάρει συνέντευξη από τον Μ. Βαφειάδη

• Υπάρχουν πολύ ισχυρές ενδείξεις ότι ο φερόμενος συναυτουργός της δολοφονίας Ευ. Βασβανάς δε βρισκόταν ούτε θα μπορούσε να βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη εκείνη την περίοδο

• Η παρουσία του Γρ. Στακτόπουλου ήταν περιττή, καθώς το στέλεχος του ΚΚΕ Αδ. Μουζενίδης ήταν πολύ καλός γνώστης της αγγλικής γλώσσας

• Η ομολογία ενοχής του Γρ. Στακτόπουλου ενώπιον των ανακριτικών αρχών και του δικαστηρίου ήταν προϊόν ψυχικής και σωματικής βίας που του ασκήθηκε από τα αστυνομικά όργανα.

Ο εισαγγελέας προσέθετε μάλιστα και τα εξής σημαντικά: «Αφότου αποφασίστηκε από τις αρμόδιες αρχές να επιλεγεί η «κομμουνιστική εκδοχή» ως αποκλειστική κατεύθυνση αναζήτησης των υπαίτιων του φόνου, θα έπρεπε αναγκαστικά να εντοπιστεί και να βρεθεί ο φυσικός δράστης (εκτελεστής) αλλά και ο μεσολαβητικός σύνδεσμος με το χώρο των κομμουνιστών. Ετσι, θα μπορούσαν να κρατηθούν κάποιες αναγκαίες ανακριτικές ισορροπίες και να ικανοποιηθεί η εξεγερμένη κοινή γνώμη των ΗΠΑ, η οποία εύλογα αξίωνε πιεστικά να βρεθούν άμεσα και να δικαστούν γρήγορα οι δράστες του φόνου του Αμερικανού δημοσιογράφου».

Σε δηλώσεις της έξω από τη δικαστική αίθουσα η χήρα του Γρ. Στακτόπουλου, Θεοδώρα, είπε: «Κάθε μέρα σχεδόν (ο Στακτόπουλος) με παρακαλούσε και μου έλεγε να μην αφήσω την υπόθεση αυτή. Να πολεμήσω να δικαιωθεί από την ελληνική Δικαιοσύνη και όταν εκδοθεί η απόφαση αυτή να πάω στον τάφο του στην Καλαμαριά και να του ψιθυρίσω και αυτός θα ακούσει».

Δυστυχώς, τον Γενάρη του 2004, το Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου με την 137/04 απόφασή του απέρριψε το αίτημα επανάληψης της δίκης, απορρίπτοντας όλα τα νεώτερα στοιχεία. Επίσης, έκρινε ότι απ’ όλα τα στοιχεία που προσκομίστηκαν στο δικαστήριο, δεν καθίσταται φανερό ότι ήταν αθώος ούτε καταδικάστηκε άδικα…

Η Θεοδώρα Ζησιμοπούλου «έφυγε» πέρυσι, επίσης χωρίς να δει και την τυπική δικαίωση του συζυγου της.

Οσο βέβαιο είναι ότι πίσω από την δολοφονία του Πολκ δεν βρίσκεται ο Στακτόπουλος και το ΚΚΕ, άλλο τόσο βέβαιο είναι ότι αποτελεί ακόμη ένα πολιτικό έγκλημα του εμφυλιακού καθεστώτος. Αυτό και οι «προστάτες» του, ΗΠΑ και Βρετανία, ήταν οι μόνοι που δεν ήθελαν να ακουστεί η φωνή του ΔΣΕ εκτός Ελλάδας και μάλιστα από ένα μεγάλο αμερικανικό μέσο. Αυτοί όντως είχαν συμφέρον να φιμωθεί ο Πολκ και μαζί του κάθε δυνατότητα να μάθει ο έξω κόσμος τα φασιστικά εγκλήματα του αστικού κράτους στον Εμφύλιο. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός, ότι ο Τζέιμς Κέλις, απεσταλμένος του δικηγορικού γραφείου της Νέας Υόρκης, Ντόνοβαν, γνωστού για τις διασυνδέσεις του με την αμερικανική κυβέρνηση, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αντάρτες δεν είχαν τη δυνατότητα να διαπράξουν το έγκλημα και επέρριψε τις ευθύνες σε δεξιούς παρακρατικούς κύκλους. Φυσικά, τον  «μάζεψαν» άρον – άρον πίσω στις ΗΠΑ.

Ο αγώνας για να αποκαλυφθεί η αλήθεια αυτής της σκοτεινής υπόθεσης πρέπει να συνεχιστεί.