Εργοδοτικά εγκλήματα κατά συρροή στους χώρους δουλειάς

του Δημήτρη Σταμούλη

Η πτώση του ΑΕΠ της Ελλάδας όλα αυτά τα χρόνια των τεσσάρων μνημονίων έχει προσεγγίσει περίπου το 30%. Χιλιάδες επιχειρήσεις έχουν κλείσει, δεκάδες κλάδοι έχουν υποστεί από καθίζηση έως ξεκλήρισμα, εκατομμύρια εργαζόμενοι έχασαν τις δουλειές τους. Ωστόσο, τα εργατικά «ατυχήματα», οι δεκάδες νεκροί και οι χιλιάδες τραυματίες εργάτες στο βωμό του κέρδους, της περιστολής του «μισθολογικού κόστους», της «ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων» και της εντατικοποίησης, είναι εδώ, και μάλιστα αναλογικά σε πολύ μεγαλύτερα ποσοστά!

Μια ματιά στην ειδησεογραφία κάθε ημέρας αποτελεί αψευδή μάρτυρα της εξαθλίωσης (και) από άποψη μέτρων ασφάλειας και υγιεινής στους χώρους δουλειάς. Μέσα σε μια ημέρα καταγράφηκαν πρόσφατα δύο εργατικά ατυχήματα στο Ηράκλειο Κρήτης, με θύματα έναν δικυκλιστή εταιρείας διανομής πάγου και έναν εργάτη σε εργοστάσιο ανακύκλωσης. Στους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς της ΔΕΗ, μόνο μέσα στον Ιούνιο, έχουν ήδη σημειωθεί δύο νέα περιστατικά, με τραυματίες εργολαβικούς εργάτες σε ΑΗΣ Μελίτης και Πτολεμαΐδας. Στην Αττική, στο μέταλλο, υπήρξαν άλλα δύο κρούσματα, στην Προμετάλ και στη Ζώνη Περάματος. Για να μη θυμίσουμε τα θανατηφόρα εργοδοτικά εγκλήματα σε Έβερεστ, Μικέλ και τόσες άλλες «γνωστές» και «άγνωστες» εταιρείες. Το εργατικό και ταξικό κίνημα οφείλουν να θέσουν στην πρώτη γραμμή το αίτημα για μέτρα υγιεινής και ασφάλειας, να διεκδικήσουν τον απαιτούμενο εξοπλισμό, να αφαιρέσουν πλούτο από το κεφάλαιο για αυτό το σκοπό!

Αποκαλυπτική ήταν, από αυτή την άποψη, η πρόσφατη συνέντευξη συνδικαλιστών της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Επιθεωρητών Εργασίας (ΠΟΣΕΠΕ). Ο πρόεδρός της, Κλ. Χατζηνικολαΐδης, σημείωσε ότι «ειδικά, από το 2013 και μετά, τα εργατικά ατυχήματα στη χώρα μας καταγράφουν αύξηση, γεγονός που συνδέεται χρονικά με την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, αλλά και τη μείωση των κονδυλίων για τη λήψη μέτρων ασφάλειας από πλευράς των επιχειρήσεων».

Αν θεωρηθεί ότι το 2010 είναι η χρονιά αφετηρίας της μνημονιακής λαίλαπας, τα εργατικά ατυχήματα που δηλώθηκαν στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ), ήταν 5.721. Το 2016, ο αντίστοιχος αριθμός εργατικών ατυχημάτων ανήλθε στα 6.500, αυξημένα κατά 13%!

Από το 2013 και μετά, έχουμε μία σταθερή αύξηση των εργατικών ατυχημάτων για κάθε έτος γύρω στο 10%. Ενώ στα έτη 2011 και 2012 παρατηρήθηκε μείωση των δηλωθέντων εργατικών ατυχημάτων, από το 2013 και μετά, παρατηρείται αύξηση. Μπορεί αυτό εκ πρώτης όψεως να φαίνεται παράδοξο, ωστόσο υπάρχει εξήγηση. Βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο κινείται το κεφάλαιο και αξιοποιεί προς όφελός του τα νέα δεδομένα μετά τα μέτρα των μνημονίων και την ένταση της καπιταλιστικής κρίσης. Μέχρι το 2008, έστω και το 2009, οι επιχειρήσεις, στο πλαίσιο των επενδύσεών τους για εκσυγχρονισμό, επένδυαν σε νέο εξοπλισμό, που πληρούσε τις στοιχειώδεις προδιαγραφές περί μέτρων ασφάλειας της εργασίας και, γενικώς, συντηρούσαν με μεγαλύτερη επιμέλεια το όποιο σύστημα ασφάλειας της εργασίας εφάρμοζαν. Επίσης, σημειώθηκε ραγδαία μείωση της κατασκευαστικής και οικοδομικής δραστηριότητας. Αυτή η εικόνα αντιστράφηκε ριζικά από το 2010 και μετά, με τη μείωση σε επενδύσεις και εκσυγχρονισμό να έχει ως επίπτωση, μεταξύ άλλων, και στην αύξηση των εργατικών ατυχημάτων και ειδικά τα έτη 2013 έως και 2016, παρόλο που σημειώθηκε κατακόρυφη πτώση της οικοδομής και μείωση του ΑΕΠ κατά 30% περίπου, άρα και της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Δεν υπάρχει κανένας εργοδότης, μικρός ή μεγάλος, εγχώριος ή πολυεθνικός, που να μην επέβαλε περιορισμό ή και κατάργηση κονδυλίων που αφορούσαν τη λήψη μέτρων ασφάλειας της εργασίας. Αυτό προκύπτει και από τη μείωση του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού των επιχειρήσεων, η οποία ανήλθε στο 6% περίπου, την περίοδο 2009-2016.

Ανάλογη είναι η πορεία που ακολουθούν και τα θανατηφόρα ατυχήματα. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται και στο σχετικό πίνακα, το 2013 τα θανατηφόρα ατυχήματα ήταν 65, το 2014 63, το 2015 67 και το 2016 73. Αυτό σημαίνει αύξηση 10% περίπου κάθε χρόνο, αν εξαιρέσουμε μία ανεπαίσθητη πτώση το 2014. Επίσης, είναι εντυπωσιακό και ένα άλλο στοιχείο. Εάν κάνουμε αναγωγή στον αριθμό των εργαζόμενων το 2010 (4,39 εκατ.) και το 2016 (3,67 εκατ.) η αναλογία εργατικών «ατυχημάτων» ήταν 1:767 χιλ. το 2010 και 1:565 χιλ. το 2016, δηλαδή χειροτέρεψε η αναλογία καθώς αυξήθηκε η πυκνότητα των ατυχημάτων. Αυτή η τάση συνεχίζεται με δραματικό ρυθμό και εντός του 2017. Για το πρώτο τρίμηνο του 2017, σύμφωνα με την ΠΟΣΕΠΕ, παρατηρείται μία αύξηση 15%, σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2016 στα δηλωθέντα εργατικά ατυχήματα. Ειδικότερα, το 2016, στο πρώτο τρίμηνο, τα δηλωθέντα εργατικά ατυχήματα ήταν 1.421, ενώ, για το 2017, ανήλθαν στα 1.608, δηλαδή αυξήθηκαν κατά 13%. Με αυτό το ρυθμό, η εκτίμηση είναι ότι τα δηλωθέντα ατυχήματα φέτος θα υπερβούν τα 7000!

Όσον αφορά τα πιο επικίνδυνα επαγγέλματα-κλάδους, είναι εντυπωσιακό ότι από το 2009 έως και σήμερα τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα παρατηρούνται στο χώρο του λιανικού εμπορίου με σταθερά ποσοστά (20% το 2009 και 21% το 2016). Στις κατασκευές το ποσοστό είναι μειούμενο, λόγω μείωσης της οικοδομής (από 15% το 2009 στο 7,6% το 2016. Στη δημόσια διοίκηση, κυρίως δήμους, από 3% το 2009, αυξήθηκε στο 5,7% το 2016, στα νοσοκομεία από 3,5% το 2009 στο 5,4% το 2016 και, τέλος, στους χώρους αποθήκευσης, στη βιομηχανία τροφίμων και στα ξενοδοχεία, όπου τα αντίστοιχα ποσοστά διαμορφώνονται σταθερά, από το 2009 έως το 2016, περίπου στο 5,5%. Αξίζει να σημειωθεί η άνοδος των «ατυχημάτων» στους ΟΤΑ, όπου ανθεί η ελαστική εργασία και τα εργατικά ατυχήματα, ειδικά στους τομείς καθαριότητας και πρασίνου, με αύξηση σε νεκρούς και τραυματίες.

Η δραματική χειροτέρευση της στατιστικής των εργοδοτικών εγκλημάτων όμως δεν είναι μόνο θέμα εξοπλισμού ή μέτρων ασφάλειας. Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν και οι ποιοτικές αντιδραστικές αλλαγές που έχουν επιτευχθεί στους χώρους δουλειάς με σημαντικότερες την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, τη γενίκευση της ελαστικής εργασίας, αλλά και τη μεγάλη αύξηση των ωρών εργασίας.

Είναι σαφές ότι όπου υποχωρεί το συλλογικό πλαίσιο προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων και το πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων, δημιουργούνται νέα πεδία παραβατικότητας και νέα πεδία εργοδοτικής αυθαιρεσίας. Ένα από αυτά τα πεδία είναι και η υποτίμηση των απαραίτητων μέτρων ασφαλείας που πρέπει να εφαρμόζονται.

Αν αυτό συνδυαστεί και με την εντατικοποίηση που υπάρχει σε δύσκολους χώρους, πολλές φορές τις ευέλικτες μορφές εργασίας με πολλούς εργολάβους και πολλές υπεργολαβίες στα τεχνικά έργα, την ενέργεια κ.α., δημιουργεί ένα πλαίσιο εχθρικό για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Δεν είναι τυχαίο ότι το χρονικό διάστημα 2015-2016, σε 45.000 σχετικούς ελέγχους, τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν για παραβάσεις είναι πάνω από 7 εκατ. ευρώ. Τέλος, η αύξηση ωρών εργασίας και η κόπωση που προκαλεί στους εργαζόμενους είναι ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας που συμβάλει στην αύξηση των «ατυχημάτων». Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 2016 μεταξύ 40 και 47 ωρών εβδομαδιαίως εργάζονταν 1.575.000 άτομα και πάνω από 48 ώρες 1.057.000 άτομα!

Σε απαξίωση των μέσων και των υπηρεσιών προστασίας της ζωής των εργαζομένων, όμως, δεν προβαίνουν μόνο οι εργοδότες. Συνένοχοι στη στατιστική του θανάτου των εργατών είναι οι κυβερνήσεις όλων των μνημονιακών αποχρώσεων, και βέβαια η σημερινή των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Αποκαλυπτικές ήταν οι αναφορές των εργαζόμενων στο ΣΕΠΕ. Για παράδειγμα, υπάρχουν επιχειρήσεις που δεν έχουν επιθεωρηθεί ποτέ, λόγω του μη επικαιροποιημένου μητρώου των επιχειρήσεων. Δηλαδή το ΣΕΠΕ δεν γνωρίζει την ύπαρξή τους! Μέχρι πρόσφατα, το σώμα δεν είχε καν ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, που θα βοηθούσε στη στόχευση των «ύποπτων» επιχειρήσεων. Οι Επιθεωρητές Ασφάλειας και Υγείας, αντί να ελέγχουν εταιρείες, ασχολούνται με τη γραφειοκρατία του ΣΕΠΕ στο 60% του χρόνου εργασίας τους. Η έλλειψη προσωπικού είναι προφανής, καθώς απαιτούνται δεκάδες νέες προσλήψεις. Η διάλυση του ΣΕΠΕ φαίνεται πλέον ξεκάθαρα στο 2017. Από το πρώτο δίμηνο οι υπηρεσίες ξεμένουν από καύσιμα και υπηρεσίες καθαριότητας! Αναπόφευκτα, οι έλεγχοι στο πρώτο τρίμηνο του 2017 μειώθηκαν κατά 27%, σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα. Όλα αυτά φαίνονται και στα επίσημα στοιχεία που είναι δημοσιοποιημένα και τα οποία σταματούν αρκετά χρόνια πίσω! Η τελευταία έκθεση πεπραγμένων ΣΕΠΕ δημοσιεύθηκε το 2013, τα στατιστικά ΙΚΑ σταματούν στο 2013 και τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ στο 2014. Τέτοια είναι η σπουδή κράτους και κυβερνώντων για τους νεκρούς εργάτες στους χώρους δουλειάς…

ΠΗΓΗ: Πριν