Σάββατο 13 Απριλίου 2024

Ταξίδι στο χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας (16ο μέρος

Οι Βουλευτικές εκλογές του 1926 στην Κοζάνη - Οι απαρχές του Εργατικού κινήματος στην Κοζάνη - Το εργατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα το 1926 | kozani.tv

Συνέχεια από το προηγούμενο (15ο μέρος) |

Περιεχόμενα: Οι Βουλευτικές εκλογές του 1926 στην Κοζάνη| Οι απαρχές του Εργατικού κινήματος στην Κοζάνη| Το εργατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα το 1926

Βουλευτικές εκλογές του 1926

Όπως προαναφέραμε στις 22 Αυγούστου του 1926 ό στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης ανατρέπει με πραξικόπημα τον δικτάτορα Θόδωρο Πάγκαλο και εγκαθιδρύει τη δική του δικτατορία. Ο Κονδύλης όμως υλοποιεί τις βασικές του δεσμεύσεις. Διαλύει την Βενιζελική, παραστρατιωτική οργάνωση «Δημοκρατικά Τάγματα», απολύει τους κομμουνιστές και τους άλλους αγωνιστές από τις φυλακές και τις εξορίες, και επιτρέπει την επανακυκλοφορία του Ριζοσπάστη που ήταν κλειστός για ενάμιση χρόνο με διαταγή του Πάγκαλου. Ο Κονδύλης καλεί τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη να αναλάβει ξανά την Προεδρία και στις 22/9 προκηρύσσει ελεύθερες εκλογές για την 24η Οκτωβρίου που τελικά γίνονται την 7η Νοεμβρίου του 1926 χωρίς τη συμμετοχή του ίδιου. Επίσης σ αυτές τις εκλογές δεν συμμετέχει ο Ελευθέριος Βενιζέλος που βρίσκεται εκτός Ελλάδας.

Βουλευτικές εκλογές 1926. Εκλογικό κέντρο στην Αθήνα

Οι εκλογές της 7ης Νοεμβρίου γίνονται με το σύστημα της απλής αναλογικής. Κανένα κόμμα δεν πέτυχε αυτοδυναμία. Δημιουργήθηκε έτσι η οικουμενική κυβέρνηση υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Ζαΐμη, στην οποία συνεργάστηκαν τα τέσσερα πρώτα κόμματα (η «Ένωσις Φιλελευθέρων» των Καφαντάρη, Μιχαλακόπουλου, η «Δημοκρατική Ένωσις» του Παπαναστασίου, το «Λαϊκό Κόμμα» του Τσαλδάρη και το «Κόμμα των Ελευθεροφρόνων» του Μεταξά. Το ΚΚΕ που κατέρχεται με το ψηφοδέλτιο του ΕΜΕΑ (Ενιαίο Μέτωπο Εργατών Αγροτών και Προσφύγων) κάνει την παρθενική του εμφάνιση στη βουλή συγκεντρώνοντας 41.982 ψήφους, ποσοστό 4,17% και εκλέγει 10 Βουλευτές.[1]

Νικόλαος Κυριακόπουλος – Βουλευτής του ΕΜΕΑ-Π στο Ν. Φλώρινας

Ανάμεσα στους 10 βουλευτές του ΕΜΕΑ-Π είναι και ο Κυριακόπουλος Νικόλαος που εκλέγεται στο Νομό Φλωρίνης (818 ψήφους) που τότε αποτελούσε ενιαίο νομό με αυτόν της Καστοριάς.

Ο Νικόλαος Κυριακόπουλος γεννήθηκε στο Πισοδέρι Φλώρινας το 1894. Καταγόταν από οικογένεια που είχε πολεμήσει εναντίον των Τούρκων και ο ίδιος πολέμησε στο Μακεδονικό μέτωπο το 1914-15. Ήταν δικολάβος στο ειρηνοδικείο του Αγίου Γερμανού Φλωρίνης και συχνά είχε αναλάβει την υπεράσπιση άπορων αγροτών. Σε νεαρή ηλικία ασπάστηκε την κομμουνιστική ιδεολογία και έγινε μέλος του ΚΚΕ. Στις εκλογές του 1926 εξελέγη βουλευτής στην εκλογική περιφέρεια Φλώρινας με το Ενιαίο Μέτωπο Εργατών, Αγροτών και Προσφύγων συγκεντρώνοντας 368 ψήφους (εκλέχθηκε από τη β΄ κατανομή).

Για τη δράση του με το ΚΚΕ διώχθηκε από το καθεστώς, με αποτέλεσμα ο ίδιος να φύγει κρυφά από την Ελλάδα, εγκαταλείποντας την πολυμελή οικογένειά του. Κατέφυγε στο Τορόντο του Καναδά, όπου δραστηριοποιήθηκε στους κόλπους του Κομμουνιστικού Κόμματος Καναδά. Το ελληνικό κράτος δεν επέτρεψε την επάνοδό του ξανά στην Ελλάδα και απεβίωσε στον Καναδά το 1982 σε ηλικία 88 ετών. [2]

Οι Βουλευτικές εκλογές του 1926 στην Κοζάνη

Οι εκλογές στην Κοζάνη έγιναν σε πολύ τεταμένο κλίμα και χρειάστηκε να παρέμβει ο στρατός για να επιβάλει με τις λόγχες την τάξη και κυρίως να προστατέψει τους υποψήφιους βουλευτές από τις πολυποίκιλες αποδοκιμασίες των ψηφοφόρων. Προφανώς οι φασαρίες γινόταν από οπαδούς των αντιπάλων παρατάξεων που τότε κυρίως ήταν οι Βενιζελικοί και οι αντιβενιζελικοί.

Πρώτος από όλους στην Κοζάνη αποδοκιμάστηκε ο επικεφαλής της «Δημοκρατικής Ένωσις» και πρώην Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπαναστασίου. Ο Παπαναστασίου «προ ελαχίστων οπαδών του» προσπάθησε να αναπτύξει το πρόγραμμά του αλλά αποδοκιμάστηκε σφοδρά από πολυπληθή ομάδα προσφύγων και αναγκάστηκε να σταματήσει την ομιλία του και να αναχωρήσει για τη Θεσσαλονίκη χωρίς να καταφέρει να συγκροτήσει ψηφοδέλτιο στην Κοζάνη. [3]

Ιδιαίτερη «τιμή» επεφύλαξαν οι Κοζανίτες στους ελευθερόφρονες Μεταξικούς υποψήφιους. Όπου εμφανίζονται, σε πόλεις και χωριά, τους υποδέχονται με «τενεκεδοκρουσίες». Στην Πτολεμαΐδα δεν τους επέτρεψαν να μιλήσουν και από πάνω τους «έραναν με πατάτες». [4] Ο υποψήφιος βουλευτής των Ελευθεροφρόνων, Βαρβούτης όταν προσπάθησε να μιλήσει στην Κοζάνη τον υποδέχτηκαν με γιούχα και άλλες μορφές αποδοκιμασίας. Χρειάστηκε να επέμβει ισχυρή δύναμη της αστυνομίας για να επιβάλει την τάξη. [5]

Αξιωματικοί με «τεταμένα τα περίστροφα» επιτίθενται κατά του πλήθους που αποδοκιμάζει τους Μεταξικούς υποψηφίους οι οποίοι σημειωτέον συνεργάζονται με τους Βενιζελικούς. Έφιππες περιπολίες εφορμούν κατά του πλήθους σπέρνοντας τον Πανικό. Συλλαμβάνουν πολλούς πολίτες της Κοζάνης για να τους οδηγήσουν στις φυλακές. Ο υποψήφιος του Μπούσιου, (Μακεδονική Ομάς) Καράτζιας στην προσπάθειά του να διαμαρτυρηθεί για τις αυθαιρεσίες της αστυνομίας ξυλοκοπιέται άγρια και συλλαμβάνεται. Το εξαγριωμένο πλήθος επιτίθεται κατά των αστυνομικών και αποσπά από τα χέρια τους όλους τους συλληφθέντες. Αμέσως μετά στέλνει τηλεγράφημα διαμαρτυρίας στην Κυβέρνηση και στη Γενική διοίκηση όπου μεταξύ άλλων περιλαμβάνει και τα εξής: «Ο λαός κατόπιν των βανδαλισμών της αστυνομικής αρχής απελευθέρωσε βιαίως τους συλληφθέντας. Τα σπαθιά, τα περίστροφα και οι σακαράκες των ιππέων έμειναν βωβά μπροστά στην ορμή του λαού όστις ξεσπά, εν μέση οδώ εις ζητοκραυγάς υπέρ του κυρίου Μπούσιου και της ανεξαρτησίας. Αποτέλεσμα των ως άνω σκηνών ήσαν ο τραυματισμός τεσσάρων πολιτών και του υποψήφιου Καρατζιά της Μπουσιακής παράταξης». [6]

Εκλογές 1926.Έφιπποι λογχοφόροι τηρούν τις εκλογικές διαδικασίες.

Στο Δημαρχείο της Κοζάνης είχαν στήσει πολυβόλα

Λόχος στρατού με «εφ` όπλου λόγχη» προστάτεψε συγκέντρωση των Καφανταρικών όπου μίλησε ο υποψήφιος με το «Κόμμα Ενώσεως Φιλελευθέρων» κ. Κουπαρούσος ενώ γύρω από το καμπαναριό του Αγίου Νικολάου είχαν στηθεί πολυβόλα «δια να δράσουν καταλλήλως σε περίπτωση αποδοκιμασίας»[7]

Τα αποτελέσματα στο νομό Κοζάνης έχουν ως εξής: Ψήφισαν 21.104 και έλαβαν, φιλελεύθεροι 5.703, Δημοκρατικοί 1.967, Προσφυγικοί 3.811, Ελευθερόφρονες 2.562, Μακεδονική Ομάς 4.429 και οι Κομμουνιστές (ΕΜΕΑ) 483 ψήφους* [8]

Στο ΕΜΕΑ-Π υποψήφιος για το νομό Κοζάνης ήταν ο Λεοντάρης Φωτόπουλος, στέλεχος της Καπνεργατικής Ομοσπονδίας ο οποίος ήταν φυλακισμένος για συνδικαλιστική και πολιτική δράση μέχρι της πτώσης της δικτατορίας του Πάγκαλου [9]

Οι 4 από τους 7 βουλευτές Νομού Κοζάνης το 1926: Βαρβούτης, Κακουλίδης, Κουπαρούσος και Μπούσιος.

Οι βουλευτές που εκλέχτηκαν στο νομό Κοζάνης που τότε ήταν ενιαίος νομός με τα Γρεβενά είναι οι εξής:

Νικόλαος Α. Κουπαρούσος (Ένωσις Φιλελευθέρων)
Γεώργιος Α. Κακουλίδης (Ένωσις Φιλελευθέρων)
Ηλίας Η. Παπαδόπουλος (Ένωσις Φιλελευθέρων)
Γεώργιος Κ. Βαρβούτης (Κόμμα Ελευθεροφρόνων)
Λάζαρος Π. Ανδρεάδης (Αγροτικός προσφυγικός συνδυασμός)
Γεώργιος Α. Μπούσιος (Συνδυασμός Μακεδονική ομάς)
Αριστείδης Α. Ζάχος (Συνδυασμός Μακεδονική ομάς) [10]

Οι απαρχές του Εργατικού κινήματος στην Κοζάνη

Το Εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα το 1926 στην Κοζάνη

Στο νομό Κοζάνης οι οικονομικά ισχυροί δραστηριοποιούνταν στον Εμπορικό Σύλλογο Κοζάνης και ήταν κυρίως οι βιομήχανοι, οι καπνέμποροι και οι δερματέμποροι. Λειτουργούσε τότε το κεραμοποιείο του Κανδύλη που απασχολούσε 100 άτομα το καλοκαίρι και τον Χειμώνα πενήντα.[11] Επίσης λειτουργούσαν από πολύ παλιά τα επαγγελματικά σωματεία (συντεχνίες) όπου δραστηριοποιούνταν κυρίως μικρομεσαίοι ομότεχνοι βιοτέχνες και επαγγελματίες. Οι συντεχνίες ήταν εργοδοτικές οργανώσεις που ως στόχο τους έθεταν την προστασία των συμφερόντων των επαγγελματιών που ήταν μέλη τους. Τα επαγγελματικά σωματεία με τη σειρά τους είχαν συστήσει από το 1909 την «Ένωση Συντεχνιών» , η οποία αποτελούσε ένα αυτοτελές νομικό πρόσωπο. Μέχρι το 1914 στις συντεχνίες συνυπήρχαν μαζί με τους εργοδότες και εργαζόμενοι. Το 1914 ψηφίστηκε νόμος που απαγόρευε να συνυπάρχουν στα ίδια σωματεία εργάτες και εργοδότες. Αυτό άνοιξε τον δρόμο για να δημιουργηθούν ανεξάρτητα συνδικάτα εργαζομένων και άρχισαν να παίρνουν ταξικό χαρακτήρα. [12]

Το 1920 ιδρύθηκε το Σωματείο Καπνεργατών Κοζάνης «Η ΠΡΟΟΔΟΣ» το οποίο είχε ταξικά χαρακτηριστικά και συμμετείχε στην ΚΟΕ (Καπνεργατική Ομοσπονδία Ελλάδας). Το 1925 το Σωματείο στέλνει τηλεγράφημα διαμαρτυρίας προς την Κυβέρνηση και τη ΓΣΕΕ διαμαρτυρόμενο για το νομοσχέδιο που αφορά την εξαγωγή ανεπεξέργαστων καπνών. «Εκτελώντες απόφασιν καπνεργατών και καπνεργατριών εξαιτούμεθα την άμεσον αποδοχήν υπομνήματος ομοσπονδίας μας και απόρριψιν νομοσχεδίου ελευθέρας εξαγωγής ανεπεξέργαστων καπνών» [13]

Επεξεργασία στα καπνομάγαζα

Το έτος 1926 όπου αναφερόμαστε το Σωματείο αυτό ίσως να αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα επειδή, σύμφωνα με τα στοιχεία, δεν συμμετέχει με αντιπροσώπους στο 7ο Συνέδριο της ΚΟΕ που έγινε τον Νοέμβριο αυτής της Χρονιάς. Επίσης βρίσκουμε επιστολή στο Ριζοσπάστη με ημερομηνία 18/9/1926 και υπογραφή «πολλοί καπνεργάτες» που διαμαρτύρονται για την «έλλειψη οργάνωσης των καπνεργατών στην Κοζάνη». [14]

Ακόμα μία διαμαρτυρία για το Σωματείο Καπνεργατών Κοζάνης «Η ΠΡΟΟΔΟΣ» για κακή διανομή του βοηθήματος των ανέργων καπνεργατών: «προ ημερών το ως άνω σωματείον παρέλαβε ποσό εκ 10.000 δραχμών προοριζόμενον δια τους αέργους καπνεργάτες Κοζάνης. Η διανομή όμως διενεργήθη με τρόπο όλως σκανδαλώδη. Οι απαρτίζοντες το ΔΣ μη όντες οικογενειάρχαι έλαβαν από 40 έως και 45 δραχμάς ημερησίως ενώ οι πραγματικοί οικογενειάρχαι έλαβαν 20 έως 30 δραχμάς.» [15]

Η κατάσταση των καπνεργατών και των καπνεργατριών στην Κοζάνη είναι άσχημες. Οι καπνεργάτες υφίστανται τα πάνδεινα από τους καπνεμπόρους. Παίρνουν εξευτελιστικά μεροκάματα κι όποιος διαμαρτύρεται διώκεται με εξευτελιστικό τρόπο. Οι καπνεργάτες στην Κοζάνη για 10ωρη εργασία πληρώνονται από 15 έως 25 δραχμές ενώ οι συνάδελφοί τους στην Καβάλα, στην Ξάνθη και στη Θεσσαλονίκη πληρώνονται πολύ περισσότερα επειδή επιβάλλουν την τήρηση της συμφωνίας των εργοδοτών με την ΚΟΕ που προβλέπει το ημερομίσθιο να ισούται με τα 7/25 της Αγγλική λίρας. Η εργατική νομοθεσία παραβιάζεται καθημερινώς. Ενώ έχει θεσπιστεί το 8ωρο οι καπνέμποροι επιβάλουν μονίμως το 9ωρο και το 10ωρο. Κάθε διαμαρτυρία πνίγεται από τον φόβο της απόλυσης. [16]

Συνεχίζεται……

Γράφει ο «Θερμαστής»

Πηγές

[1] Ταξίδι στο Χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας (Μέρος 12ο)

[2] Νικόλαος Β. Κυριακόπουλος - Βικιπαίδεια

[3] ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 25/9/1926

[4] ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 1/11/1926

[5] ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 2/11/1926

[6] ΦΩΣ 2/11/1926

[7] ΦΩΣ 5/11/1926

[8] ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 9/11/1926

[9] ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 24/3/1926