Κόκκινο καμίνι: Ταξίδι στο χρόνο μέρος 17ο: Το Εργατικό Συνδικαλιστικό κίνημα στην Κοζάνης του 1926 (συνέχεια)

Οι καπνεργάτες.

Η εργατική νομοθεσία παραβιάζεται καθημερινώς. Ενώ έχει θεσπιστεί το 8ωρο οι καπνέμποροι επιβάλουν μονίμως το 9ωρο και το 10ωρο. Κάθε διαμαρτυρία πνίγεται από τον φόβο της απόλυσης. [1]

Παρόλα αυτά οι καπνεργάτες διεκδικούν το 8ωρο με παραστάσεις διαμαρτυρίας στον Νομάρχη και στη Διεύθυνση χωροφυλακής η οποία «οφείλει» να επιβάλει στους καπνέμπορους την τήρηση του νόμου. Πενταμελής Επιτροπή καπνεργατών κατέθεσε υπόμνημα προς τη Νομαρχία Κοζάνης που το υπογράφουν πενήντα καπνεργάτες και ζητούν τα ακόλουθα:

«Οι καπνέμποροι επωφεληθέντες της δυστυχίας ήτις μαστίζει τον κλάδο αθετούσι συμφωνίας και ενώ η κυβερνητική απόφασις καθορίζει το ημερομίσθιο στα 7/25 της Αγγλικής λίρας ούτοι πληρώνονται κατά έλαττον οι μεν καπνεργάται 15 δραχμές οι δε καπνεργάτριες 10 δραχμές.

Η εργατική νομοθεσία παραβιάζεται καθημερινώς χωρίς καμίαν προειδοποίησιν. Εκδιώκονται εργάται και εργάτριαι με αντικοιμενικόν σκοπόν να εμπνεύσουν τον τρόμον εις τους υπόλοιπους. Το οχτάωρον καταργείται και αντί αυτού επιβάλλεται το 9ωρο και το 10ωρο.

Είμαστε βέβαιοι ότι θα μεριμνήσετε υπέρ της τάξεως των καπνεργατών και θα τιμωρήσετε τους παρανομούντας.

Δι ταύτα: α) Παρακαλούμεν υμάς όπως ενεργήσετε και πληρωθεί το αναδρομικόν παρακράτημα ως και το κανονικόν ημερομίσθιον σύμφωνα με την κυβερνητικήν απόφασιν. β) να μην εκδιώκονται χωρίς προειδοποίησιν οι εργάται γ) την παραδειγματικήν τιμωρία της εταιρείας «ΣΤΑΝΤΕΡ» ήτις παραβιάζει το 8ωρον.»

Ο Νομαρχών κ. Μακαρώνας υπεσχέθη εις την εν λόγω επιτροπήν ότι θα καλέσει αμέσως τους καπνεμπόρους και αφού εξετάσει σχετικώς θα ενεργήσει νομίμως.[2]

Οι καπνεργάτριες.

Οι καπνεργάτριες ζουν σε άθλιες συνθήκες, δουλεύουν από τις 7.00 το πρωί έως τις 1.00 το μεσημέρια και από τις 2.00 το μεσημέρι έως τις 7.00 το απόγευμα και πληρώνονται από 10 έως 15 δραχμές μεροκάματο. Τις υποχρεώνουν να κουβαλάν δέματα καπνού που ζυγίζουν 20 και 25 οκάδες και αν καμία πει ότι δεν μπορεί να τα σηκώσει τότε οι καπνέμποροι τις διώχνουν από τη δουλειά με βρισιές. Επίσης οι καπνέμποροι τις χρησιμοποιούν και για τις ιδιωτικές, οικιακές τους ανάγκες ακόμα και για την σπορά των χωραφιών τους…. [3]

Ανεργία- εισαγόμενοι Καπνεργάτες

Στον κλάδο των καπνεργατών υπάρχει μεγάλη ανεργία. Προσφάτως έκλεισαν τα δυο υποκαταστήματα της «ΦΟΥΜΑΡΟ» σε Κοζάνη και Σιάτιστα βγάζοντας στην ανεργία άλλους 150 καπνεργάτες/καπνεργάτριες ενώ φήμες κυκλοφορούν πως κλείνει και το καπνομάγαζο του Καραγκούνη που απασχολεί 100 άτομα προσωπικό [3] Ταυτόχρονα όμως ανοίγουν τρία νέα καπνομάγαζα (Έρμαν Σπήρερ, Μάγερ και Νικολαΐδης) που προσλαμβάνουν αρκετούς ανέργους. Παρ όλα αυτά οι καπνεργάτες διαμαρτύρονται γιατί προσλαμβάνεται προσωπικό από Καβάλα, Ξάνθη, Θεσσαλονίκη και αλλού παρότι στην Κοζάνη υπάρχει άριστα εκπαιδευμένο προσωπικό και πολλοί καλοί «ντεγκτζήδες» που είναι μάλιστα εγγεγραμμένοι στο Συνδικάτο «ΠΡΟΟΔΟΣ» [4]

Ο Μάρκος Βαφειάδης στην Κοζάνη και οι «οκατζήδες» καπνεργάτες

Για το θέμα της εισαγωγής καπνεργατών από άλλες πόλεις στο νομό Κοζάνης αναφέρεται στα απομνημονεύματά του και ο Μάρκος Βαφειάδης, καπνεργάτης τότε και αργότερα Αρχιστράτηγος του ΔΣΕ, που ήρθε κι αυτός όπως και άλλοι καπνεργάτες από τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα και άλλες πόλεις.

«Στα τέλη του 1927-28 πήγα στην Κοζάνη για δουλειά γιατί στη Σαλονίκη από άποψη δουλειάς δεν ήταν και τόσο καλά τα πράγματα. Ανεργία είχαμε. Δούλεψα 2-3 μήνες, ίσως και παραπάνω. Όλοι οι Κοζανίτες καπνεργάτες και καπνεργάτριες δούλευαν. Αλλά, όπως εγώ, έρχονταν κι άλλοι, εκατοντάδες από άλλες πόλεις και οι καπνέμποροι ενώ τους είχαν ανάγκη, (σ.σ. τους κοζανίτες) με τεχνητή ανεργία προσπαθούσαν να τους εκβιάσουν για μικρότερα μεροκάματα από τα κανονικά.» [5]

Μια άλλη ενδιαφέρουσα πληροφορία που μας δίνει ο Μάρκος είναι ότι πολλοί από τους εισαγόμενους καπνεργάτες παραβίαζαν τους κανονισμούς του Συνδικάτου και δούλευαν εργολαβικά με την οκά («οκατζήδες») βγάζοντας πενταπλάσια και εξαπλάσια από το μεροκάματο.

«Κάναμε καταγγελίες με ξεσκέπασμα των «οκατζήδων» καπνεργατών. Γίνονταν το εξής: Καπνεργάτες έπαιρναν εργολαβία από τους καπνέμπορους τη σοδειά καπνού ολόκληρων χωριών (καπνά αγορασμένα φυσικά από τους καπνεμπόρους) και τα «επεξεργάζονταν» κατά τέτοιο τρόπο που δεν είχε και πολύ διαφορά από την πρωταρχική «χωρική επεξεργασία» και, κατ αυτόν τον τρόπο, κέρδιζαν 5 και 6 φορές περισσότερα από το κανονικό μεροκάματο που έπαιρναν οι καπνεργάτες στα καπνομάγαζα με την κανονική επεξεργασία. Κερδίζανε αυτές τις 500- 600 δραχμές την ημέρα γιατί «επεξεργάζονταν» κάμποσες δεκάδες οκάδες περισσότερη ποσότητα καπνού απ` ότι ο καπνεργάτης στο καπνεργοστάσιο. ‘Έτσι, ενώ από τη μία εξασφάλιζε τεράστια κέρδη στους καπνεμπόρους, από την άλλη συντελούσαν στο να μεγαλώνει η ανεργία. Δυστυχώς ανάμεσα σ` αυτούς τους λεγόμενους «οκατζήδες» ήταν και αρκετός δικός μας κόσμος……» [6]

«Καπνεργατική Ένωση Σιατίστης»

Για το θέμα της «εισαγωγής» καπνεργατών από την Καβάλα διαμαρτύρεται και το Σωματείο των καπνεργατών Σιάτιστας. Το Σωματείο τονίζει πως ενώ άνοιξαν στη Σιάτιστα δυο νέα καπνομάγαζα από τις εταιρείες «Ν. Σπήγκερ» και «αδελφών Μήκκα» και υπάρχουν 300 άνεργοι καπνεργάτες, η «Εταιρεία» φέρνει καπνεργάτες από την Καβάλα για να χτυπήσει τους «συνειδητούς» και οργανωμένους ντόπιους καπνεργάτες. Οι εισαγόμενοι καπνεργάτες «χτυπάνε» τα μεροκάματα ενώ οι Σιατιστινοί εργάτες είναι αποφασισμένοι να υπερασπιστούν τα μεροκάματά και τις εργασιακές τους σχέσεις ακόμα κι αν χρειαστεί να πεθάνουν τίμια υπερασπίζοντας και το Σωματείο τους [7]

Στα νέα καπνομάγαζα έχουν προσληφθεί 130 καπνεργάτριες όμως οι εργοδότες τις θέλουν να δουλεύουν σαν σκλάβες από νύχτα σε νύχτα με εξευτελιστικά μεροκάματα. Το «Σωματείο» δηλώνει πως θα υπερασπίσει το οχτάωρο και τις εργασιακές σχέσεις των καπνεργατριών γι αυτό και διαμαρτύρεται στην διοίκηση της Χωροφυλακής Σιάτιστας που όπως φαίνεται αυτή ήταν υπεύθυνη τότε για την τήρηση των εργατικών νόμων. Η εταιρεία «αδελφών Μήκκα» συμμορφώνεται ενώ η «Ν.Σπήγκερ» συνεχίζει τις αυθαιρεσίες επιβάλλοντας 13ώρη εργασία! [8]

Το σωματείο των καπνεργατών Σιάτιστας ονομάζεται «Καπνεργατική Ένωση Σιατίστης» και είναι ένα από τα πιο ταξικά και δραστήρια σωματεία της εποχής σε πανελλαδικό μάλιστα επίπεδο. Συμμετέχει στο 7^ο Συνέδριο της ΚΟΕ (Καπνεργατική Ομοσπονδία Ελλάδος) που έγινε τον Αύγουστο του 1926 στη Θεσσαλονίκη. Το Σωματείο Σιάτιστας έχει δικαίωμα «θετικής» ψήφου στην ΚΟΕ ενώ πολλά σωματεία καπνεργατών συμμετείχαν απλά με δικαίωμα «συμβουλευτικής ψήφου». Αντιπρόσωπος της «Καπνεργατική Ένωση Σιατίστης» στο 7^ο συνέδριο της ΚΟΕ ήταν ο Π. Σκορδάρης ο οποίος πήρε μάλιστα και το λόγο αναπτύσσοντας τα προβλήματα των καπνεργατών της Σιάτιστας. [9]

Η Απεργία των σερβιτόρων της Κοζάνης

Προς τα τέλη Απρίλη του 1926 προκηρύχτηκε απεργία των σερβιτόρων («γκαρσονιών») της Κοζάνης με μεγάλη συμμετοχή και προκάλεσε μεγάλη αίσθηση στην Πόλη.

Συγκεκριμένα, «κήρυξαν απεργία άπαντες οι υπάλληλοι των εστιατορίων και καφενείων δια τον λόγον ότι η Επιτροπή Διατιμήσεων εις μερικά μεν καταστήματα κατήργησε εξ ολοκλήρου το 10%, εις μερικά δε το μείωσε σε 5%. Οι καταστηματάρχαι ηρνήθησαν να πληρώσουν εις αυτούς μηνιαίον μισθόν.» Προφανώς μέχρι τότε οι σερβιτόροι δεν αμείβονταν από τους εργοδότες τους αλλά από τους πελάτες οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν «καπέλο» 10% επί του λογαριασμού.

«Το ορθόν είναι ότι εις την Πόλιν μας 10% δεν πρέπει να υπάρχει οι δε υπάλληλοι των εστιατορίων και καφενείων να πληρώνονται από τους καταστηματάρχας των για να μην υποχρεούνται οι πελάται να πληρώνουν επί πλέον και ημερομίσθιον των διαφόρων υπαλλήλων προς όφελος των ως άνω καταστηματαρχών»

Κ. Σακελαρίου. (σ.σ. Ανταποκριτής της εφημερίδας ΦΩΣ στην Κοζάνη) [10]

Η απεργία κράτησε αρκετές ημέρες (σίγουρα πάνω από μια εβδομάδα) αφού οι σερβιτόροι επέμεναν στις θέσεις τους οι δε καταστηματάρχες αναγκάστηκαν να σερβίρουν οι ίδιοι τους πελάτες τους. [11] Μάλλον η «Επιτροπή» αναγκάστηκε να πάρει πίσω το μέτρο για να επανέλθουν οι σερβιτόροι στις δουλειές τους. Όμως πέντε μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβρη του 1926 η Επιτροπή Διατιμήσεων κατήργησε οριστικά το υποχρεωτικό «πουρμπουάρ» 10% και οι καταστηματάρχες υποχρεώθηκαν να πληρώνουν μισθό στους σερβιτόρους.

Βεβαίως το «pour boire» που είναι Γαλλική έκφραση και σημαίνει «κάτι για να πιείς» έμεινε 100 χρόνια μετά και στις μέρες μας (προορατικό) αν και τελευταία ονομάζεται «tip» από το ακρωνύμιο της φράσης to insure promptness.[12]

Σε ότι αφορά την απεργία των «γκαρσονιών» της Κοζάνης δεν γνωρίζουμε αλλά και δεν προκύπτει από τις δημοσιεύσεις των εφημερίδων της εποχής αν υπήρχε σωματείο σερβιτόρων. Ερώτημα παραμένει, λόγω έλλειψης μαρτυριών, με ποιο τρόπο οι εργαζόμενοι μπόρεσαν να οργανώσουν αυτή την επιτυχημένη απεργία δεδομένου ότι και το Εργατικό Κέντρο Κοζάνης ιδρύθηκε τρία χρόνια αργότερα.

Δεν γνωρίζουμε αν όντως υπήρχαν, εκτός από τα σωματεία καπνεργατών και τις «συντεχνίες» άλλα σωματεία με ταξική οργανωτική συγκρότηση και γραμμή στα 1926. Βρισκόμαστε πράγματι στις απαρχές του Εργατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος στην Κοζάνη και γενικότερα του Εργατικού Κινήματος που αργότερα όπως θα δούμε θα γράψουν ηρωικές αγωνιστικές σελίδες.

Αρχαιρεσίες Συνδέσμου οπωροπωλών Κοζάνης

Τον Φεβρουάριο του 1926 έγιναν οι αρχαιρεσίες στον Σύνδεσμο Οπωροπωλών Κοζάνης. Πρόεδρος εξελέγη ο Αστέριος Δ. Καραγκούνης (αργότερα θα διατελέσει Δήμαρχος Κοζάνης 1929-1934). Ταμίας ο Ιωάννης Γιαπράκας, Γραμματέας ο Ιωάννης Ν. Γκουντιός, και σύμβουλοι οι Θεόδωρος Χαδιάς, Αντώνιος Τζέλλος, Νικόλαος Γκοβεντάρος και Μάρκος Ζάβαλης. [13]

Συνεχίζεται……

Γράφει ο «Θερμαστής»

Στο επόμενο: Αθλητισμός και ψυχαγωγία στην Κοζάνη του 1926| Τα νέα από τη Γραμμή Καλαμπάκας Κοζάνης

Πηγές:

[1] - Το εργατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα το 1926 | kozani.tv

[2] ΦΩΣ 29/3/1926

[3] ΦΩΣ 22/3/1926

[4] ΦΩΣ 23-12-1926

[5] ΑΠΟΜΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ Μάρκου Βαφειάδη 1^ος Τόμος (σελίδες 91-92)

[6] ΑΠΟΜΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ Μάρκου Βαφειάδη 1^ος Τόμος (σελίδα 92)

[7] ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 17-12-1926

[8] ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 28-12-1926