Μια αντι-κριτική για «Το τελευταίο σημείωμα» και τις επιθέσεις στον Παντελή Βούλγαρη

Με ζεστά ακόμη τα συναισθήματα και τις εντυπώσεις από «Το τελευταίο σημείωμα». Και χωρίς αξιώσεις μιας επαγγελματικής κινηματογραφικής κριτικής:

Η κορυφαία δουλειά του Παντελή Βούλγαρη. Ένα τόσο φορτισμένο θέμα αποδίδεται με χαμηλούς και υποβλητικούς τόνους αλλά και - όταν χρειάζεται - με φρενιτιώδεις ρυθμούς. Χωρίς μεγαληγορίες αλλά με ιστορική δικαιοσύνη. Συναισθηματικά αλλά όχι μελοδραματικά. Εξαιρετική διεύθυνση φωτογραφίας και καθηλωτικές ερμηνείες από τον άφθαρτο Αντρέα Κωνσταντίνου (Σουκατζίδης) και τον (ανατολικο)Γερμανό Andree Hennicke που παίζει τον Ες-Ες και κλέβει την παράσταση. Η ταινία στοχεύει και σε διεθνή καριέρα. Δείχνει τα βάσανα των Εβραίων, βροντοφωνάζει το «No pasaran» των Ισπανών αντιφασιστών και τονίζει τις ελπίδες που γεννά στους φυλακισμένους η προέλαση του Κόκκινου Στρατού. Δείχνει τους «Χαϊδαριώτες» να ανοίγουν το «σημαδεμένο ψωμί» που μέσα έχει ένα καρύδι το οποίο περιέχει το ραβασάκι με τα «νέα απ΄ έξω». Κι αυτό αποτελεί μια ευθεία αναφορά στην κλειστή συνωμοτική κολεκτίβα των φυλακισμένων κομμουνιστών.

Ο ναζισμός παρουσιάζεται – αδιαπραγμάτευτα – ως το απόλυτο κακό. Και αυτό είναι το μήνυμα του φιλμ προς το «ευρύτερο κοινό». Χωρίς τις χολιγουντιανές «ευκολίες» (που συχνά καταλήγουν καρτουνίστικες) αλλά με την απαραίτητη σκληρότητα. Με συγκρούσεις χαρακτήρων, διόλου μονοδιάστατων. Ο διοικητής του στρατοπέδου, φανατικός ναζί τρέφει έναν ενδόμυχο θαυμασμό ή μια ζήλεια για τον Σουκατζίδη. Ο οποίος του παίρνει σιγά-σιγά τον αέρα. Του επιβάλλεται πνευματικά όταν του θυμίζει τις μελλοντικές ευθύνες του μετά την ήττα της Γερμανίας. Και ο ναζί του απαντά με σωματική βία. Με ένα χτύπημα με μαστίγιο στο πρόσωπο και την απομόνωση.

Τα σεναριακά ευρήματα της Καρυστιάνη είναι τα απαραίτητα για κάθε φιλόδοξη παραγωγή. (Μπλέκει, με τρόπο γοητευτικά πειστικό, τον αδελφό του Γλέζου, τον Νίκο Μαριακάκη το «γεωπόνο», τον εγκληματία πολέμου, Βάλτερ Μπλούμε στη Μέρλιν κ.α.). Δεν αφήνει τίποτα ανεξιχνίαστο. Απαντά και στις καχυποψίες (ή τις εύλογες απορίες του θεατή) «γιατί δέχτηκε να γίνει διερμηνέας» ο Σουκατζίδης καθώς και στον «χαφιεδολόγο» σύντροφο του που ζητά να ελέγξει το σημείωμα που κρύβει. Και το οποίο τελικά προέρχεται από τον πατέρα του. Προβάλλεται δραματουργικά η στήριξη που προσφέρει στον Σουκατζίδη ο καθοδηγητής, ένας παλιός, σοφός κομμουνιστής.

Κάπου με ξένισε αρχικά γιατί έδωσε κρητικό χαρακτήρα (βιολιά, λύρες, μαντινάδες) στο ξέφρενο γλέντι των μέσα στο θάλαμο μελλοθανάτων αλλά το συνέχισε με ποντιακά και σμυρναίικα. Κορυφαία σκηνή.

Με είχε προβληματίσει η επίθεση που είχε δεχτεί η ταινία, πριν καν προβληθεί. Ειδικώς σε μια εποχή που σαρώνει ο ιστορικός κα ιδεολογικός αναθεωρητισμός, οι επιθέσεις στον Βούλγαρη μού φάνηκαν ανεξήγητες. Πως τάχα δεν προβάλλει επαρκώς την «κομμουνιστικότητα» του Σουκατζίδη και των εκτελεσμένων. Αναγκάστηκα να κρατήσω σημειώσεις στη διάρκεια της προβολής: Δυο φορές ο ήρωας λέει «είμαι κομμουνιστής» και άλλη μια ακούγονται οι Γερμανοί αξιωματικοί να συνομιλούν στα ντους για «τους κομμουνιστές που θα εκτελέσουν στην Καισαριανή». Άλλες 3 φορές οι αναφορές σε Ακροναυπλίες, Μεταξάδες και εξορίες κάνουν περισσότερο από φανερή την ιδεολογία του Σουκατζίδη και άλλων. Υπάρχουν και 9 υπαινικτικές αναφορές. Τέλος, ένας από τους υπό εκτέλεση φωνάζει «Ζήτω η λαϊκή επανάσταση» και ο γέρος καθοδηγητής διακηρύττει «κομμουνιστής ως το θάνατο». Μπροστά στα πολυβόλα υψώνουν τις γροθιές τους.

Παλιά – και αξερίζωτη – αρρώστια της (ούλτρα) Αριστεράς η γκίνια. Να τρώμε μόνοι μας τις σάρκες μας, γιατί, βλέπεις, ο σκηνοθέτης προτίμησε να προσφέρει στο κοινό (αντί να το στείλει σε κάποιο …lego ninjango) ένα φιλμ όπου ο ήρωας – ολοφάνερα κομμουνιστής – κάνει την υπέρτατη πράξη συνέπειας και αυτοθυσίας. Κι ας μη το φωνάζει κάθε 5 λεπτά, αλλά το δείχνει με τη συμπεριφορά του. Εξ άλλου αξιοσημείωτη, εν προκειμένω, είναι η συγκροτημένη και σοβαρή αντιμετώπιση της ταινίας από πλευράς ΚΚΕ.

Είναι ένα φιλμ που αξίζει να δείτε και να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα. Και πάνω απ΄ όλα να συγκινηθείτε όσοι ξέρετε και να μάθουν όσοι δεν ξέρουν.

 ΠΗΓΗ:| Documentonews.gr