ΕΣΠΑ: Εργαλείο ανάπτυξης ή Δούρειος ίππος;

Με βάση όλα τα παραπάνω, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε ότι το ΕΣΠΑ, όχι μόνο δεν είναι το εργαλείο ανάπτυξης που ταιριάζει στην ελληνική οικονομία, αλλά μάλιστα εξυπηρετεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο απαξίωσης των παραγωγικών δομών της χώρας μας.

Tου Σταύρου Βασιλειάδη από εδώ

Εδώ και λίγες μέρες έχει ξεκινήσει η περίοδος υποβολής των αιτήσεων για την ένταξη στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2014-2020 το οποίο επιδοτεί την δημιουργία νέων επιχειρήσεων αλλά και την ανάπτυξη υφιστάμενων.

Βασικές προϋποθέσεις για να ενταχτεί κάποιος στο πρόγραμμα είναι να είναι άνεργος εγγεγραμμένος στον ΟΑΕΔ ή ατομικός επιχειρηματίας παροχής υπηρεσιών, και να επιδοτείται ο ΚΑΔ με τον οποίο θα δραστηριοποιείται η επιχείρηση του. ΚΑΔ σημαίνει Κωδικός Αριθμός Δραστηριότητας και περιγράφει το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται η κάθε επιχείρηση.

Υπάρχει μια ατέλειωτη λίστα με ΚΑΔ που επιδοτούνται από τα νέα προγράμματα: από κωδικούς που αφορούν εξόρυξη μεταλλευμάτων μέχρι κατασκευή κοσμημάτων, ακόμα και εταιρείες παραγωγής ταινιών, μουσικής, διαφημίσεων κλπ. 

Με μία πρώτη ματιά όλα φαίνονται να είναι εντάξει. Ένα πρόγραμμα ρίχνει λεφτά στην πραγματική οικονομία και βοηθάει να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας με στόχο την καταπολέμηση της ανεργίας.

Από τη θεωρία μέχρι την πράξη όμως, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Αν κάποιος αποφασίσει να ενταχθεί στο πρόγραμμα θα συναντήσει πολύ συγκεκριμένα εμπόδια τα οποία έχουν και πολύ συγκεκριμένο στόχο.

1. Δεν επιδοτούνται βασικοί παραγωγικοί τομείς που δραστηριοποιούνται ή έχουν προοπτικές ανάπτυξης με βάση τις δυνατότητες της Ελλάδας. Μέσα στο ατέλειωτο έγγραφο με τους επιδοτούμενους κωδικούς δεν βρίσκουμε ΚΑΔ που να αφορούν τον τουρισμό, την κτηνοτροφία και την παραγωγή και μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, ενώ την ίδια στιγμή επιδοτείται η

 κατασκευή μεταποιημένων ειδών από άχυρο, σπάρτο ή άλλα  υλικά σπαρτοπλεκτικής· ειδών καλαθοπλεκτικής

 κατασκευή χαρτιού για επενδύσεις τοίχων (ταπετσαρίας)

 κατασκευή τεχνητών ανθέων, διακοσμητικών φυλλωμάτων και φρούτων και μερών τους

 κατασκευή διακοσμητικών ειδών από πάγο (!!!)

Με λίγα λόγια το νέο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα επενδύσεων επιδοτεί την κατασκευή ψεύτικων ανθών και φρούτων, αλλά δεν επιδοτεί την παραγωγή αληθινών και τη μεταποίησή τους σε χυμό για παράδειγμα.

Επιδοτεί την κατασκευή χαρτιού για ταπετσαρίες το 2016, ενώ η ταπετσαρία είναι είδος προς εξαφάνιση εδώ και 20 χρόνια.

Επιδοτεί την κατασκευή καλαθιών από άχυρο αλλά δεν επιδοτεί την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας.

Επιδοτεί την κατασκευή διακοσμητικών ειδών από πάγο σε μια χώρα που 9 μήνες το χρόνο έχει ηλιοφάνεια, αλλά δεν επιδοτεί τις μικρομεσαίες τουριστικές επιχειρήσεις.

2. Οι δαπάνες που επιδοτούνται είναι κατηγοριοποιημένες. Αυτό σημαίνει ότι το ΕΣΠΑ έχει ένα πλαφόν σε σχέση με το πόσα χρήματα μπορεί να ξοδέψει ο νέος επιχειρηματίας για τις ανάγκες της επιχείρησής του από το συνολικό ποσό της επιδότησης. Για παράδειγμα αν οι δαπάνες για μηχανήματα και εξοπλισμό μιας επιχείρησης ξεπερνούν το ένα τρίτο των χρημάτων της επιδότησης, το ΕΣΠΑ δεν τον επιδοτεί. Με απλά λόγια, αν κάποιος θέλει να κάνει εξόρυξη μετάλλων, ή θα πάει να σκάψει το βουνό με μια σκαπάνη και ένα κομπρεσέρ ή δεν θα κάνει επιχείρηση, αφού οι δαπάνες για να αγοράσει μηχανήματα, εκσκαφείς κλπ ξεπερνάνε το ένα τρίτο της επιδότησης που λέγαμε παραπάνω. Με την ίδια λογική δεν επιδοτείται κάποιος που τα έξοδα στέγασης ή άλλα έξοδα ξεπερνάνε το ποσό που έχει ορίσει το ΕΣΠΑ για αυτά κτλ.

3. Δεν δίνεται προκαταβολή. Όλα τα Ευρωπαϊκά προγράμματα αποδεσμεύουν χρήματα εφόσον ο επιχειρηματίας φέρει παραστατικά για τα έξοδα που έχει κάνει μέχρι στιγμής. Με απλά λόγια ο υποψήφιος πρώτα πληρώνει από την τσέπη του, και ύστερα παίρνει τα χρήματα. Ο μόνος τρόπος λοιπόν για να ξεκινήσει κάποιος την επιχείρησή του είναι να πάρει δάνειο –αδύνατον γιατί οι τράπεζες δεν δίνουν- ή να βρει ανθρώπους που θα του κάνουν τη δουλειά δωρεάν μέχρι να εκταμιευτούν τα χρήματα.

4. Ελλιπής ενημέρωση, γραφειοκρατικός «γολγοθάς» και αετονύχηδες σύμβουλοι επιχειρήσεων. Ατέλειωτες σελίδες πληροφοριών με κριτήρια και προϋποθέσεις ένταξης στο πρόγραμμα, προδημοσιεύσεις και προκηρύξεις, επιχειρηματικά σχέδια και προσφορές, τα οποία είναι αδύνατον να διαβαστούν και να αφομοιωθούν από κάποιον που δεν έχει ασχοληθεί ποτέ με κάτι παρόμοιο. Για αυτό το λόγο όσοι θέλουν να ενταχθούν στο πρόγραμμα απευθύνονται σε σύμβουλους επιχειρήσεων οι οποίοι φτιάχνουν για λογαριασμό του υποψήφιου ένα επιχειρηματικό σχέδιο - με το αζημίωτο πάντα.

Το κακό είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι εταιρείες που αναλαμβάνουν να φτιάξουν αυτά τα σχέδια δέχονται οποιαδήποτε πρόταση χωρίς να ενημερώνουν τον υποψήφιο ούτε για τα βασικά - για παράδειγμα, αν επιδοτείται ή όχι η δραστηριότητα που έχει επιλέξει. Δηλαδή ο υποψήφιος πληρώνει το κόστος για το σχέδιο, στέλνει την πρότασή του για αξιολόγηση, αυτή κόβεται γιατί ο ΚΑΔ που επέλεξε δεν είναι επιλέξιμος, όμως στο μεταξύ η εταιρεία έχει εισπράξει το αντίτιμο του σχεδίου από χιλιάδες υποψηφίους. Το φθηνότερο επιχειρηματικό σχέδιο κοστίζει περίπου 180 ευρώ. Μέχρι στιγμής έχουν γίνει πάνω από 20.000 αιτήσεις. Σκεφτείτε πόσα χρήματα έχουν βγάλει οι συγκεκριμένες εταιρείες με ένα κράτος που απουσιάζει και δεν έχει ούτε –δεν μιλάμε για δομή- έναν τηλεφωνικό αριθμό για την προστασία όσων θέλουν να ενταχτούν στο πρόγραμμα.

Υπάρχει μια διαμάχη για το αν πρέπει η Ελλάδα να είναι στην ευρωζώνη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και βασικό επιχείρημα της πλευράς του ΝΑΙ, είναι πως αν φύγουμε θα χάσουμε το ΕΣΠΑ. Ξέρετε κάτι; Ας το χάσουμε. Όχι, βεβαίως, επειδή η Ελλάδα δεν έχει ανάγκη ρευστότητας ή αξιοποίησης διαθέσιμων πόρων, αλλά επειδή σε 20 χρόνια, στη μεγάλη εικόνα, όταν οι βασικοί παραγωγικοί τομείς της Ελλάδας θα έχουν εξαφανιστεί γιατί απλά η Ευρώπη αποφάσισε να επιδοτήσει την κατασκευή ψεύτικων φρούτων και γλυπτών από πάγο, θα χτυπάμε όλοι μαζί το κεφάλι μας στον τοίχο.

Κάποτε η Κοινή Αγροτική Πολιτική επέβαλλε στους αγρότες τι να καλλιεργήσουν και τι όχι, επιδοτώντας συγκεκριμένες καλλιέργειες όπως το βαμβάκι, με αποτέλεσμα να καταστραφεί ένα μεγάλο κομμάτι της πρωτογενούς παραγωγής για ανάγκες, οι οποίες δεν ανταποκρίνονταν στις εγχώριες παραγωγικές ή καταναλωτικές δυνατότητες. Σήμερα αυτοί που δρομολόγησαν τα πράγματα σε αυτή την κατεύθυνση, από τη μία βγαίνουν στις τηλεοράσεις και φωνάζουν ότι η Ελλάδα δεν παράγει τίποτα και από την άλλη υποστηρίζουν με πάθος την παραμονή της χώρας στην Ευρώπη για να μην χάσουμε ένα πρόγραμμα που στόχο έχει να καταστρέψει ότι παραγωγικό κομμάτι γλίτωσε από την ΚΑΠ.

Με βάση όλα τα παραπάνω, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε ότι το ΕΣΠΑ, όχι μόνο δεν είναι το εργαλείο ανάπτυξης που ταιριάζει στην ελληνική οικονομία, αλλά μάλιστα εξυπηρετεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο απαξίωσης των παραγωγικών δομών της χώρας μας. Ίσως είναι χρήσιμο για να επιδοτεί υπηρεσίες, την έρευνα ή τον πολιτισμό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει το όχημα με το οποίο η Ελλάδα θα μπορέσει να ανασυγκροτήσει την παραγωγή της.

Σίγουρα ένα δημόσιο πρόγραμμα επενδύσεων εκτός της ευρωζώνης θα ήταν χίλιες φορές καλύτερο αφού θα σχεδιαζόταν με βάση τις δικές μας ανάγκες και όχι με βάση το τι θέλει να πετύχει η Ευρωπαϊκή ένωση. Θα μπορούσε να λειτουργήσει με πιο ανοιχτούς όρους, δίνοντας έμφαση στον τουρισμό, την αγροτική παραγωγή, την κτηνοτροφία και την βιοτεχνία, με επιδοτήσεις σε συνεταιριστικά σχήματα που θα παράγουν περισσότερα αγαθά από υπηρεσίες.

Η Ελλάδα έχει ανάγκη το (όποιο) ΕΣΠΑ αυτή την στιγμή, ακόμα κι αν αυτό στην πραγματικότητα επιδιώκει να απαλύνει βραχυπρόθεσμα τις δραματικές επιπτώσεις της ανεργίας, παρά να πυροδοτήσει ανάπτυξη με οποιουσδήποτε ποσοτικούς ή ποιοτικούς όρους. Όμως, η ελληνική κοινωνία έχει ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη την παραγωγική ανασυγκρότηση, με μοχλό τα μυαλά και χέρια των νέων.