Ταξίδι στο χρόνο Μέρος 15ο- Το Εθνικόν Οικοτροφείον θηλέων Κοζάνης

 

Η Κοζάνη το 2026. Συνέχεια από το προηγούμενο (14ο μέρος).

Το Εθνικόν Οικοτροφείον θηλέων Κοζάνης

Εικόνα 1. Το Εθνικόν Οικοτροφείον Θηλέων Κοζάνης το 1925. (Από το Αρχείο του Γιάννη Τσιομπάνου)

Στην Κοζάνη, το 1926, βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία το Εθνικό οικοτροφείο Θηλέων. Το οικοτροφείο ιδρύθηκε το 1923 κατ` αρχήν για να φιλοξενήσει τις ορφανές, εγκαταλελειμμένες και ασυνόδευτες προσφυγοπούλες που ερχόταν κατά εκατοντάδες από  τη Μικρά Ασία μετά την οδυνηρή Καταστροφή του 1922. Στεγάζεται στο ιδιόκτητο οίκημα του Δρίζη (σ.σ. σημερινό Δημοτικό Ωδείο). Φιλοξενεί 250 ορφανά κορίτσια ηλικίας 7 έως 18 χρονών Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του οικοτροφείου είναι ο Νομάρχης Κοζάνης Ιωάννης Κοζύρης, διαχειριστής ο κ. Μαλαράς και διευθύντρια η δεσποινίδα Φούντα. [1]

Μια περιγραφή του Οικοτροφείου μας δίνει ρεπορτάζ ανταποκρίτριας της εφημερίδας Μακεδονικά Νέα που εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη και επισκέφτηκε το ίδρυμα τον Αύγουστο του 1926. Αντιγράφουμε τα κυριότερα σημεία κρατώντας αναλλοίωτη τη μορφή και τη γλώσσα της εποχής:

«Το Εθνικόν Οικοτροφείον Θηλέων.

Κοζάνη: Αύγουστος 1926.

Εξελθών της οδού Βενιζέλου λαμβάνω την άγουσαν εις το φιλανθρωπικό τούτο ίδρυμα. Εισέρχομαι εις ένα εκτεταμένο προαύλιον γεμάτο από διάφορα δέντρα. Εις το μέσον υπάρχει κήπος καλλιτεχνικότατα σχεδιασμένος και πλουτισμένος με διάφορα άνθη και φυτά. Προχωρούντες προς την κλίμακα συναντώμεν τον διαχειριστή  του οικοτροφείου κ. Μαλαράν, ένα τύπο εμφύτου ευγενείας και ευπροσήγορον. Μας υποδέχεται εις το γραφείον της διευθύνσεως είς ό μας πληροφορεί δι όλα προθυμίως και ευχαρίστως με όλες τις λεπτομέρειες.

Εισέρχεται η διευθύντρια δις Φούντα, ένας τύπος φυσικής αδρότητας, εμφύτου ευγενείας και ευπροσήγορος. Μας κάνει μίαν πολύ υποχρεωτικήν υποδοχήν εις το γραφείον της. Μας πληροφορεί  επίσης δι όλα προθύμως, μας εξηγεί και τα ελάχιστα πράγματα με ένα πνεύμα σαφές και πεπειραμένο, που φανερώνει ότι ευρίσκεται είς το στοιχείο της. Καθ` όλην τη διάρκεια της συνομιλίας μας, μόνο οι ιδικές μας φωνές ακούγονται εκεί μέσα. Το πράγμα κάμνει εντύπωσιν. Μήπως δεν υπάρχουν εδώ μέσα ζωντανές ανθρώπινες ψυχές;  Η επίσκεψίς μας εις την αίθουσαν του αναγνωστηρίου μας λέγει ότι υπάρχουν. Με ένα λεπτό μειδίαμα προθυμίας μας εξηγεί την εργασίαν που γίνεται εκεί μέσα. Μετά ταύτα μας οδηγεί εις τα διάφορα διαμερίσματα, ήτοι εις το του συσσιτίου, εις ό παρατηρείται καθαριότης άκρα και εις τους κοιτώνας των μαθητριών, όπου διακρίνονται κρεβάτια θαυμασίως επιστρωμένα, καθαριότητος απαστράπτουσα και τάξις ζηλευτή. Επισκεφτήκαμε την αίθουσα εργοχείρων, όπου μας παρουσιάζουν 400 και πλέον εργόχειρα κεντήματος, ξυλογλυπτικής και διάφορα ταμπλώ από γύψον, καλλιτεχνικότατα, έργα των οικοτρόφων. 

Καταλήξαμεν πάλιν στο εστιατόριον του οικοτροφείου. Αι τρόφιμοι τρέφονται από γενικής απόψεως κάλλιστα και συμφώνως προς τους όρους της υγιεινής. Το κρέας τακτικώτατον, το γάλα επίσης. Το καθημερινό των μενού είναι αρκετά ικανοποιητικό.  Έχει πολλά δωμάτια και χρησιμοποιούνται δια: Πρόχειρον νοσοκομείον, αίθουσαν φαγητού, μάλιστα μια πελώρια εικών του «μυστικού δείπνου» μας αποσπά την προσοχήν. Εκείθεν καταλήξαμεν και πάλιν εις το προαύλιον. Ευρισκόμεθα προ των ορφανών παιδιών τα οποία η φιλανθρωπία περισυνέλεξε ένα προς ένα και έστησεν εις το μέγαρον τούτο την φωλεάν των. Ότι μας έκαμεν  εντύπωσιν είναι η αγωγή των μικρών και η αυστηρά πειθαρχία.   […….]

Εις ερώτησίν μας τι δύνανται να μας ανακοινώσουν δια τα γραφόμενα εις το τύπον περί δήθεν εκτρόπων μας απαντούν: Ημείς θα αρκεστούμε να σας είπομεν ότι όλα είναι ψέματα ανυπόστατα. Οι αρμόδιοι επαγρυπνούν και θα τημωρήσωσι αυστηρώς εκείνους που θα θελήσουν να δυσφημήσουν ένα Εθνικόν ίδρυμα.» ΣΠΡΙΝ ΣΤΕΛΑ [2]

Εικόνα 2. Τα ορφανά κορίτσια με τη διοίκηση και το προσωπικό του Ορφανοτροφείου

 

Μερικές πληροφορίες ακόμα από την εφημερίδα ΦΩΣ

«Το πρόγραμμα του οικοτροφείου εξελίσσεται κανονικότατα και ζηλευτά. Την 6^η πρωινή η καμπάνα σημαίνει εγερτήριο και σαν καλοί και «πειθαρχημένοι στρατιώτες» τα κορίτσια βρίσκονται επί ποδός. Υπό την επιτήρηση της διευθύντριας μπαίνουν στα λουτρά και μετά κατευθύνονται στην τραπεζαρία για το πρωινό το οποίο αποτελείτε από γάλα, κακάο και τσάι. Πρωτίστως όμως θα κάνουν την προσευχή τους και μετά το πρωινό πέντε, έξι κορίτσια θα αναλάβουν υπηρεσία. Μετά θα ρίξουν μια ματιά στα μαθήματα και υπό το άγρυπνο βλέμμα γυναικών παιδονόμων θα μεταβούν στο σχολείο. [……] Ένα από τα καλύτερα λουτρά είναι τα του οικοτροφείου όπου υπάρχουν 23 βρύσες και κάθε Σάββατο οι οικότροφες παίρνουν το μπάνιο τους πάντα υπό την επίβλεψη της διευθύντριας δίδας Φούντα. [….] Ο Νομάρχης Κοζάνης κ. Κοζύρης ως πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του ορφανοτροφείου ως στοργικός πατέρας φροντίζει για την πρόοδο των ορφανών οι οποίες λαμβάνουν με τη σειρά τους διπλώματα διδασκαλισσών και εξέρχονται στην κοινωνία με ζηλευτή μόρφωση. Μόνο κατά το τρέχων σχολικό έτος έλαβαν διπλώματα 40 οικότροφες και βγήκαν να διδάξουν στα σχολεία του Νομού Κοζάνης.» [3]

Κι εδώ,  όπως και στο προηγούμενο δημοσίευμα, βρίσκουμε μια διάψευση για τα αναφερόμενα στον τύπο «έκτροπα στο οικοτροφείο». Όμως, όπως λέει και η παροιμία «χωρίς φωτιά καπνός δε βγαίνει γι αυτό εκτός από τις καταγγελίες στον τύπο που γράφουν για έκτροπα στο ορφανοτροφείο[4] βρίσκουμε και μια καταγγελία του Κεντρικού Συνδέσμου Προσφύγων Κοζάνης «Η ΕΛΠΙΣ». Η καταγγελία γίνεται με ανοιχτή επιστολή στον Νομάρχη Κοζάνης κ. Κοζύρη που τυγχάνει και πρόεδρος της Διοικητικής Επιτροπής του Εθνικού Οικοτροφείου Θηλέων Κοζάνης. Το περιεχόμενο της επιστολής αναφέρεται στην απόλυση της φτωχής, ορφανής και άπορης προσφυγοπούλας Φώφης  Ακεσίλογλου κατοίκου Καιλαρίων που εκτελούσα χρέη οικονόμου στο Οικοτροφείο. Η επιστολή του Προσφυγικού Συνδέσμου είναι πολύ σκληρή διότι όπως αναφέρει παρά τις επισκέψεις της στον Νομάρχη και στον Νομαρχούντα κύριο Μακαρώνα δεν έλαβε καμιά σαφή απάντηση για τους λόγους εκδίωξης της δίδας Ακεσίλογλου. [5]

 

Το Δρίζειο μέγαρο

Το Δρίζειο μέγαρο ολοκληρώθηκε το 1906 και αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του Κωνσταντίνου Δρίζη ο οποίος είχε «όνειρο ζωής» να φιλοξενήσει τον «Βασιλιά των Ελλήνων» ως ελευθερωτή της Πόλης. Το 1907 ο Δρίζης δωρίζει στην κοινότητα το αρχοντικό για να χρησιμοποιηθεί ως νοσοκομείο, «υποδηλώσας και ανάλογον προίκησιν δια τας ανάγκας αυτού». Το 1909 δίδεται η άδεια από τις Τουρκικές αρχές για να χρησιμοποιηθεί ως νοσοκομείο. Την 11^η Οκτωβρίου του 1912 η Κοζάνη απελευθερώνεται από τους Τούρκος και ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Α` φιλοξενείται στο αρχοντικό του Δρίζη την 14^η Οκτοβρίου.  Άλλες υψηλές προσωπικότητες που φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του Δρίζη είναι ο μετέπειτα πρωθυπουργός Χιλμή πασάς (1907),ο Τούρκος υπουργός εσωτερικών Χατζηαδήλ Βέης, και ο τότε διάδοχος και μετέπειτα βασιλιάς της Σερβίας Αλέξανδρος. Το 1923 λειτούργησε ως Ορφανοτροφείο ενώ το 1962-64 χρησιμοποιήθηκε από το στρατό για Λέσχη Αξιωματικών. Το 1967-68 συστεγάζει το 8^ο και 9^ο δημοτικό σχολείο. Ενώ το 8ο δημοτικό μεταστεγάζεται σε δική του στέγη(1985), το 9ο παραμένει στην οικία του Δρίζη ως το 1997-98. Το 1987 παραχωρείται στο δημόσιο με την προϋπόθεση να το ανακαινίσει. Σήμερα, στην οικία του Δρίζη στεγάζεται το Δημοτικό Ωδείο Κοζάνης ενώ ως ιδιοκτήτης εμφανίζεται η Ιερά Μητρόπολης Κοζάνης και είναι διατηρητέο κτίριο.[6]

Στο Δρίζειο ο πρώτος, πανελλαδικά, ανδριάντας του Βενιζέλου.

Εικόνα 3. Τα εγκαίνια του ανδριάντα του Βενιζέλου μπροστά στην αυλή του Δρίζειου μεγάρου

Ο Κωνσταντίνος Δρίζης στη διαθήκη του που συντάχτηκε στις 23 Ιουλίου 1923 και παραδόθηκε μετά τον θάνατό του(24 Αυγούστου 1927) στον πρόεδρο Πρωτοδικών Κοζάνης εκτός των άλλων ζητούσε, από τη γυναίκα να κατασκευαστεί στο μέγαρό του ένα άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Το άγαλμα φιλοτέχνησε ο γλύπτης Θωμάς Θωμόπουλος και τοποθετήθηκε στην αυλή του Δρίζειου μεγάρου. Στο άγαλμα εμφανιζόταν ο Βενιζέλος από τη μέση και πάνω και στα χέρια του κρατούσε τον χάρτη της «Μεγάλης Ελλάδας». Ήταν ο πρώτος ανδριάντας του Βενιζέλου σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Στα αποκαλυπτήρια του αγάλματος που έγιναν στις 25/11/1928 παραβρέθηκε όλη η πολιτική ηγεσία του τόπου: Οι βουλευτές Νικόλαος Κουπαρούσος, Γεώργιος Ποντίκας, Κίμων Κοντοδίνας, Ηλίας Παπαδόπουλος, Λάζαρος Ανδρεάδης και  οι Γερουσιαστές Δημήτρης Χατζόπουλος, Γεώργιος Κακουλίδης. Παραβρέθηκαν και μίλησαν ο Νομάρχης Κοζάνης κ. Κουκουλέτσος και ο νεοεκλεγείς Δήμαρχος Αστέριος Καραγκούνης. Ο δικηγόρος και πρώην Νομάρχης Κοζάνης, Ιωάννης Κοζύρης απήγγειλε ένα ποίημα:

[…….]

Το δοξαστό σου όνομα θα υμνολογούν, Λευτέρη

Που σκόρπισες τη λευτεριά στα σκλαβωμένα μέρη. [7]

 

Όμως υπήρχαν και οι αντιβενιζελικοί που είχαν άλλη ποιητική άποψη:

 […….]

Απόγονος μουσάτος της μαϊμούς

Ψευδόμενος αείποτε προς πάντας

 Αιμάτων έχει χύσει ποταμούς

Κι όμως τον αναγείρουν αντριάνατας. [8]

 

Οι αντιβενιζελικοί δεν αρκέστηκαν στην ποιητική τους άποψη αλλά το 1933 σε μια περίοδο έντονων κομματικών παθών γκρέμισαν αυτό το άγαλμα του Βενιζέλου. [7]

 

 

Επίσκεψη του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Δρίζειο

 

Εικόνα 4. Από την επίσκεψη  του Βενιζέλου στην Κοζάνη

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέφτηκε την Κοζάνη στις 30 Αυγούστου του 1932. Η αναγγελία της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ στις 28/8/1932 αναφέρει:

«Έρχεται! Έρχεται εις την πόλιν μας το απόγευμα της προσεχούς Τρίτης ο από καιρού αναμενόμενος Μεγάλος Κυβερνήτης, έρχεται ο αρχηγός της Φυλής, έρχεται ο δημιουργός της Νεωτέρας Ελλάδας, έρχεται ο μεγαλύτερος πολιτικός ανήρ της συγχρόνου εποχής. Έρχεται ο πολιτικός νους και εθνικός εργάτης, ο συλλαβών και πραγματώσας τα υψηλότερα των εθνικών ονείρων. Έρχεται ο ελευθερωτής της Μακεδονίας. Έρχεται ο Άνθρωπος της Μεγάλης Ελλάδος των πέντε θαλασσών και των δυο ηπείρων. Έρχεται ο καταλυτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας [……] Ουδείς θα λείψει από την μεγάλην υποδοχήν της Τρίτης. Συν γυναιξί και τέκνοις ο λαός της Πόλεως της Κοζάνης ας εξέλθει να υποδεχτεί τον ελευθερωτή της Μακεδονίας». [9]  

Ο Βενιζέλος ήρθε στην Κοζάνη από τη Φλώρινα κάνοντας μια στάση στην Πτολεμαΐδα όπου έβγαλε λόγο στην Πλατεία. Ο κόσμος φώναζε «ζήτω» και τραγουδούσε το τραγούδι του: «Βενιζέλαρε πατέρα της Ελλάδος, Βενιζέλαρε πατέρα της φυλής». Στην Κοζάνη φιλοξενήθηκε στο σπίτι της χήρας του Δρίζη, ο άντρας της οποίας εμπνεύστηκα και πλήρωσε τον ανδριάντα του Βενιζέλου που πλέον ήταν στημένος στον περίβολο του αρχοντικού του Δρίζη. Το βράδυ μίλησε σε συγκέντρωση στον κινηματογράφο όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό και πολλά συνθήματα. Την επόμενη μέρα ο Βενιζέλος επισκέφτηκε το Δρίζειο Μέγαρο όπου άφησε μερικά λουλούδια στον τάφο του Κωνσταντίνου Δρίζη. Είδε τον δικό του ανδριάντα και είπε: «αυτά τα πράγματα γίνονται μετά θάνατον».  [10] 

 

Ο Κωνσταντίνος Δρίζης

Εικόνα 5. Ο Κωνσταντίνος Δρίζης

Ο Κωνσταντίνος Δρίζης γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1851 και πέθανε το 1927. Εργάστηκε με επιτυχία στο εμπόριο και τη βιομηχανία και σχημάτισε μεγάλη περιουσία. Παντρεύτηκε την  Αγνή Δαρδούφα, κόρη του Κωνσταντίνου Δαρδούφα από την Κοζάνη αλλά δεν απέκτησαν παιδιά.  Διετέλεσε Δημογέροντας στις πρώτες συνταγματικές εκλογές που κήρυξαν οι Νεότουρκοι το 1908, εκλέχτηκε βουλευτής στο Σαντζάκι (Νομός) Σερβίων και το οποίο περιελάμβανε τότε τον Καζά των Σερβίων, της Κοζάνης, της Ελασσόνας, των Καϊλαρίων, της Ανασελίτσης και των Γρεβενών. Έπαιξε ουσιαστικό ρόλο, τόσο κατά την περίοδο του Μακεδονικού αγώνα όσο και κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους που οδήγησαν στην απελευθέρωση της πόλης. Η είδηση του θανάτου του στις 24 Αυγούστου του 1927 βύθισε στο πένθος ολόκληρη την πόλη. Το Δημοτικό Συμβούλιο συνήλθε εκτάκτως ανακηρύσσοντάς τον σε μέγα ευεργέτη. [11]

Συνεχίζεται……

Γράφει ο «Θερμαστής»

 

 

ΠΗΓΕΣ

[1] ΦΩΣ 22/8/1926 

[2] ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΒΗΜΑ 19/8/1926

[3] ΦΩΣ 24/8/1926 

[4] ΦΩΣ 22/7/1926 

[5] ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 24/4/1926

[6] ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ/ Λάμπρου Αργυρώ

[7] Μιχάλη Παπακωνσταντίνου/ Η ΠΕΤΡΙΝΗ ΠΟΛΗ/Εκδόσεις Εστίας

[8] ΦΩΣ 19/8/1928

[9]   ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 28/8/1932

[10] Μιχάλη Παπακωνσταντίνου/ Η ΠΕΤΡΙΝΗ ΠΟΛΗ/Εκδόσεις Εστίας

[11] Χρόνος Κοζάνης Κωνσταντίνος Δρίζης (1851-1927). Πάνω από έναν αιώνα ευεργέτης της Κοζάνης. Tου Γιάννη Τσιομπάνου. https://xronos-kozanis.gr/149929-2/

 

Εικόνες

1.      Λάμπρου Αργυρώ /ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ/. Η φωτογραφία είναι από το προσωπικό αρχείο του Γιάννη Τσιομπάνου

2.      ΦΩΣ 22/8/1926

3.      Μιχάλη Παπακωνσταντίνου/ Η ΠΕΤΡΙΝΗ ΠΟΛΗ/Εκδόσεις Εστίας

4.      Μιχάλη Παπακωνσταντίνου/ Η ΠΕΤΡΙΝΗ ΠΟΛΗ/Εκδόσεις Εστίας

5.      Μιχάλη Παπακωνσταντίνου/ Η ΓΙΑΓΙΑ ΜΟΥ Η ΡΟΥΣΑ/Εκδόσεις Εστίας

 

      αναδημοσίευση από:Ταξίδι στο χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας (15ο μέρος) | Η Κοζάνη το 1926. Η επίσκεψη Ελευθερίου Βενιζέλου - Το Εθνικόν Οικοτροφείον Θηλέων - Το Δρίζειο μέγαρο