Να μιλήσουμε για όσα δεν λένε: για τη δουλειά, το μεροκάματο και το νεοφιλελευθερισμό

του Αλέκου Αναγνωστάκη

Μούγγα. «Ούτε μιλιά, μηδέ’ αθιβολή» που λέμε στα Χανιά τόσο από τον νυν κυβερνήτη της Κυψέλης όσο και από τον φέρελπι κυβερνήτη του Χάρβαρντ.

Κι όμως. Όσο ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης της χώρας γίνεται θετικότερος τόσο το αποκρουστικό τους πρόσωπο μεγεθύνεται και καταλαμβάνει την εικόνα.

Ανελλιπώς. Διολισθαίνοντας από τη δεκαετία του ‘90 και ως την πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα. Με μια σχετική ανακοπή το 2009 – 2012 και με αυξανόμενη ταχύτητα μετά το 2013, όταν το κίνημα έχανε.

Μιλάμε – το οφείλουμε εξάλλου να ξαναμιλήσουμε εμείς - για τη μερική απασχόληση και την ευελιξία στον καθορισμό των μισθών, εκεί στην επιχείρηση, στην πράξη, στην τόσο σπουδαία καθημερινότητα.

Μιλάμε – η Αριστερά εξ ορισμού οφείλει να μιλά γι αυτό - για την πεμπτουσία του νεοφιλελευθερισμού στην οργάνωση, την αμοιβή και τον τρόπο αμοιβής της εργασίας.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Πληροφοριακού Συστήματος «Εργάνη», από το σύνολο των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν το 2017, το 54,87% ήταν μερικής απασχόλησης. Έτσι, το 2017, από τα 2.400.000 συνολικές θέσεις εργασίας οι 1.083.418 αφορούν θέσεις πλήρους απασχόλησης (45,13%), οι 981.758 αφορούν θέσεις μερικής απασχόλησης (40,90%) και οι 335.222 (13,97%) αφορούν θέσεις εκ περιτροπής απασχόλησης.

Αντίθετη ήταν η πορεία των θέσεων πλήρους απασχόλησης που περιορίστηκαν στο 45,13%.

Η εργατική τάξη της χώρας γίνεται «θύμα» άγριας εκμετάλλευσης από τα αφεντικά με την κάλυψη των πάσης λογής διαφορετικών κυβερνώντων δια της σιωπής, πρωτίστως δε και κυρίως δια της νομοθετικής θέσπισης. 

Φυσικά ο ρυθμός ανόδου των μερικά απασχολούμενων συνεχίστηκε και με τη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ακροδεξιάς. Η ίδια η φύση αυτής καθαυτής της, παγκόσμιας δυσφήμησης της Αριστεράς, πρωτοφανούς συγκυβέρνησης δεν μπορούσε να πάει αλλιώς και αλλού. Οι αστοί εξάλλου δεν παίζουν και δεν συγκυβερνούν για πλάκα.

Η μερική απασχόληση λοιπόν από το 53,05% που ήταν το 2015, ανήλθε στο 54,74% το 2016 και έκλεισε στο 55,07% το 2017. Αντίστοιχα, για το ίδιο διάστημα, η πλήρης απασχόληση από 46,95% του 2015, υποχώρησε σε 45,26% το 2016 και έφτασε το 44,93% το 2017. Στη μερική απασχόληση, σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία του ΕΦΚΑ, το μέσο μεροκάματο ανέρχεται σε 23,59 ευρώ και ο μηνιαίες αποδοχές σε 388,56 ευρώ αντίστοιχα.

Φυσικά, όσο οι κυβερνώντες σιωπούν και το κίνημα υποχωρεί τόσο ο άλλος πόλος της κοινωνίας, ο Σύνδεσμος Βιομηχάνων διαλαλεί με ντουντούκες: «Χωρίς τη μερική απασχόληση και τη μείωση του κατώτατου μισθού, καθώς και τη μεγαλύτερη ευελιξία στον καθορισμό των μισθών σε επιχειρησιακό επίπεδο, η ανεργία θα ήταν σήμερα σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα, ενώ η ύφεση θα συνεχιζόταν με αμείωτους ρυθμούς», σημείωνε ο ΣΕΒ τον περασμένο Νοέμβριο σε οικονομικό δελτίο του.

Το μεγάλο κάδρο, ανελαστικότητα για ποιον;

 Να σημειωθεί πως το ποσοστό των εργαζομένων της ΕΕ-28 στην ηλικιακή ομάδα των 20-64 ετών με τη μερική απασχόληση ως κύρια απασχόλησή τους αυξήθηκε επίσης αργά αλλά σταθερά από 14,9 % το 2002 σε 19,0 % το 2015, και εν συνεχεία μειώθηκε οριακά σε 18,9 % το 2016.

Μειώθηκε οριακά, δηλαδή σταθεροποιήθηκε προσωρινά.  Γιατί αστική κυριαρχία με καθολική αβεβαιότητα και ανασφάλεια δεν συγκροτείται. Και δεν συγκρατείται όσο οι ιστορικά διαμορφούμενες εργατικές ανάγκες ανατροφοδοτούν, έστω, το αίσθημα της αδικίας και την εν δυνάμει εργατική διεκδίκηση. Κι αυτό το ξέρουν οι «επάνω» και τραβούν τα σχοινιά με βάση τα άμεσα, τα μεσοπρόθεσμα αλλά και τα στρατηγικά τους συμφέροντα.

Εντός αυτών των ορίων της αυξομείωσης, η μερική απασχόληση έχει αυξηθεί αισθητά μεταξύ 1993 και 2016 στη Γερμανία, στην Ιρλανδία, στην Ιταλία και την Αυστρία αγγίζοντας το ένα πέμπτο των εργαζομένων.

«Ευελιξία λοιπόν στον καθορισμό των μισθών σε επιχειρησιακό επίπεδο». Φυσικά οι του ΣΕΒ ψεύδονται συνειδητά και κατά συρροή. Γιατί, σύμφωνα με απόφαση που υπέγραψε η υπουργός Εργασίας Αχτσιόγλου, (απόφαση υπ’ αριθ. 4241/1027/2019, ΦΕΚ Β 173/30-1-2019), η διαδικασία καθορισμού του κατώτατου μισθού στον ιδιωτικό τομέα καθορίζεται ανελαστικά και μονομερώς από την κυβέρνηση και όχι από τα Συνδικάτα, όπως επιτάσσουν οι υπ’ αριθ. 98/1949 και 131/1970 Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας …μιας άλλης εποχής .

Και μάλιστα αυτός, ο εκάστοτε πλέον κατώτατος μισθός θα περιλαμβάνει μόνο τον βασικό μισθό, χωρίς δηλαδή κανένα επίδομα ή προσαύξηση λόγω οικογένειας, σπουδών, συνθηκών, προϋπηρεσίας «έως ότου η ανεργία διαμορφωθεί σε ποσοστό κάτω του 10%.» Η νέα διαδικασία καθορισμού του κατώτατου μισθού υπακούει στην ακραία νεοφιλελεύθερη θεωρία του «καθαρού γυμνού» βασικού μισθού (single minimum wage system) χωρίς προσαυξήσεις και επιδόματα. Ανελαστικότητα λοιπόν στο «ποιος ποιον» και στο πόσο αμείβονται οι εργαζόμενοι, ελαστικότητα μόνο στην αποδυνάμωση των εργατικών δικαιωμάτων…

Να σημειωθεί πως η προσαύξηση λόγω προϋπηρεσίας (χρονοεπίδομα ανά διετία, τριετία ή πενταετία) ήταν ο βασικός μηχανισμός της αύξησης του μισθού/ημερομισθίου για ολόκληρες δεκαετίες στον ιδιωτικό τομέα στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Με προσαύξηση ανά τριετία (5-10%) μετά από 25 χρόνια συνεχούς εργασίας, ο εργάτης/τεχνίτης/υπάλληλος στον ιδιωτικό τομέα σχεδόν διπλασίαζε τον εισαγωγικό (βασικό ή κατώτατο) μισθό του. Κοντολογίς, το χρονοεπίδομα ήταν βασικός συντελεστής αύξησης του μισθού του εργάτη, διασφάλισης της αξιοπρεπούς διαβίωσης του ιδίου και της οικογένειάς του.

Η δε σταθερότητα στην εργασία ευνοούσε τη γενίκευση αυτού του μηχανισμού, η παραμονή στον ίδιο συνήθως εργοδότη εναρμόνιζε τις παραγωγικές και κοινωνικές σχέσεις και έδινε ώθηση στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Μείωση λοιπόν μισθών, ευελιξία στον καθορισμό των μισθών, σε όλες τις κατηγορίες των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα, μερική απασχόληση είναι η αδιαίρετη και ομοούσιος τριάδα που μας βγάζει από την ύφεση κατά τους βιομηχάνους.

Φυσικά, η τριάδα αυτή επί της ουσίας και στην πραγματικότητα είναι ο αδιαίρετος πολιτικός συνδυασμός που φορτώνει τα βάρη της δικιάς τους κρίσης στις δικές μας πλάτες σε μια αστικής κόπιας έξοδο από την κρίση. Με τον λαό στη σκληρή εκμετάλλευση και τμήματα του στη φτώχεια, τα δημόσια αγαθά εμπορευματοποιούμενα και μέτρα για την ακραία φτώχεια «μη και για μια παντεσπάνι» τα (ξανα)χάσουμε όλα..

Έτσι, τον Φεβρουάριο του 2018, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2017, το μέσο ημερομίσθιο στις κοινές επιχειρήσεις και ο μέσος μισθός μειώθηκε κατά 1,56% και κατά 1,27% αντίστοιχα, στοιχεία που προκύπτουν από τον ΕΦΚΑ. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, ο μέσος μισθός για το 30,15% των εργαζομένων (613.119 άτομα) με συμβάσεις μερικής απασχόλησης ήταν 328,26 ευρώ καθαρά (378,21 ευρώ μικτά)!

Βάσει των στοιχείων του ΕΦΚΑ για το σύνολο του έτους, έως 1.000 ευρώ μεικτά (έως 850 καθαρά) αμείβονται 6 στους 10 εργαζομένους στον ιδιωτικό τομέα (60,9%), ενώ περίπου 980.000 εργαζόμενοι ζουν με λιγότερα από 660 ευρώ καθαρά ανά μήνα. Στον αντίποδα, από 1.001 έως 1.500 ευρώ μεικτά (περίπου 1.080 καθαρά) λαμβάνει μόλις ένας στους 5 εργαζομένους (21,4%). 

Στη χειρότερη μοίρα βρίσκονται οι νεότεροι εργαζόμενοι ηλικίας 19 ετών και κάτω. Οι ασφαλισμένοι της ηλικιακής ομάδας 15 – 19 ετών είναι 33.000 άτομα και η μέση αμοιβή διαμορφώνεται στα 315,34 ευρώ μεικτά ή στα 264,88 ευρώ αν αφαιρεθούν οι ασφαλιστικές εισφορές του εργαζόμενου. Συγκριτικά με τα προ κρίσης επίπεδα, οι αμοιβές εμφανίζουν τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση από όλες τις ηλικιακές ομάδες. Το 2009, οι νέοι ηλικίας 18 ετών εισέπρατταν 548 ευρώ μεικτά (κατά μέσο όρο), κάτι που σημαίνει ότι από τότε μέχρι σήμερα έχουν χάσει το 42% του μισθού τους.

Ανάλογη είναι η εικόνα και στους νέους ηλικίας 20 ετών αλλά και στις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες.[1]

Τέλος ο μέσος μισθός των γυναικών αντιστοιχεί στο 80,52% του αντίστοιχου των ανδρών. Κι αυτά παρά του ότι η δημιουργία νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας με αυξημένους μισθούς και με ίσες αμοιβές ανδρών γυναικών βρίσκονται στην προμετωπίδα των διαφορετικής πολιτικής χροιάς προγραμματικών δηλώσεων τόσο της ΝΔ όσο και του ΣΥΡΙΖΑ.

Μια «λεπτομέρεια»

Εκεί στα γύρω στα 2009- 2013 δεν είχε ανατραπεί αυτή η τάση, είχε όμως φρεναριστεί. Ήταν τότε που αν  το ΚΚΕ πολιτικά δεν ήταν αυτό που ήταν και έμπαινε στο κίνημα των πλατειών με στόχο να ενώσει, να προσανατολίσει και να ηγεμονεύσει τα πράγματα θα ‘ταν διαφορετικά. Και το κυριότερο οι όροι διεξαγωγής της ταξικής πάλης τώρα θάταν καλύτεροι.

Τώρα καθώς οι προσπάθειες για μια άλλη Αριστερά, μια σύγχρονη εργατική μετωπική πολιτική και ένα νέο εργατικό κίνημα έχουν σοβαρά υποχωρήσει, με ανάλογο τρόπο που τότε αναζητούσαν, μάταια και δίχως να σηκώνουν συζήτηση, την ελπίδα στο ΣΥΡΙΖΑ, τώρα ξανά αγωνιστές, μπροστά στην επέλαση του νεοφιλελεύθερου Μητσοτάκη αναζητούν ένα ύστατο καταφύγιο είτε ακόμη και σε αυτόν το εναπομείναντα και μεταλλαγμένο σε αστικό κόμμα ΣΥΡΙΖΑ, είτε σε αυτό το ΚΚΕ. Προσωρινά; «μόνιμα»; Ποιος ξέρει;

Αλλά η Ιστορία και η κοινωνική πραγματικότητα είναι αμείλικτες.

Είναι η ίδια η νέα εποχή, εκεί ανάμεσα στο τέλος και στη αναγκαία νέα αρχή, που «απαιτεί».

Η δε σοβαρή οπισθοχώρηση μιας προσπάθειας δεν συνεπάγεται και τη ματαίωση της ως επιλογή. Αντίθετα… Αλλά αυτό είναι ζήτημα συλλογικό για μετά τις εκλογές. Ώστε η κατωφέρεια να ανακοπεί, η ελπίδα να γεννηθεί, στην κυριολεξία να δημιουργηθεί, η πορεία προς την παρακμή να δώσει τη θέση της στην αισιόδοξη προσωπική και συλλογική στάση.

---

[1] Στην ηλικιακή ομάδα 20 – 24 ετών, (178.000 άτομα) η μέση αμοιβή έχει υποχωρήσει στα 454 ευρώ μεικτά ή στα 381 ευρώ καθαρά (μέση μείωση αποδοχών στο 42% συγκριτικά με τον Δεκέμβριο του 2009). Η ηλικιακή ομάδα 25 – 29 ετών (257.198) ζει κατά μέσο όρο με 606 ευρώ μεικτά ή 509 ευρώ καθαρά (μείωση της τάξης του 36,49% συγκριτικά με τον Δεκέμβριο του 2009). Στην ηλικία των 30 – 34 ετών ο μέσος μισθός τον Δεκέμβριο του 2009 έφτανε στα 1.146 ευρώ μεικτά, για να υποχωρήσει τον Ιούνιο του 2016 κατά 31% στα 785,82 ευρώ μεικτά ή στα 660 ευρώ καθαρά. Από τα 35 -39 ο μέσος καθαρός μισθός είναι 796 ευρώ (αντιστοιχεί σε μεικτές αποδοχές 968 ευρώ). Προ κρίσης, οι μέσες μεικτές αποδοχές έφταναν στα 1.310 ευρώ. Οι σαραντάρηδες είχαν το 2009 μέσες μεικτές αποδοχές της τάξεως των 1.422 ευρώ (για όσους ανήκαν στο πρώτο μισό της δεκαετίας) έως 1.530 ευρώ. Οι εκπρόσωποι της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας εμφανίζονται – ποσοστιαία τουλάχιστον – να έχουν υποστεί μικρότερες περικοπές σε σχέση με τους νεότερους.

ΠΗΓΗ:  Kommon