Η μείωση του λιγνίτη στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα - Συνέπειες και Κίνδυνοι

του Στέργιου Μποζίνη*

Δεν περνάει απαρατήρητη από κανέναν η προτεινόμενη μεγάλη μείωση του ποσοστού του Εθνικού μας καυσίμου, του Λιγνίτη, από το ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ, που βρίσκεται στη διαβούλευση, στο ιδιαίτερα χαμηλό νούμερο του 17% για το 2030.

Ηταν αναμενόμενο από όλους ότι το ποσοστό της συμμετοχής στο Ενεργειακό μείγμα θα μειωνόταν , όσο αναπτύσσονται οι ΑΠΕ. Στο 1ο Περιφερειακό συνέδριο της Δ. Μακεδονίας πέρυσι και σε συνάντηση όλων των φορέων με τον Υπουργό του ΥΠΕΝ ανακοινώθηκε επίσημα ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να κρατήσει σε ικανό ποσοστό το λιγνίτη στο μείγμα (βέβαια με συμμόρφωση και αναβάθμιση των Μονάδων της παραμένουσας Θερμικής-λιγνιτικής Ισχύος) δηλαδή στο 28%. Το 17% ξεφεύγει από κάθε λογικό όριο για λόγους Εθνικής και Ενεργειακής ασφάλειας.

Επειδή η παράθεση πολλών πινάκων είναι κουραστική και πολλές φορές ακατάληπτη από μη ειδικούς, θα γίνει μόνο μια συγκριτική προσέγγιση μεταξύ της χώρας μας και της Γερμανίας, που όπως και να το κάνουμε αποτελεί τον οδηγό της Ευρωπαικής Ηλεκτρικής αγοράς, έχοντας αναπτύξει όλες τις μορφές ενέργειας στο χαρτοφυλάκιό της και κυρίως τις ΑΠΕ, τα τελευταία 15 χρόνια. (Τα στοιχεία για τη Γερμανία έχουν ληφθεί από το Electricity map και μπορεί να διαφοροποιούνται ελαφρώς).

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ – ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΜΕΙΓΜΑΤΟΣ ΤΟ 2018

Η εικόνα της ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ :

Η Γερμανία παρότι έχει γεμίσει το σύστημα της με ΑΠΕ –περίπου 60% της εγκατ. ισχύος- εξακολουθεί να καίει άνθρακα (22% της εγκατ. Ισχύος από λιγνίτη και 14% από άνθρακα) σε ποσοστό σήμερα άνω του 40%, καίγοντας περίπου 25% εγχώριο λιγνίτη και 15% εισαγόμενο λιθάνθρακα. Το Φ. αέριο συμμετέχει στο ετήσιο μίγμα με ποσοστό περίπου 14-15%. Ο λόγος απλός. Είναι εισαγόμενο και ακριβότερο.

Εγχώρια ¨καύσιμα¨ για τη Γερμανία (όπως και στην Ελλάδα) αποτελούν ο λιγνίτης και οι ΑΠΕ. Είναι λογικό να παραμένουν ακόμη στο σύστημα οι Λιγνιτικοί τους σταθμοί και να διαβάζουμε καθημερινά ότι οι Γερμανοί δε θα πιάσουν τους στόχους για το 2020. Παρ όλες τις προθέσεις λοιπόν και τις διακηρύξεις του Παρισιού έχουν μείνει πιο πολύ στα λόγια, διότι δεν είναι και τόσο πρόθυμοι να εξαρτώνται παραπάνω απ όσο χρειάζεται από το Ρώσικο Φ.Α. Πόσο μάλιστα που πρέπει να κλείσουν και τα Πυρηνικά τους εργοστάσια, που συμμετέχουν σε ποσοστό 10-12% ετησίως. Αν λοιπόν αναγκασθούν να μειώσουν κάτι ως προς το CO2 αυτό θα είναι ο εισαγόμενος λιθάνθρακας. Όπως και να το δούμε τα νούμερα δεν τους βγαίνουν.

Παρότι οι ΑΠΕ έχουν αναπτυχθεί στο μέγιστο και συνεχίζουν να στρέφονται προς τα Υπεράκτια Αιολικά ( οι τελευταίοι τους διαγωνισμοί δείχνουν μια μεγάλη κόπωση κυρίως στα χερσαία Αιολικά, με αποχή σχεδόν των επενδυτών από αυτά), η ενεργειακή τους επάρκεια συχνά διασφαλίζεται από εισαγωγές, χωρίς να ξεχνάμε το χειμώνα του 2016-17., όπου οι ΑΠΕ (Αιολικα + Φ/Β) στη Γερμανία είχαν πέσει σε ποσοστό κάτω του 5% σε ημερήσια βάση και κάτω του 1% !! σε ωριαία, λόγω καιρικών συνθηκών και πλήρους άπνοιας. Είναι βέβαια διασυνδεδεμένοι με όλες τις γειτονικές χώρες, μπορώντας να εισάγουν όταν έχουν πρόβλημα και να εξάγουν τους μήνες που φυσάει, την περίσσεια (λόγω στοχαστικότητας και συνεπώς απόρριψης στο εγχώριό τους σύστημα ) κυρίως της αιολικής τους ισχύος.

Χωρίς να κάνουμε τους μάντεις είναι πολύ δύσκολο έως απίθανο να μειώσουν το γενικό μείγμα του άνθρακα στο ενεργειακό τους ισοζύγιο κάτω του 25% -28% το 2030. Όπως έκαναν μέχρι σήμερα, θα κοιτάξουν το συμφέρον τους, το κόστος της Βιομηχανίας τους και τις τοπικές κοινωνίες, που άλλες εξαρτώνται από την τεράστια Βιομηχανία του λιγνίτη και άλλες αντιδρούν στη συνεχή εγκατάσταση Αιολικών δίπλα τους (γι αυτό και η στροφή στα Υπεράκτια Αιολικά).

Η εικόνα της ΕΛΛΑΔΑΣ :

Συγκριτικά παρότι το ποσοστό Εγκατεστημένης λιγνιτικής ισχύος σήμερα είναι το 22,5%, της συνολικής εγκατεστημένης, ίσο δηλαδή ποσοστό με αυτό της Γερμανίας, όπως φαίνεται στον πίνακα, η συμμετοχή του Εθνικού μας καυσίμου το 2018 έχει περιορισθεί ήδη περί το 30%, ενώ ο άνθρακας στη Γερμανία σήμερα συμμετέχει με ποσοστό πάνω του 40%, όπως αναφέρθηκε.

Παρατηρώντας το ΕΣΕΚ διακρίνουμε ότι η πρόβλεψη-σχεδιασμός συμμετοχής του λιγνίτη πέφτει στις 9,3 TWh ετησίως το 2030 από 15 ΤWh το 2017 ήτοι στο 17% του μείγματος. Αυτό γίνεται θέτοντας:

• υπερβολικούς στόχους που ξεπερνούν τους μέσους Ευρωπαικούς για το CO2 κατά πολύ
• Θεωρώντας χωρίς οικονομική ανάλυση και με μόνο κριτήριο το λιγότερο CO2 που παράγει και όχι το κόστος του, ότι το ενδιάμεσο καύσιμο για τη μετάβαση θα είναι το εισαγόμενο Φ. αέριο, μη υπολογίζοντας καν τα γεωπολιτικά ρίσκα με τους γείτονές μας (1) αλλά και την (2) καθ΄αυτού Ενεργειακή μας επάρκεια (2).

Για το (1) δε χρειάζεται ανάλυση. Η Τουρκία ελέγχει τους αγωγούς Φ.αερίου ανά πάσα στιγμή. (Παρεπιπτόντως καίει 42,5% άνθρακα).

Για το (2) είναι πλήρως αποδεδειγμένο εδώ και μια εικοσαετία, ότι και να φθάσουμε να έχουμε δεκάδες GW εγκατεστημένες ΑΠΕ ακόμη και …εκατοντάδες GW και με πλήρη διασπορά, όπως η Γερμανία, υπάρχουν περίοδοι του έτους αλλά και μέσα στην ημέρα που απλά δεν μπορούν να καλύψουν και να συμμετέχουν στο ενεργειακό μείγμα. Τη νύχτα, με άπνοια, με πολικό κρύο (όπως το χειμώνα 2016-17) οι ΑΠΕ συμμετείχαν ελάχιστα στην ενεργειακή ζήτηση και περάσαμε κρίση. Αν λοιπόν κλείσουν οι Θερμοηλεκτρικές Μονάδες και τα Ορυχεία μας, απλά δε θα υπάρχουν εφεδρείες και τα αποτελέσματα θα είναι τραγικά.

[ΑΠΕ. Εδώ πρέπει να γίνει μια αναγκαία παρένθεση, με χονδρικές προσεγγίσεις, διότι με το θέμα ασχολούνται χιλιάδες ειδικοί παγκοσμίως. Στους πίνακες του ΕΣΕΚ σελ. 215, για τη σταδιακή εικόνα της εγκατεστημένης Ισχύος ετών 2016-2040 παρατηρούμε το εξής: Εντάσσονται ΑΠΕ χρόνο με το χρόνο (με ετήσιο συντελεστή φόρτισης 25-27 % τα Αιολικά και 17,7 % τα Φ/Β, επί της ισχύος τους) και αποσύρεται Λιγνιτική ισχύς.

Αυτή όμως η αναλογική αριθμητική απορρόφησης της Ισχύος των ΑΠΕ ισχύει μέχρι σήμερα, όπου η μέση ημερήσια ζήτηση ενέργειας στη χώρα είναι περί τα 6 GW. Σήμερα οι ΑΠΕ (Α/Γ και Φ/Β) συμμετέχουν με 16% στο ετήσιο μίγμα (9,1 TWh), με στόχο να φθάσουν στο 18% το 2020. Το 2018 η εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ είναι περί τα 5 GW, δηλαδή το 83,3% (5/6), της μέσης ημερήσιας ζήτησης.

Για το 2030 το μοντέλο του ΕΣΕΚ προβλέπει εγκατάσταση 13.3 GW ΑΠΕ ( 6,4 GW Αιολικά και 6,9 GW Φ/Β), ήτοι Ισχύ ίση με το 213% της μέσης ημερήσιας ζήτησης (6.24 GW) και παραγωγή 25.4 TWh ετησίως (περί το 48% του μείγματος). Να σημειωθεί ότι αυτό το -υπέρκορο σε ΑΠΕ- ποσοστό του 213% δεν έχει δοκιμασθεί σε καμία χώρα του κόσμου. Η αναλογική τους αύξηση στο μείγμα όσο εγκαθίστανται, λόγω της στοχαστικής και μεταβλητής έγχυσής τους, δεν είναι σίγουρη και το πιθανότερο να μη μπορεί να απορροφηθεί σε αυτά τα επίπεδα προσφοράς (ΑΠΕ) και ζήτησης συστήματος, λόγω συμφόρησης. Η απορριπτόμενη- πλεονάζουσα- ισχύς των ΑΠΕ θα υπερβαίνει το 20% σύμφωνα με μελέτες του ΕΜΠ.

Μάλιστα η Φινλανδική εταιρεία WARTSILA μόλις χθες στην Αθήνα προειδοποίησε ότι το 40% της Αιολικής Ισχύος θα απορρίπτεται με το υπάρχον σύστημα Μονάδων Φ, Αερίου, που όπως γνωρίζουμε δεν είναι κατασκευασμένες ως Εφεδρείες άμεσης απόκρισης για τις ΑΠΕ.(προτείνοντας ουσιαστικά να τα ξαναστήσουμε όλα από την αρχή, προωθώντας τα συμφέροντά της, δηλαδή …πειράματα στου κασίδη το κεφάλι). Ούτε αυτή η πλεονάζουσα ενέργεια των ΑΠΕ θα μπορεί να εξάγεται ανά πάσα στιγμή. Πόσο μάλλον που δεν υπάρχουν ακόμη ικανά δίκτυα προς την Ευρώπη, που να μπορούν να τη δεχθούν.

(Παράδειγμα στη Γερμανία, παρότι η εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ (Αιολικά+Φ/Β) είναι 102.5 GW, ήτοι το 145% της μέσης ημερήσιας ζήτησης (που είναι περί τα 70 GW), η συμμετοχή τους σήμερα στο ετήσιο μείγμα είναι 20% (έχουν χαμηλότερη απόδοση τα Φ/Β τους αλλά υψηλότερη τα Αιολικά τους. Η πλεονάζουσα Ηλ. Ενέργεια από ΑΠΕ είτε απορρίπτεται, είτε εξάγεται στην Κεντρική Ευρώπη).

Ο ΑΔΜΗΕ (Μελέτη επάρκειας 2013-20) για την Ελλάδα δέχεται Βαθμό Ωριαίας Αξιοπιστίας των Αιολικών κάτω του 10%. Και είναι λογικό όταν υπάρχουν ολόκληροι μήνες, όπως ο Ιούλιος του 2018, που ο μέσος μηνιαίος συντελεστής φόρτισής τους λόγω άπνοιας, ήταν μόνο 12 % (άρα το ελάχιστο Ωριαίο Ημέρας πολύ χαμηλότερο του 10%). Συνεπώς κατά τη γνώμη μας αυτή η προβλεπόμενη κατανομή εγκατεστημένης ισχύος των μονάδων (ΑΠΕ και οι υπόλοιπες) το 2030 στο ΕΣΕΚ, πιθανόν να μην επαρκεί και πάλι για την ενεργειακή μας ζήτηση και κυρίως για την ασφάλεια αιχμής. Η ασφάλεια επιτυγχάνεται μόνο όταν υπάρχουν επαρκείς Θερμοηλεκτρικές εφεδρείες. Η μαζική αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ είναι πολύ μακρινός στόχος για τα σημερινά δεδομένα.

Αν προβάλουμε μια νύχτα με ψύχος και άπνοια στο 2030 (δηλαδή με ελάχιστη συμμετοχή ΑΠΕ) του πίνακα του ΕΣΕΚ, θα διαπιστώσουμε ότι η παραγόμενη ισχύς και αν ακόμη δουλεύουν πλήρως όλες οι μονάδες λιγνίτη 2,7 GW, του Φ.Α. 5,4 GW και ένα ικανό μέρος των νερών, έστω 30% ήτοι 1,3 GW + 0,5 GW τα υπόλοιπα, δε θα επαρκεί, διότι πιθανόν η ζήτηση αιχμής να φθάνει τα +12 GW, όπως δέχεται ο ΑΔΜΗΕ στις μελέτες του και οι εισαγωγές δε θα μας καλύπτουν, οι οποίες μπορεί εκείνη την ώρα να είναι ελάχιστες, όπως συνέβη το χειμώνα του 2016-17.

Συνεπώς οι Θερμικές Μονάδες θα πρέπει να είναι περισσότερες, δεδομένου ότι κάποιες μπορεί να βρίσκονται και εκτός λειτουργίας σε συντήρηση ή βλάβη. Εννοείται ότι τα Ορυχεία θα πρέπει να λειτουργούν και να μην έχουν κλείσει. Αυτό δείχνει το ιστορικό των τελευταίων δεκαετιών για τους χειμερινούς μήνες αλλά και σε μήνες με καύσωνα και όποιος θέλει μπορεί να κάνει μια αναδρομή στα στοιχεία και τις μελέτες Ενεργειακού προγραμματισμού του ΑΔΜΗΕ. Επίσης και το καλοκαίρι του 2015 είχαμε κρίση, λόγω αδυναμίας εισαγωγής Φ.Αερίου, την οποία ανέλαβαν να αντιμετωπίσουν οι Θερμοηλεκτρικές Μονάδες Λιγνίτη].

• Καταδικάζοντας την πολύπαθη, από την προστατευόμενη μέχρι σήμερα και επιδοτούμενη ιδιωτική αγορά ηλεκτρισμού, ΔΕΗ, σε οικονομική δυστοκία, την ώρα που πάει να μπει μια σειρά στα οικονομικά της. Την ώρα που κάνει στροφή στις ΑΠΕ, σχεδιάζοντας ένα ισορροπημένο και ευέλικτο τελικό μείγμα, ικανό να επιβιώσει ως Επιχείρηση και να κρατήσει τις τιμές του ρεύματος, επ΄ ωφελεία του απλού πολίτη της Βιομηχανίας και της κοινωνικής προσφοράς. Επενδύσεις για την επόμενη δεκαετία ύψους 2 δις. στη Θερμοηλεκτρική παραμένουσα Ισχύ (ΠΤΟΛ V, αναβαθμίσεις ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ και Α.ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ) θα βρίσκονται στον αέρα! Νέοι και ακριβά αναβαθμισμένοι σταθμοί θα υπολειτουργούν, με μόνο 3800 ώρες λειτουργίας το χρόνο!
• Επιφανειακά Ορυχεία που δεν έχουν κλείσει τον κύκλο τους, στον αέρα, οδηγούνται σε ξαφνικό θάνατο, με κίνδυνο την απώλεια των ανοικτών κοιτασμάτων από αυταναφλέξεις με την πάροδο του χρόνου, με τεράστιες περιβαλλοντικές συνέπειες. Πολλοί αδαείς νομίζουν ότι τα επιφανειακά Ορυχεία ανοιγοκλείνουν σαν τα μαγαζιά.
• Επίσης επιφάνειες δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων, που ενώ με τη συμμετοχή του λιγνίτη στο +28%, θα είχαν το χρόνο να αποκατασταθούν με οριζόντιες αποθέσεις, δίνοντας καλλιεργήσιμη γη, λίμνες κλπ στην περιοχή, τώρα με αυτή την απότομη υστέρηση ανάπτυξης των ορυχείων, μελέτες και προγράμματα δε θα προλάβουν να υλοποιηθούν, με αποτέλεσμα να μείνουν σε μεγάλο ποσοστό μόνο τα υπάρχοντα πρανή τους, που είναι μεν φυτεμένα με δένδρα, αλλά δεν αποτελούν προσοδοφόρα γη.
• Εκτινάζοντας την ανεργία, γιατί ξαφνικά θα χαθούν χιλιάδες θέσεις εργασίας, τόσο από την καθαυτού δραστηριότητα της ΔΕΗ αλλά και από τις δορυφορικές εγχώριες εταιρείες, χωματουργικές, κατασκευαστικές κλπ γύρω από αυτήν.
• Χωρίς να υπάρχει, παρόλες τις αρχικές σε αυτή τη φάση προσπάθειες από το κράτος και την Περιφέρεια, οριστικό και εφαρμόσιμο σχέδιο για την λιγνιτική απεξάρτηση-μετάβαση. Υπάρχουν σχεδιασμοί που ακόμη είναι στα χαρτιά και βέβαια αφορούν μονοψήφιο λογιστικά ποσοστό της τεράστιας οικονομικής αφαίμαξης για τη Δ. Μακεδονία. Μάλιστα μια ασθμαίνουσα οικονομικά ΔΕΗ με αυτό το πενιχρό μείγμα του 17%, δε θα μπορεί να ανταποκριθεί οικονομικά στην περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής, που θα είναι απότομη, τεχνικά απρόβλεπτη και κοινωνικά πιεστική.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

• Το ποσοστό του λιγνίτη θα πρέπει να παραμείνει στο +28% μέχρι το 2030, με νέες και αναβαθμισμένες περιβαλλοντικά Μονάδες, ώστε η χώρα να μην εξαρτάται περαιτέρω Ενεργειακά από εισαγόμενα καύσιμα (είμαστε ήδη η περισσότερο εξαρτημένη χώρα στην Ευρώπη). Τους στόχους του CO2 τους έχουμε ήδη πιάσει και θα συνεχίσουμε να τους πιάνουμε, με την ανάπτυξη όλων των μορφών ΑΠΕ που διαθέτουμε.
• Η ΔΕΗ θα μπορεί να εξισορροπεί αυτόνομα τα οικονομικά της και να καλύπτει τα πάγια έξοδα των νέων ή αναβαθμισμένων Θερμοηλεκτρικών της Μονάδων και των Ορυχείων. Ούτως ή άλλως θα συνεχίσει να αποτελεί τον Ενεργειακό Πυλώνα της χώρας.
• Κανείς στην Ευρώπη δεν μπορεί να τα αμφισβητήσει αυτά, γιατί το παράδειγμα της Γερμανίας είναι για μας οδηγός, χωρίς να αναφερθούμε στην Πολωνία, Τσεχία κ.α. που επιμένουν και παραμένουν βασικά στα Εθνικά τους ορυκτά καύσιμα σε ποσοστά 80% & 40% αντίστοιχα, εντάσσοντας Πυρηνικούς Σταθμούς για να αποφύγουν εξαρτήσεις από εισαγόμενα καύσιμα. Η αναφορά περί υπερκατανάλωσης άνθρακα στην Κίνα, Ινδία, Ρωσία, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Αυστραλία, δεν συνάδει με τα στενά Ευρωπαικά όρια και στόχους. Αν δεν κοιτάμε όμως και γύρω μας στον πλανήτη κινδυνεύουμε να κατηγορηθούμε ως αιθεροβάμονες και αφελείς, ως Ευρωπαίοι και ιδίως οι Έλληνες, πριονίζοντας το κλαδί που καθόμαστε, πετώντας από το Ενεργειακό μείγμα το Εθνικό μας καύσιμο, σε βαθμό πέραν του Εθνικά επιτρεπτού, ¨τοις ‘κείνων ρήμασι πειθόμενοι¨. Υπερβαίνοντας και αυτούς τους Ευρωπαικούς στόχους για το CO2, συντασσόμενοι με αυτούς που δεν έχουν λιγνίτη να κάψουν και προωθούν άλλες μορφές ενέργειας, κατά το Εθνικό τους συμφέρον και των Βιομηχανιών τους, όπως οι Γάλλοι, Ισπανοί, Δανοί κ.α.
• Εμείς δε χρειαζόμαστε Πυρηνικά. Οι εγχώριοι όμως Υδρογονάθρακες θέλουν μια 15ετια για να αποδώσουν πολλούς καρπούς. Μέχρι τότε στο σύστημα χωράει και μια νέα Υπερσύγχρονη Μελίτη-2, όπως ανακοίνωσε και ο ίδιος ο Υπουργός ΥΠΕΝ.

Το Εθνικό μας καύσιμο ο Λιγνίτης υπάρχει στη γη μας.

• Έχουμε ήδη τις υποδομές και τη γνώση να τον χειριστούμε με σύγχρονα Περιβαλλοντικά αυστηρά πρότυπα, σε συνδυασμό με τις άλλες μορφές ενέργειας.
• Έχουμε επενδύσει δις. Ευρώ που πρέπει να αποσβεσθούν.
• Παράγει ανεξαρτησία, ανάπτυξη, εγχώρια υπεραξία και διατηρεί χιλιάδες πολύτιμες θέσεις εργασίας.
• Δεν είναι ούτε ακριβό, ούτε φθηνό. Είναι απλά απαραίτητο, σίγουρο και ασφαλές.

*Ο Στέργιος Γ. Μποζίνης είναι Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ, ΔΝΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ / ΔΝΣΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΛΙΓΝ.ΚΕΝΤΡΟΥ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Μέλος της Κεντρικής Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ στην Επιστημονική Επιτροπή Ειδικότητας Μεταλλειολόγων-Μεταλλουργών

ΠΗΓΗ:Η μείωση του λιγνίτη στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα - Συνέπειες και Κίνδυνοι