Για μας,
η αγάπη
δεν είναι παίξε-γέλασε,
για μας
η αγάπη
ουρλιάζει,
ότι πάλι
στη δουλειά έβαλε
της καρδιάς
την υπερφορτωμένη μηχανή.
Ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι ήταν ένας άνθρωπος που έζησε στα όρια, στα άκρα, εκεί όπου η φλόγα και το σκοτάδι σμίγουν. Στην ποίηση, στη ζωή, στον έρωτα, στην επανάσταση, ζητούσε το απόλυτο. Δεν μπορούσε και δεν ήθελε να αρκεστεί στο μέτριο. Όμως αυτή η ορμή, που τον έκανε να δημιουργεί με θανάσιμη ένταση, ήταν η ίδια που τελικά τον λύγισε και τον συνέτριψε.
Το εσωτερικό του σύμπαν έμοιαζε να κινείται πάνω σε δυο τροχιές: τον έρωτα και την επανάσταση. Στην ψυχή του οι δυο αυτές δυνάμεις δεν ήταν ξένες, αλλά βαθιά συγγενικές: και οι δυο απαιτούσαν πάθος, ρήξη, θυσία και οι δυο υπόσχονταν μια λύτρωση που ποτέ δεν ερχόταν, αφήνοντάς τον με το μαρτύριο να σιγοκαίει μέσα του, ακατανόητο και αναπόφευκτο.
Η φλόγα του έρωτα
Στον έρωτα, ο Μαγιακόφσκι ήταν άπληστος, τρυφερός, υπερβολικός, σχεδόν σκληρός μέσα στη λαχτάρα του. Η σχέση του με τη Λίλια Μπρικ, μούσα και καταδίκη του, συνοψίζει την ερωτική του φύση. ‘Hθελε να την έχει ολόκληρη, να τη ρουφήξει, να την κάνει να του ανήκει ολοκληρωτικά , όμως εκείνη δεν του δόθηκε ποτέ ολότελα. Αντίθετα, κράτησε πάντα μια απόσταση, μια σκληρή ανεξαρτησία που τον πονούσε, αλλά ταυτόχρονα τον κρατούσε δεμένο.
Στα ποιήματά του, ο έρωτας δεν είναι ποτέ απλή τρυφερότητα, είναι μια αλληλουχία εκρήξεων, απελπισμένων ικεσιών, εκβιασμών, σιωπηλών πληγών.
Αγαπά με τρόπο σχεδόν θρησκευτικό και ταυτόχρονα βίαιο.
Ο ερωτικός του πόθος είναι κατακτητικός, αλλά μέσα του κρύβεται και η αγωνία της απόρριψης, η βεβαιότητα ότι όσα και να δώσει, όσα και να απαιτήσει, ποτέ δεν θα αγαπηθεί όπως και όσο θέλει.Γράφει:
"Θα ξεριζώσω την ψυχή μου, θα την τσαλαπατήσω, θα την πετάξω στα πόδια σου, ας την ποδοπατούν! Θα πικραίνομαι κι ωστόσο θα χαίρομαι, γιατί δεν μπορώ να σου δώσω τίποτα πιο πολύτιμο."
Για τον Μαγιακόφσκι ο έρωτας έχει χαρακτήρα επαναστατικό: θέλει να γκρεμίσει τους κανόνες, να ξεριζώσει τις συμβάσεις, να απαιτήσει το αδύνατο. Δεν ζητάει αγάπη, ζητά παράδοση και συντριβή, ζητάει να ξαναγεννηθεί μέσα από τον άλλο.
Η φλόγα της επανάστασης
Με το ίδιο πάθος που αγαπούσε, επαναστατούσε και μαχόταν!
Η επανάσταση για τον Μαγιακόφσκι δεν ήταν απλά ένα κοινωνικό καθήκον, μια πολιτική πράξη ή μια άψυχη ιδεολογία. Ήταν πράξη αγάπης για τη ζωή, πράξη πάθους. Όπως στον έρωτα, έτσι κι εδώ, τα απαιτούσε όλα ή τίποτα.
"Στον τοίχο ο Μαρξ.
Σε κάδρο προρφυρό.
Στην "Ιζβέστια" ξαπλωμένο, το γατάκι κοιμάται.
Και κάτω από την οροφούλα
τιτιβίζει
ξετρελαμένο το καναρίνι.
Ο Μαρξ από τον τοίχο κοίταζε, κοίταζε...
Και ξαφνικά
άνοιξε το στόμα,
κι αρχίζει να φωνάζει:
"Τυλίξατε την επανάσταση στα νήματα του
ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΣΜΟΥ."
Πιο φοβερή κι από τον Βράνγκελ η μικροαστική ζωή.
Γρήγορα
στρίψτε το λαιμό κάθε καναρινιού...
ώστε ο κομμουνισμός
από τα καναρίνια να μη νικηθεί!”...
Έβλεπε τον εαυτό του όχι μόνο, σαν ποιητή της επανάστασης, αλλά και σαν εργάτη της, σαν δούλο της: κατέθετε όλη του την ψυχή στις λέξεις, στους στίχους-σφαίρες που ήθελαν να ξυπνήσουν τους ανθρώπους.Ήθελε να κατεδαφίσει τον παλιό κόσμο, να φτιάξει έναν καινούριο, όχι ψυχρά, αλλά με το ίδιο φλογερό πάθος που ζητούσε και από τον έρωτα.
Και εδώ όμως, συνάντησε τη διάψευση: η επανάσταση που είχε ονειρευτεί έγινε γραφειοκρατία, καταστολή, απογοήτευση. Όπως και στον έρωτα, έτσι και εδώ η αγάπη του για την ανθρωπότητα έμεινε μισή.
Για τον Μαγιακόφσκι, έρωτας και επανάσταση ήταν δύο μεγάλες δυνάμεις που καθόρισαν την ύπαρξή του ,εκφράσεις της ίδιας ακατανίκητης επιθυμίας: να παραδοθεί σε κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό του, να καταστρέψει όσα υπάρχουν για να ζήσει κάτι πιο αληθινό. Οι έντονες σχέσεις του και το πάθος του για ανατροπή τροφοδότησαν την τέχνη του, συνδυάζοντας το προσωπικό με το συλλογικό, το ρομαντικό με το πολιτικό, και τον ανέδειξαν σε έναν από τους πιο καινοτόμους ποιητές του 20ού αιώνα.
Και οι δύο καταστάσεις ήταν για εκείνον επικίνδυνες, οριακές: κατάκαιγαν, ισοπέδωναν, άφηναν πίσω τους συντρίμμια. Ο έρωτας για τη Λίλια ήταν μια προσωπική Βαστίλλη, απόρθητη, που δεν μπόρεσε ποτέ να αλώσει , η επανάσταση ήταν μια άλλη Λίλια που πρόδωσε τα όνειρά του.
Ο ίδιος, παγιδευμένος ανάμεσα στη φλόγα και στο σκοτάδι, δεν έμαθε ποτέ να αγαπάει «λίγο» ή να επαναστατεί «με μέτρο».
"Ν’ αγαπάς,
σημαίνει να σπαρταράς
στα σεντόνια,
τα ξεσκισμένα απ’ την αϋπνία...
Γιατί η Αγάπη,
δεν είν’ ένας τρυφερός Παράδεισος
μα η βίαιη επίθεση
της λαίλαπας
νερού και φωτιάς."
'Ηθελε να καεί και κάηκε…
Στο τέλος, έμεινε μόνο με τα συντρίμμια.
Από τον έρωτα και από την επανάσταση πήρε στιγμές μεγαλείου αλλά και βαθιάς μοναξιάς. Ο θάνατός του δεν ήταν παρά το έργο της ίδιας αδηφάγας φλόγας που, ανήλεη, τον παράσερνε προς το σκοτάδι…
"Το επεισόδιο «θεωρείται λήξαν» καθώς λεν
Κι εμείς θα πούμε
Τη βάρκα του έρωτα τη συνέτριψε η ζωή"
Ίσως γι’ αυτό και οι στίχοι του ακόμη συγκλονίζουν: γιατί δεν γράφτηκαν από έναν άνθρωπο που έζησε όπως οι άλλοι, αλλά από κάποιον που καιγόταν αδιάκοπα από έρωτα κι από επανάσταση , που έφυγε, αφήνοντάς μας τα άστρα να τα χρειαζόμαστε ακόμα…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου