"Η Πατρίς ευγωνομονούσα": Η εξόντωση της Μεραρχίας των Κρητικών

Η Οδύσσεια της 5ης Μεραρχίας του Γ. Σταράκη

Έγραψα σε προηγούμενο άρθρο ότι στις 16-11-1940 όλη η δύναμη της 5^ης Μεραρχίας έφυγε από τη Σούδα Χανίων για Θεσσαλονίκη. Ήταν: 19662 μάχιμοι, 687 υποζύγια και 81 οχήματα. Τον Γενάρη 1941 ο Αρχιστράτηγος Παπάγος ζητά από το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής να σταλούν και τα τρία τάγματα στην Ηπειρωτική Ελλάδα τα οποία είχαν συγκροτήσει σε αντικατάσταση της 5^ης Μεραρχίας.


Στις 5-4-1941 πάλι ο Παπάγος δίνει εντολή να πάνε στην Β. Ελλάδα άλλοι 3.000 Κρητικοί, που μόλις είχαν τελειώσει τη βασική τους εκπαίδευση. Έτσι οι Κρήτες είχαν φθάσει στον αριθμό 22.228 ψυχές. Επίσης όπως αναφέρει στην έκθεσή του ο Στρατηγός Σόλων Καφφάτος, Προσωπάρχης του Υπουργείου Στρατιωτικών , «άπαν το εν τη νήσω πολεμικόν υλικόν μέχρι και του τελευταίου κιβωτίου πυρομαχικών και παν μεταφορικόν μέσον μέχρι και του τελευταίου αυτοκινήτου ή ημιόνου, επιταχθέντα εφορτώθησαν διά το Αλβανικόν μέτωπον».

Η ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ
Η 5^η Μεραρχία είχε Διοικητή τον Υποστράτηγο Γεώργιο Παπαγεωργίου. Ξεκινούν με τα πόδια από Θεσσαλονίκη για να φθάσουν στο υψίπεδο της Κορυτσά στις 6-1-1941, μέσω Πτολεμαϊδας, Άργους Ορεστικού, Καστοριάς. Στις 10-1-1941 μετακινείται από τη βόρεια πτέρυγα του μετώπου στα νότια όπου το Α΄ Σώμα Στρατού έχει διαταχθεί να προετοιμάσει επίθεση για την κατάληψη της Αυλώνας. Η διαταγή όμως ανακαλείται και η 5^η Μεραρχία διατάσσεται να επιστρέψει στον κεντρικό τομέα του μετώπου στις 19-1-1941. Μέχρι εκείνη τη στιγμή τα Κρητικόπουλα είχαν διασχίσει περίπου 450 χλμ. Προξενεί εντύπωση ότι ο Παπάγος, ενώ περιέφερε την 5^η Μεραρχία επί δύο μήνες στα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας και της Αλβανίας, τελικά τη ρίχνει χωρίς προσαρμογή στις πολεμικές συνθήκες του μετώπου σε ένα από τα δυσκολότερα σημεία: στον ορεινό όγκο της Τρεμπεσίνας, πάνω από τη Κλεισούρα. Έτσι τα Κρητικόπουλα πήραν το βάπτισμα του πυρός στο μέτωπο της Αλβανίας στις 26-1-1941. Ρίχτηκαν στη μάχη με ενθουσιασμό και ηρωϊσμό μέσα στο χιόνι και την ομίχλη και νίκησαν.

ΑΠΟ ΚΟΡΥΦΗ ΣΕ ΚΟΡΥΦΗ
Ο Παπάγος αντίθετα από κάθε λογική και στρατηγική σκοπιμότητα, αλλά και ανθρωπιστική ευαισθησία, διατάσσει επιθέσεις από κορυφή σε κορυφή, λες και τα Κρητικόπουλα, ή μάλλον οι Μανάδες της Κρήτης έστειλαν τα παιδιά τους στο μέτωπο για να κάνουν χειμερινά σπορ, ή μάλλον πειράματα βιολογικής αντοχής, σε χαμηλές θερμοκρασίες, Χιτλερικής εμπνεύσεως.
ΤΡΑΓΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Οι συνέπειες ήταν τραγικές. Οι μάχες εξελίσσονταν σε Σφαγείο. Ο μεγαλύτερος εχθρός είναι το κρύο. Αφόρητο. Τη νύχτα έπεφτε στους -10 και -20 βαθμούς Κελσίου. Τα κρυοπαγήματα θερίζουν. Πολλοί στρατιώτες μας έχουν να βγάλουν τα άρβυλά τους για μερικές εβδομάδες. Άρβυλα, κάλτσες και σάρκα έχουν γίνει ένα.
Για τα Κρητικόπουλα η κατάσταση ήταν χειρότερη, γιατί προέρχονταν από το πιο θερμό κλίμα της πατρίδος μας. Δεν είχαν βαρύ ρουχισμό, ενώ και αυτός που είχαν μαζί τους, όπως και τα άρβυλα, έχει φθαρεί στις ατελείωτες πορείες.
ΝΙΚΗ ΣΤΑ 1200 ΜΕΤΡΑ
Τα Κρητικόπουλα στις 29-1-1941 κατορθώνουν να ανεβούν στην κορυφή της Τρεμπεσίνα, η οποία ήταν παγωμένη και να τρέψουν τους Ιταλούς σε φυγή. Να σημειώσουμε ότι οι Ιταλοί ήταν ντυμένοι με όλα τα απαραίτητα εφόδια για το χιόνι και το κρύο, αλλά και επί πλέον οι μονάδες πάνω στα βουνά αντικαθίσταντο κάθε 1 – 3 μήνες για να αντέξουν στο κρύο. Οι Κρητικοί διαβιώνουν σε υψόμετρο 1.500 μέτρα με συνεχείς χιονοθύελλες αλλά και βάρβαρες αεροπορικές επιθέσεις. Τα κρυοπαγήματα συνεχώς αυξάνουν.

ΝΕΑ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΑ 1647 ΜΕΤΡΑ
Τα ηρωϊκά Κρητικόπουλα παίρνουν νέα διαταγή για επίθεση στις 11-2-1941. Επόμενος στόχος «αυχένας της Μετζγκόρανη» και της κορυφής Πούντα Νορντ υψόμετρο 1647 μέτρα, μέσα σε φοβερή χιονοθύελλα. Το χιόνι έφθασε και τα δύο μέτρα και οι στρατιώτες μας ξεχώριζαν σαν την μύγα μες στο γάλα. Οι απώλειες ήταν φοβερές. Η 5^η Μεραρχία στο διάστημα από 29 Ιανουαρίου μέχρι 18-2-1941 είχε 3.344 άνδρες, 237 νεκρούς, 1179 τραυματίες, 1058 παγόπληκτους, 160 με διάφορα νοσήματα και 115 αγνοούμενους.

Τελικά κάτω από σκληρές συνθήκες και με αγώνα εκ του συστάδην τα Κρητικόπουλα νίκησαν. Ανέβηκαν στην κορυφή Πούντα Νορντ (1647 μέτρα) Δεν είχαν όμως δύναμη –όπως είναι φυσιολογικό- ούτε να βαδίσουν πάνω στο χιόνι και απλώς τα ΓΕΝΝΑΙΑ ΚΡΗΤΙΚΟΠΟΥΛΑ προσπαθούσαν να μείνουν στη ζωή.

Η ΕΑΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ
Τον Μάρτη του 1941 έχουμε την εαρινή επίθεση των Ιταλών. Η 5^η Μεραρχία είχε νέες απώλειες σε αξιωματικούς και οπλίτες: 181 νεκροί, 846 τραυματίες, 625 παγόπληκτοι και 434 με διάφορα νοσήματα. Οι γενικές απώλειες της ξεπέρασαν τους 5.500 άνδρες. Η 5^η Μεραρχία είχε τις μεγαλύτερες από όλες τις άλλες Ελληνικές Μεραρχίες.

ΔΕΝ ΜΑΣ ΣΕΒΑΣΤΗΚΕ Ο ΠΑΠΑΓΟΣ
Γενικά ο Παπάγος δεν σεβάστηκε το έμψυχο υλικό που του παρέδωσε η Ελλάδα για την υπεράσπισή της Το διαχειρίστηκε «αφ’ υψηλού». Ενώ είχε τον χρόνο από το καλοκαίρι του 1940 να κατασκευάσει καταφύγιο για το Επιτελείο του στην περιοχή των Ιωαννίνων, προτίμησε την ασφάλεια και την άνεση του HOTEL “Μεγάλη Βρεταννία». Επίσης αρκετοί ισχυρίζονται ότι ούτε ο Μεταξάς αρχικά δεν πίστευε στη νίκη των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΠΛΩΝ.

Η ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ
Μπαίνουν οι Γερμανοί και ο Ελληνικός Στρατός συνθηκολογεί. 21 – 23 Απριλίου 1941, Η 5^η Μεραρχία ΚΡΗΤΩΝ είναι έξω από τα Γιάννενα. Παραδίδει τον οπλισμό της στις παρακείμενες κοινότητες και οδεύει προς Άρτα – Πρέβεζα – Ναύπακτο. Το τραγικό είναι ότι ειδικά για τους ΚΡΗΤΙΚΟΥΣ έπρεπε το Γενικό Στρατηγείο στην Αθήνα να λάβει ειδική μέριμνα αφού ήταν βέβαιο ότι ο πόλεμος θα συνεχιζόταν στην ΚΡΗΤΗ. Όμως το μίσος των καθεστωτικών της 4^ης Αυγούστου κατά των ΚΡΗΤΙΚΩΝ, λόγω των κινημάτων του 1935 και 1938, αντιμετώπιζαν την 5^η Μεραρχία περισσότερο ως σύνολο πολιτικών ομήρων και καταδίκων, παρά ως στρατιώτες την ΠΑΤΡΙΔΑΣ. Σχέδιο να επιστρέψουν στην ΚΡΗΤΗ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ!!! Γι αυτό αρκετοί Κρητικοί στρατιώτες είχαν αντιληφθεί το παιχνίδι της εξουσίας σε βάρος του και πολλοί άρχισαν καθ’ οδόν να διαρρέουν.


ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑ
Τελικά η Μεραρχία συντεταγμένη περνά στις 16 Μαϊου τον Κορινθιακό και μοιράζεται προς Άργος, Τρίπολη και Καλαμάτα. Όπως διηγήθηκαν στον γράφοντα περβολιανοί στρατιώτες, πέρπατούσαν συνεχώς. Έβρισκαν ζώα, τα έσφαζαν εν κινήσει, τα έγδερναν εν κινήσει και όταν σταματούσαν για ανάπαυση τα έψηναν, έτρωγαν και συνέχιζαν. Οι Ήρωες Κρητικοί κουρασμένοι, ψυχή και σώμα ψάχνουν για πλωτά, από καϊκια και πάνω για να επιστρέψουν στην ΚΡΗΤΗ. Οι Γερμανοί έχουν επιτάξει όλα τα βενζινοκίνητα πλοιάρια για τη θαλάσσια απόβαση στην ΚΡΗΤΗ. Απαγορεύουν κάθε πλου και βομβαρδίζουν κάθε πλωτό μέσο που κινείται προς Νότο. Τελικά η Δοσίλογη Κυβέρνηση «κατ’ επιταγήν» των Γερμανών θέλει να κρατήσει τους Κρητικούς και να μην κατέβουν στην ΚΡΗΤΗ. Έτσι εκδίδει το υπ’ αριθμ. 41 Διάταγμα με το οποίο εντέλλονται οι παραλήπτες Δήμαρχοι κ.λ.π. να εξασφαλίσουν στέγη, διατροφή και εργασία στους Νησιώτες. Ο αριθμός των Κρητικών είναι μεγάλος (10.350) διότι έχουν προστεθεί οι έφεδροι του Απριλίου και όσοι άλλοι Κρητικοί ανήκαν σε άλλες Μεραρχίες.

ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Μερικές χιλιάδες εξαντλημένοι ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΜΑΧΗΤΕΣ συρρέουν στην Αθήνα και πιέζουν τις αρχές να ναυλώσουν πλοίο για την μεταφορά τους στην ΚΡΗΤΗ. Διανυκτερεύουν στο Ζάππειο και τον Εθνικό Κήπο. Κοιμούνται στο γρασίδι. Τα παγκάκια θεωρούνται πολύτιμα. Δεν έχουν ούτε αντίσκηνα ούτε καν κουβέρτες.

Η «ΕΛΕΕΙΝΗ» ΠΑΓΙΔΑ
Τον Ιούνη του 1941 η Κατοχική Κυβέρνηση για να τους κατευνάσει, διοργανώνει συσσίτιο στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Όμως το συσσίτιο αποδεικνύεται ΠΑΓΙΔΑ!!! Ιταλοί και Γερμανοί μισούν τους Κρητικούς και θέλουν ΕΚΔΙΚΗΣΗ. Επίσης Η ΔΟΣΙΛΟΓΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥΣ ΦΟΒΑΤΑΙ. Έτσι την ώρα του συσσιτίου κάνουν μπλόκο. Συλλαμβάνουν περίπου 1300 κατά παράβαση κάθε έννοιας Διεθνούς Δικαίου (Κε Ρίχτερ; Τι λέτε;) Τους πάνε σε στρατόπεδο στο αεροδρόμιο της Λάρισας. Όμως 500 ΚΡΗΤΙΚΑΡΟΙ δραπετεύουν. Την ίδια ώρα αρχίζει εκκαθαριστική επιχείρηση σε όλες τις πόλεις για την ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΚΡΗΤΙΚΩΝ. Σε αρκετές περιπτώσεις οι συλλαμβανόμενοι φονεύονταν επί τόπου. Τέτοιο ήταν το ΜΙΣΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΡΗΤΙΚΟΥΣ.

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥΣ ΝΤΥΝΕΙ
Ο απλός κόσμος βλέποντας ότι οι Κρητικοί προδίδονταν από τη στολή τους, αφού δεν είχαν τίποτα άλλο, αρχίζει να τους δίνει Πολιτικά ρούχα και να τους κρύβει. Απίστευτα συγκινητικό είναι αυτό που αναφέρει ο Χαρ. Κρητσοτάκης από τη Καλαμάτα προς τον Ι. Δ. Μουρέλλο «Διεδόθη τον Ιούλιο του 1942 ότι οι Γερμανοί θα συγκέντρωναν σε στρατόπεδο τους ΚΡΗΤΕΣ πολεμιστές, οι οποίοι (αρκετές χιλιάδες) είχαν συγκεντρωθεί στην Καλαμάτα αναζητώντας ευκαιρία να περάσουν ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ. Κάθε Καλαματιανός, Μεσσήνιος και Λάκων αγκάλιαζε ένα Κρήτα στρατιώτη, τον οδηγούσε στο σπίτι του, του έδινε ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ και ούτω ο βάρβαρος κατακτητής έχανε τα ίχνη του στρατιώτη» και συνεχίζει: «είδα Καλαματιανούς να βγάζουν τα ρούχα τους μέσα στα καφενεία την πρώτη στιγμή της διαδόσεως ότι επίκειται η σύλληψις και να ενδύουν τους ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΜΑΣ. Είδα Μοναχάς της ενταύθα Μονής Καλογραιών να επιδίδονται κρυφίως εις το έργον συλλογής πολιτικών ενδυμασιών».

ΛΙΜΟΚΤΟΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗ ΛΑΡΙΣΑ
Οι ΚΡΗΤΙΚΟΙ τους οποίους μετέφεραν στο στρατόπεδο στη Λάρισα είχαν άθλια συμπεριφορά από τον καταχτητή. Ρακένδυτοι λιμοκτονούσαν, ενώ οι κατακτητές κατακρατούσαν τα δέματα που τους έστελναν οι δικοί τους, αλλά και τα δέματα του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού που στο μεταξύ ΕΙΧΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΘΕΙ ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΟΥΣ. Όταν οι ΔΗΜΙΟΙ τους έβγαζαν για ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ, έκοβαν χόρτα και τα έτρωγαν ωμά για να κορέσουν την ΠΕΙΝΑ ΤΟΥΣ. Σαν να μην έφθαναν όλα αυτά ήλθε και ΒΑΡΥΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ του 1941-42. Τη νύχτα η θερμοκρασία έπεφτε στους μείον 18 βαθμούς Κελσίου. Οι εξαντλημένοι και ημίγυμνοι ΚΡΗΤΙΚΟΙ. Τα Ηρωικά ΑΔΕΛΦΙΑ ΜΑΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ ΜΑΣ ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΑΝ. Το καρότσι της Δημαρχίας ερχόταν κάθε μέρα στο στρατόπεδο για να παραλάβει πτώματα. Από τους περίπου 1.300 Κρητικούς Ήρωες περίπου 500 επέζησαν. Βλέποντας οι Ιταλοί ότι δεν ήταν δυνατόν πλέον να συνεχίσουν το πρόγραμμα φυσικής εξόντωσης των ΚΡΗΤΙΚΩΝ άφησαν ελεύθερους όσους ΕΙΧΑΝ ΕΠΙΖΗΣΕΙ (περίπου 500). Ουδείς όμως γνωρίζει πόσοι τελικά ΕΦΤΑΣΑΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ.
Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΚΡΗΤΩΝ είχε τον συγκλονιστικό της επίλογο. Στο Καστέλλι Κισσάμου έφθασε το Μάιο ένας Στρατηγός με δεινοπαθημένη στολή. Ένας χωροφύλακας που είχε δύο αδέλφια στην αδικοχαμένη ΜΕΡΑΡΧΙΑ τον αναγνώρισε: «Πού είναι μωρέ τα παιδιά μας;» Ο Παπαστεργίου, είσαι (ο τέως Διοικητής). Με δύο σφαίρες τον ΑΦΗΣΕ ΝΕΚΡΟ. Άδικος ο φόνος. Το αναγνώρισαν οι ΚΡΗΤΕΣ που εξεγέρθηκαν κατά του φονιά, ο οποίος επιπλέον παραβίασε τους αυστηρούς νόμους της ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ. και τον ΕΚΤΕΛΕΣΑΝ με τη σειρά του και αυτόν.
(Οι φωτογραφίες από το Μέτωπο μας παραχωρήθηκαν από την Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, τους ευχαριστούμε θερμά).

ΠΗΓΗ:Η Οδύσσεια της 5ης Μεραρχίας του Γ. Σταράκη – ΡΕΘΕΜΝΟΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ: ΡΕΘΥΜΝΟ ΝΕΑ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗ