Μικρά της Ιστορίας Ι -Μύθοι και αλήθειες πίσω από δυο διάσημες αυτοκτονίες

Ιων Δραγούμης-Πηνελόπη Δέλτα

Στο σχολείο, όταν μας είπανε να διαβάσουμε "τα Μυστικά του Βάλτου", εισαγωγικά η δασκάλα μάς σύστησε την Πηνελόπη Δέλτα σαν μια θερμή πατριώτισσα η οποία όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα προτίμησε να αυτοκτονήσει. Κάτι τέτοιο δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Η Π.Δέλτα δεν αυτοκτόνησε επειδή μπήκανε η Γερμανοί στην Αθήνα,αλλά γιατί δεν ξεπέρασε ποτέ τον Ίωνα Δραγούμη, που τον ερωτεύτηκε παράφορα, που ο άντρας της δεν της έδωσε διαζύγιο για να πάει σ'αυτόν, που ο Δραγούμης μετά από λίγο παντρεύτηκε άλλη, που αργότερα εκείνος πέθανε χωρίς να καταφέρουν να ζήσουν μαζί. Είχε κάνει άλλες δυο απόπειρες αυτοκτονίας στο παρελθόν και στις 27 Απρίλη του 1941 έκανε την τρίτη και φαρμακερή, με δηλητήριο. Η μεγάλη ερωτική απογοήτευση που κουβάλησε στην μισή ζωή της συνδυάστηκε και με μια βαριά ασθένεια, την πολιομυελίτιδα. Άφησε ένα πολύ λιτό και συγκινητικό σημείωμα που έλεγε:

«Παιδιά μου, ούτε παπά, ούτε κηδεία. Παραχώστε με σε μια γωνιά του κήπου, αλλά μόνο αφού βεβαιωθείτε ότι δεν ζω πια. Φροντίστε τον πατέρα σας. Τον φιλώ σφιχτά. Π.Σ. Δέλτα».

Το δράμα της Δέλτα ήταν βαθιά ανθρώπινο αλλά η ύστατη πράξη της δεν είχε πολιτικά χαρακτηριστικά, όπως παρουσιάστηκε. Προφανώς το μετεμφυλιακό κράτος προσπαθούσε να κατασκευάσει δικούς του ήρωες της Κατοχής, για να πατσίσει τις ιστορίες ηρωϊσμού του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αποδίδοντας στην αυτοκτονία της αντιστασιακές προθέσεις. Και το έκανε με χοντροκομμένο τρόπο, αν σκεφτεί κανείς τόσο την περίπτωση της Δέλτα (που είναι φως φανάρι το γιατί αυτοκτόνησε), όσο και την εφεύρεση της ιστορίας του τσολιά της Ακρόπολης που δήθεν τυλίχτηκε τη σημαία και έπεσε από το βράχο (σαφής η πρόθεση να καπακωθεί η γνωστή ενέργεια του Μανώλη Γλέζου και του Λάκη Σάντα). Το αξιοσημείωτο είναι ότι και οι δυο περιπτώσεις έχουν στο επίκεντρο την αυτοκτονία, ενέργεια που δημιουργεί συγκίνηση στους "δέκτες" των ιστοριών. Ίσως όμως και για να τονιστεί η "παθητική αντίσταση" που ήταν η πλέον αποδεκτή από τον αστικό κόσμο.

Λίλι Μπρικ-Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκη

Μια άλλη διάσημη αυτοκτονία είναι αυτή του μεγάλου σοβιετικού ποιητή Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκη. Και εδώ επίσης στήθηκε ένα παραμυθάκι, ότι τον Μαγιακόφσκη τον "αυτοκτόνησε" η NKVD. Γιατί τάχα μου ενοχλούσε η σπουδαία καλλιτεχνική του δημιουργία. Οι φήμες αυτές διαδόθηκαν ακόμα και από τμήματα της Αριστεράς, ειδικά της ανανεωτικής, στην ανάγκη τους να διαχωριστούν από τη λεγόμενη σταλινική περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης. Όμως, και αυτός από έρωτα έδωσε τέλος στη ζωή του. Είχε ερωτευτεί τρελά την Λίλι Μπρικ, η οποία ήταν παντρεμένη με τον Όσιπ Μπρικ. Ο άντρας της, συγγραφέας και αυτός, αποδέχτηκε την φανερή εξωσυζυγική σχέση της γυναίκας του,και όχι μόνο αυτό, αλλά έγινε στενός φίλος με τον Μαγιακόφσκη, με τον οποίον εργάστηκαν και δημιούργησαν μαζί. Ο Μαγιακόφσκη έμενε με το ζεύγος Μπρικ και η ιδιότυπη αυτή σχέση κράτησε πολλά χρόνια. Κάποια στιγμή ο Μαγιακόφσκη και η Μπρικ χώρισαν. Τόσο αυτός, όσο και εκείνη συνδέθηκαν στη συνέχεια με πληθώρα ερωμένων/εραστών, αλλά ο Μαγιακόφσκη ποτέ δεν την ξεπέρασε. Ήταν η αδελφή ψυχή του. Μην αντέχοντας πια τη μοναξιά των εφήμερων σχέσεων, ο μεγάλος και ευαίσθητος καλλιτέχνης αυτοπυροβολήθηκε στις 14 Απριλίου 1930. Το σημείωμα που άφησε ήταν επίσης συγκινητικό και πολύ ποιητικό:

«Προς όλους. Αν πεθάνω, μην ρίξετε το φταίξιμο πουθενα. Και παρακαλώ, όχι κουτσομπολιά. Ο νεκρός δεν μπορούσε να τα υποφέρει. Μαμά, αδερφές, σύντροφοι, συγχωρέστε με. Δεν είναι αυτή η λύση (δεν την προτείνω σε κανέναν), μα δεν έχω άλλη επιλογή. Λίλι να μ' αγαπάς. Συντρόφισσα κυβέρνηση, η οικογένειά μου είναι η Λίλι Μπρικ, η μαμά, οι αδερφές μου και η Βερόνικα Βιτόλντοβνα Πολόνσκαγια. Αν βρεις τρόπο να τις αποκαταστήσεις στη ζωή, σε ευχαριστώ. Τα ποιήματά που δεν τελείωσα δώστε τα στους Μπρικ, αυτοί θα τα καθαρογράψουν.

Όπως συνηθίζεται να λέγεται, η υπόθεση έκλεισε. Το πλοίο της αγάπης τσακίστηκε από την καθημερινότητα. Εγώ και η ζωή πατσίσαμε. Δεν έχει νόημα να καταγράψουμε τις προσβολές, τους καημούς, και τις αλληλοκατηγορίες. Εσείς που παραμένετε να είστε ευτυχισμένοι»

Η τελευταία παράγραφος ήταν μια στροφή από το τελευταίο ποίημα του. Ο θάνατός του προκάλεσε τεράστια θλίψη στη Σοβιετική Ένωση. Πάνω από 150.000 άνθρωποι πήγαν στην κηδεία του. Για το γεγονός αυτό η βικιπέντια στο λήμμα "Μαγιακόφσκι" γράφει:

"Το 1930, ο τόπος γέννησής του στη Γεωργία – το Μπαγκντάτι- μετονομάστηκε, προς τιμήν του, σε Μαγιακόφσκι. Μετά τον θάνατο του Στάλιν, ανέκυψαν διαδόσεις ότι ο Μαγιακόφσκι δεν αυτοκτόνησε αλλά στην πραγματικότητα δολοφονήθηκε μετά από εντολή του πρώτου. Εντούτοις δεν υπάρχει κανένα σχετικό αποδεικτικό στοιχείο. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, όταν ανοίχτηκαν τα απόρρητα αρχεία της Κα-Γκε-Μπε, υπήρχε ελπίδα ότι νέα στοιχεία θα έλθουν στο φως σχετικά με αυτό το θέμα, αλλά τίποτε τελικά δεν αποκαλύφθηκε και ο ισχυρισμός παραμένει αναπόδεικτος."

Αντί επιλόγου, μια παροιμία: Με το ζόρι παντρειά δεν γίνεται, λέει ο λαός. Ούτε στη μια περίπτωση, ούτε στην άλλη.

ΠΗΓΗ: Γιατί μπαμπά;: Μικρά της Ιστορίας Ι (Αυτοκτονίες)