Facebook: Όταν οι νόμοι της αγοράς εκδικούνται

Χρήστος Κρανάκης 

Την πρόθεσή του για μια σειρά εκκωφαντικών αλλαγών στο μεγαλύτερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης έχει ανακοινώσει ο ιδρυτής και μεγαλομέτοχός του, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, για το 2018. Ο 33χρονος δισεκατομμυριούχος, επηρεασμένος από πληθώρα αρνητικών κριτικών όσον αφορά την «εγκυρότητα» του δημόσιου περιεχομένου που προβάλλεται μέσα από το Facebook, προχωρά σε λειτουργικές ρυθμίσεις, που, όπως φαίνεται, θα αλλάξουν άρδην τα δεδομένα στον πιο πολυσύχναστο χώρο ιντερνετικής κοινωνικοποίησης. 

Οι αλλαγές, εν συντομία, προωθούν τον έλεγχο των ειδήσεων, των ενημερώσεων αλλά και κάθε άποψης των χρηστών. Με λίγα λόγια, κάθε δημοσίευση (ποστάρισμα) ενός προσωπικού ή εταιρικού χρήστη (διαχειριστή σελίδας) δεν θα προβάλλεται σε τόσο μαζικό κοινό χρηστών. Αν, δηλαδή, ένα έκτακτο ανακοινωθέν ενός κέντρου ειδήσεων έφτανε σε 100.000 χρήστες, πλέον θα φτάνει σε έναν πολύ μικρότερο αριθμό.

Η αιτιολόγηση αγγίζει πτυχές αλήθειας και κοινής λογικής. Σύμφωνα με κύκλους διαχειριστών του Facebook, έπρεπε αρχικά να μπει ένα stop στις λεγόμενες «ψευδείς ειδήσεις» (fake news), να αυξηθούν τα φίλτρα εγκυρότητας μιας πληροφορίας, να σταματήσει η αναπαραγωγή μηνυμάτων μίσους και μισαλλοδοξίας. Πάνω σε όλα αυτά, ο Ζούκερμπεργκ, ευλογώντας τα γένια του και υπενθυμίζοντας την κοινωνική ευθύνη της εταιρείας του, τονίζει: «Η εστίασή μας δεν θα είναι πια το Facebook να σας βοηθήσει να βρείτε σχετικό με σας περιεχόμενο, αλλά να σας βοηθήσει να έχετε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που έχουν νόημα». Εκ πρώτης όψεως, οι παραπάνω κινήσεις φαντάζουν αν μη τι άλλο ορθές. Το Facebook θα επιτελεί τον πραγματικό του ρόλο, δηλαδή θα ενισχύει την κοινωνικοποίηση των χρηστών, ο καταιγισμός ψευδών ειδήσεων θα σταματήσει, ο χρόνος που οι χρήστες θα περνάνε σε αυτό θα επικεντρώνεται στα κοντινά τους πρόσωπα και τη διασκέδασή τους.

Η πραγματικότητα, όμως, εγείρει νέα ερωτήματα. Στην ελεύθερη αγορά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, ακριβώς γιατί υπεισέρχεται το κέρδος. Και, όπως  έχει πολλάκις αποδείξει το Facebook, είναι ένας παράγοντας που μόνο αδιαφορία δεν συνεπάγεται. Το Facebook, λοιπόν, έχει σήμερα λίγο πάνω από 2 δισ. χρήστες (σε παγκόσμιος πληθυσμός 7,5 δις). Σε ένα τεράστιο πεδίο κερδοφορίας σαν και αυτό, ο έλεγχος της πληροφορίας αποκτά αναβαθμισμένη οικονομική αλλά και ιδεολογική σημασία. Σε αυτό το συμπέρασμα όπως φαίνεται κατέληξε και η ηγετική ομάδα του. Πίσω από τα μεγάλα λόγια για «προστασία του κοινού» από την υπερπληροφόρηση ή την ψευδή ενημέρωση, το Facebook φιλτράρει τους χρήστες του ταξικά και οικονομικά. Δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους διαχειριστές σελίδων και προφίλ, που είτε ειδικεύονται στο χώρο της ενημέρωσης είτε εκφράζουν πολιτικές ιδέες, να προμοτάρουν τις δημοσιεύσεις τους μέσω της καταβολής χρηματικού ποσού απευθείας στο Facebook.

Χωρίς υπερβολή, μπορούμε να συμπεράνουμε πως ο «ανταγωνισμός του δημόσιου λόγου» στον τεράστιο ιστότοπο του Facebook περνά σε άλλη διάσταση. Η επιλογή των διαχειριστών, ουσιαστικά, να θέσουν εκβιαστικά το δίλημμα πως «για να ακουστείς πρέπει να πληρώσεις», επί της ουσίας εξυπηρετεί το μονοπώλιο της πληροφορίας και της ενημέρωσης, στερώντας αντικειμενικά το δικαίωμα από χρήστες να απευθυνθούν σε μαζικά ακροατήρια. Ο μεγάλος χαμένος είναι για ακόμα μια φορά το κομμάτι εκείνο που χρησιμοποιεί το Facebook για να εκφράσει τις πολιτικές του ιδέες, να αναδείξει μορφές αντιπληροφόρησης και επικοινωνίας. Κάθε σπιθαμή μαχητικής δημοσιογραφίας, κάθε πολιτικό εγχείρημα πλέον θα πρέπει να ανταγωνιστεί τους τεράστιους κολοσσούς που διαφημίζονται στο Facebook, ώστε να βρει το δικό του χώρο έκφρασης.

Ο Ζούκερμπεργκ, με τις κινήσεις του, ανοίγει δρόμο ώστε το Facebook να μετατραπεί ακόμα περισσότερο σε έναν χώρο υπερ-προβολής των μεγάλων επιχειρήσεων και των αστικών πολιτικών επιτελείων. Ενώ φαινομενικά οι προθέσεις του φαίνεται να είναι η προστασία των χρηστών από την ψευδή ενημέρωση, στην πραγματικότητα παγιώνεται μια κατάσταση όπου πολύ απλά θα ερχόμαστε σε επαφή με τις πληροφορίες και την επικαιρότητα όπως και όταν θέλουν οι εκάστοτε κολοσσοί. Οι παραπάνω ρυθμίσεις έχουν προκαλέσει μεγάλη δυσαρέσκειά στους χρήστες. Το αν και με ποιο τρόπο θα μπορέσει αυτή να μετατραπεί σε μια πρώτη νίκη απέναντι στη μετατροπή του Facebook σε τσιφλίκι των λίγων και εκλεκτών, μένει να φανεί…

 ΠΗΓΗ:ΠΡΙΝ