Ο Θεόδωρος Καλλίνος γεννήθηκε το 1914 στην Τσαριτσάνη της επαρχίας Ελασσόνας του νομού Λάρισας. Το Σεπτέμβρη 1935 έδωσε πετυχημένες εξετάσεις στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
Ο Θεόδωρος Καλλίνος ή Αμάρμπεης υπήρξε θρυλική μορφή για τη Μάχη της Κρήτης, καθώς ηγήθηκε ενός λόχου στο μοναδικό νικηφόρο αγώνα των Ελλήνων στο νησί, τη Μάχη Κοψά.
Ο αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού Υπολοχαγός Πεζικού Θεόδωρος Καλλίνος (ο μετέπειτα καπετάν-Αμάρμπεης του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ), την ώρα που οι ανώτεροί του αξιωματικοί στα οχυρά της γραμμής Ρούπελ, παρέδιδαν τα όπλα και μαζί την πατρίδα τους στον Γερμανό φασίστα εισβολέα, αντιτάχτηκε σθεναρά σε αυτή τη «διαταγή» και μαζί με άλλους φαντάρους πατριώτες βρέθηκαν εθελοντές στην Κρήτη, όπου πολέμησαν σκληρά (υπό τη διοίκηση του Καλλίνου) στη μοναδική νικηφόρα μάχη του ελληνικού στρατού με τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές στο ύψωμα του Κοψά.
Πώς έφτασε στην Κρήτη
Μεταφέρουμε την μαρτυρία του από παλιότερη συνέντευξή του στο "Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα" του Στέλιου Κούλογλου:
“Μετά την εγκατάλειψη των στρατιωτών από τους αξιωματικούς, κάποιοι άρχισαν να αυτοκτονούν και άλλοι να σκορπούν προς διάφορες κατευθύνσεις. Τότε εγώ τους φώναζα «παιδιά, μην αυτοκτονείτε, ελάτε μαζί μου» και προσκολλήθηκαν στο λόχο. Μαζεύτηκαν περίπου 200 – 250 και στις οχτώ ξεκινήσαμε από το Μέταλλο στη Φαιά Πέτρα, για να περάσουμε το δημόσιο δρόμο Σιδηροκάστρου – Σερρών, να φτάσουμε στο Στρυμόνα, να βρούμε καμία γέφυρα, για να περάσουμε και να ξεκινήσουμε για το Aγιον Όρος.
Στους στρατιώτες μου δεν είχε πει τίποτα. Η απόφασή μου ήταν Κρήτη. Διότι κατάλαβα ότι οι Γερμανοί μέσω των πλοίων θα καταλάβουν την Ηπειρωτική Ελλάδα. Μια βραδιά περάσαμε στη Λήμνο. Δεύτερη βραδιά στη Μυτιλήνη, και δεύτερη βραδιά στη Χίο. Οι Γερμανοί βύθιζαν ό,τι κινούνταν προς Ανατολάς και προς Νότο. Ό,τι πλεούμενο. Κι εγώ ενδιαφέρθηκα για τον καταυλισμό τους, ένα σχολείο, για την τροφοδοσία, τις μέρες που μείναμε στη Χίο, αλλά με απασχολούσε το πρόβλημα τι θα γίνει με τους στρατιώτες.
Εγώ είχα αποφασίσει πια ότι θα πάω στην Κρήτη. Αλλά μπορούσα να διακινδυνεύσω την τύχη τόσων οικογενειών; Τεράστια ευθύνη. Μέναμε σε ένα ξενοδοχείο με έναν Ξάνθο, αυτός ήταν δύο χρόνια νεότερος από μένα. Αυτός μου έλεγε να πάμε, να περάσουμε στην Τουρκία και από κει στην Αίγυπτο.
Εγώ φυσικά του έλεγα, εμείς είμαστε μόνο αξιωματικοί. Έχουμε υποχρέωση να υπερασπίσουμε την πατρίδα μας. Η Κρήτη δεν θα καταληφθεί, και θα αποτελέσει το γεφύρωμα, τι δουλειά έχουμε εμείς στην Τουρκία και στην Αίγυπτο; Τελικά δεν ξέρω τι έγινε. Είχαν μαζευτεί στη Χίο περίπου 300 αξιωματικοί, μόνιμοι και έφεδροι, εκτός από τους στρατιώτες, και επικεφαλής ήταν ένας συνταγματάρχης. Αντί αυτός ο συνταγματάρχης να πάρει πρωτοβουλία και να οργανώσει την μετάβαση όλων αυτών των αξιωματικών και των στρατιωτών στην Κρήτη, έβγαλε μια διαταγή να δηλώσουν, πόσοι θέλανε να πάνε στην Κρήτη, πόσοι στην Ηπειρωτική Ελλάδα, και πόσοι στην Τουρκία.
Δήλωσαν αρκετοί για την Κρήτη. Αλλά όπως αποδείχτηκε, μόνο μια ομάδα περίπου δεκαπέντε αξιωματικών, με πρωτοβουλία δική τους, με επικεφαλής, δεν θυμάμαι αυτήν την στιγμή το όνομά του, έναν συνταγματάρχη, πήγανε στην Κρήτη και πολέμησαν. Άλλοι δήλωσαν για την Ηπειρωτική Ελλάδα και άλλη για την Τουρκία. Αν πήγαιναν όλοι αυτοί οι αξιωματικοί στην Κρήτη, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσε, όπως αποδείχτηκε, να καταληφθεί η Κρήτη από τους Γερμανούς. Από το αδιέξοδο αυτό, με έβγαλε η ανακοίνωση από το ράδιο της Αθήνας, ότι οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες του ελληνικού στρατού δεν θεωρούνται αιχμάλωτοι και μπορούν να γυρίσουν στην πατρίδα τους.
Τους συγκέντρωσα στην αυλή του σχολείου όλους τους στρατιώτες και βαθμοφόρους και τους είπα: «Σας έφερα μέχρις εδώ. Δεν σας παρέδωσα στους Γερμανούς. Μέχρι αυτή τη στιγμή δεν ήξερα τι να κάνω. Εγώ είμαι μόνιμος αξιωματικός και είμαι υποχρεωμένος να υπερασπίζω την πατρίδα μέχρι την τελευταία πιθαμή, και θα πάω στην Κρήτη. Όμως εσείς είστε κληρωτοί και πρέπει να γυρίσετε στις πατρίδες σας. Σας περιμένουν οι οικογένειές σας». Όλοι φώναξαν: «Όλοι στην Κρήτη».
Τους επαναλαμβάνω ακόμα μια φορά ότι εγώ είμαι υποχρεωμένος να πάω στην Κρήτη, εσείς είστε κληρωτοί, πρέπει να γυρίσετε στις πατρίδες σας. Θα σας βάλω, τους Πελοποννήσιους σε ένα με δυο καΐκια για την Πελοπόννησο, τους Στερεοελλαδίτες και τους Θεσσαλούς με ένα γεωκαΐκιο στην Εύβοια, και από κει, ο καθένας, ατομικά ή ομαδικά να γυρίσει στην πατρίδα του, σας περιμένουν οι οικογένειές σας.
Πάλι φώναξαν: «Όλοι στην Κρήτη». Τότε, τους δίνω με βροντερή φωνή «προσοχή». «Σας δίνω εντολή σαν λοχαγός σας να γυρίσετε στις πατρίδες σας κι εκεί να αγωνιστείτε για την απελευθέρωση της πατρίδας».
Ένας λοχίας, Παπαγεωργόπουλος Γιάννης, από το Άργος, μου λέει «εγώ δεν πειθαρχώ. Θα έρθω μαζί σου». Του λέω «θα συνδέσουμε την τύχη μας». Έτσι, τώρα καταλαβαίνετε ποιος ήταν ο αποχωρισμός. Όταν ξεκίνησαν τα καΐκια για την Πελοπόννησο και για την Εύβοια, εγώ με τον Παπαγεωργόπουλο, μαζί με έναν ταγματάρχη και μερικούς άλλους Κρητικούς, καμιά δεκαριά, μπήκαμε σε ένα βαποράκι εμπορικό μικρό, περάσαμε στην Τήνο, την δεύτερη βραδιά στην Νάξο, και τρίτη βραδιά στη Θήρα, στη Σαντορίνη.
Εκεί, το απόγευμα ανακάλυψε το βαποράκι ένα αεροπλάνο ιταλικό. Και ο καραβοκύρης δεν ήθελε να ξεκινήσει, γιατί μας έλεγε ότι δεν προλαβαίνουμε να φτάσουμε και θα μας πάρει η μέρα στη θάλασσα και θα μας βουλιάξουν. Το είδε ο ταγματάρχης, βγάζει το πιστόλι και του λέει «ή ξεκινάς ή σε σκοτώνω», και αναγκάστηκε να ξεκινήσει ο καραβοκύρης.
Ξεκινήσαμε λοιπόν. Όλοι ξενυχτούσαμε στο βαπόρι, διότι οι Γερμανοί βύθιζαν, και έβλεπες, παραδείγματος χάριν, σανίδες, βάρκες δεξιά και αριστερά. Όλοι ήμαστε στο κατάστρωμα, όλοι αγρυπνούσαμε.
Τελικά, μας πήρε ο ήλιος μιάμιση ώρα περίπου από την Κρήτη. Βγήκαμε στην ακτή και πήγαμε στο Ηράκλειο. Παρουσιαστήκαμε στον Φρούραρχο…”
Μια ιστορία ηρωικών πράξεων
Πολέμησε και δεν παραδόθηκε στο Οχυρό Κάλη στη γραμμή Ρούπελ. Εθελοντής Διοικητής Λόχου στη Μάχη της Κρήτης το Μάιο 1941. Έλαβε μέρος και ηγήθηκε στην αντίσταση κατά την εισβολή των Γερμανών στο ύψωμα του Κοψά βορειοανατολικά του Ηρακλείου.
Συμμετείχε στο Στρατηγείο Ανταρτών του ΕΑΜ Θεσσαλίας.
Διετέλεσε Στρατιωτικός του Αρχηγείου Βόρειας Θεσσαλίας, του 5ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, Καπετάνιος της ΧVIης Μεραρχίας Θεσσαλίας του ΕΛΑΣ και της ΧΙΙΙης Ρούμελης του ΕΛΑΣ, Διοικητής Ταξιαρχίας και Επιτελάρχης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), πολιτικός πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση και στη Γιουγκοσλαβία.
Ο Καλλίνος ήταν ανάμεσα στους 12 αξιωματικούς του ΕΛΑΣ που απέδρασαν από τη Νάξο, όπου τους έστειλε εξόριστους το μοναρχοφασιστικό ξενόδουλο κράτος για να τους «ευχαριστήσει» για την προσφορά τους στην απελευθέρωσή του από τους Ιταλούς και Γερμανούς καταχτητές.
Βάρκιζα
Η Διαταγή ανέφερε μεταξύ άλλων:
«…Με βαθειά συγκίνηση σας απευθύνουμε τη στερνή Ημερήσια Διαταγή που κλείνει την τελευταία σελίδα της δοξασμένης ιστορίας της ΧΙΙΙ ηρωικής Μεραρχίας μας. Σας σφίγγουμε με θέρμη το χέρι σταυραετοί που φτερουγίσατε στην Γκιώνα και τα Βαρδούσια, στην Οξυά, στη Λιάκουρα και στο Βελούχι, στην Οίτη και στην Οθρη, στην Ηπειρο και στον Βάλτο.
»Σας σφίγγουμε το χέρι λιοντάρια των μαχών της Αθήνας και του Πειραιά.(…) Σήμερα, πιστοί στρατιώτες του Λαού, ύστερα από την συμφωνία της 12 Φλεβάρη καταθέτουμε τα όπλα που πήραμε με το αίμα μας και που τόσο τα τιμήσαμε. Ο ένοπλος αγώνας τελειώνει και περνάμε στην ειρηνική πολιτική πάλη. Περνάμε στο Λαό που μας γέννησε, στο Λαό που μας συντήρησε στο αντάρτικο. Τραβάμε για να παλαίψουμε μαζί του για την ολοκλήρωση των πόθων του. Ο Φασισμός δεν θα βρυκολακιάσει στον τόπο μας. Σ’ αυτό τον τόπο ζουν αδούλωτοι, αδάμαστοι και λεύτεροι άνθρωποι.(…) Θάνατος στο Φασισμό – Λευτεριά στο Λαό.
Σ.Δ. ΧΙΙΙ Μεραρχίας Α. Παπαθανασίου – Θ. Καλλίνος».
Διετέλεσε:
. Στρατιωτικός του Στρατηγείου Ανταρτών του ΕΑΜ Θεσσαλίας (11-11- 42).
. Στρατιωτικός του Αρχηγείου Βόρειας Θεσσαλίας (4-2-43), του 5ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Ιούλιος ’43). Καπετάνιος της ΧVIης
. Μεραρχίας Θεσσαλίας του ΕΛΑΣ και της ΧΙΙΙης Ρούμελης του ΕΛΑΣ (10-9-44).
. Διοικητής Ταξιαρχίας και Επιτελάρχης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας το 1947-49.
. Πολιτικός Πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση το 1949-67 και στη Γιουγκοσλαβία το 1967-82.
Στη μνήμη του Θόδωρου Καλλίνου - «Αμάρμπεη»: Η ηρωική απόδραση των 12 εξόριστων αξιωματικών του ΕΛΑΣ από τη Νάξο τον Απρίλη του 1947
Στη μνήμη του δημοσιεύουμε ένα κείμενο του Γιώργη Μωραΐτη για το σπουδαίο αυτό γεγονός της απόδρασης, που δημοσιεύτηκε στο Ριζοσπάστη στις 30/9/2007.
ΟΙ ΔΡΑΠΕΤΕΣ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ
60 χρόνια από την ηρωϊκή απόδραση 12 εξόριστων αξιωματικών του ΕΛΑΣ
Θυμάμαι στον Παρνασσό, τον καπετάν Πελοπίδα, που σπάνια γελούσε, άστραφτε το πρόσωπό του. Πολλά δεν ξέραμε στην αρχή. «Άκρες - λίπες» έπιασαν οι «κεραίες» μας. Αλλά το πανηγυρίσαμε. Ευχαριστήθηκε η ψυχή μας.
Ήταν μια ενέργεια τολμηρή, αρκετά περιπετειώδης και ριψοκίνδυνη. Η τελευταία της πράξη, με αμφίβολη έκβαση, διαδραματίστηκε στην περιοχή μας και τράβηξε ιδιαίτερα την προσοχή. Εδώ κατέφθασαν σκόρπια τα μέλη της μισοδιαλυμένης Ομάδας. Για να προωθηθούν στο Γενικό Αρχηγείο, που βρισκότανε στ' Αγραφα. Γι' αυτό, προφανώς, πέρασε τότε και το Αρχηγείο Παρνασσίδας με αρχηγό τον Διαμαντή στην Γκιώνα.
Προσωπικά έμαθα τα νέα «από πρώτο χέρι», λίγο αργότερα. Όταν γύρισε τ' Αρχηγείο μας στον Παρνασσό και αντάμωσα τον Λαέρτη (Νίκο Καψή). Βγήκε κι αυτός αντάρτης. Τον κατάταξαν στο λόχο του Αία. Τον έστελναν και σε ειδικές αποστολές. Στη Γλούνιστα (Δρυμαία) «ξέπεσε» ο πρώτος δραπέτης. Ο Γιάννης Κιλισμανής. Σε συμπλοκή με τ' αποσπάσματα χωροφυλάκων και Μάυδων στη Φοντάνα, ξέμεινε απ' τους άλλους. Τον περιμάζεψε η Οργάνωση. Κι ο Λαέρτης τον πέρασε στην Οίτη και τον παρέδωσε στον Διαμαντή. Σήμερα η ιστορία της απόδρασης είναι γνωστή. Γραμμένη στα βιβλία τριών πρωταγωνιστών της: Στέφανου Παπαγιάννη, Βασίλη Βενετσανόπουλου, Γιάννη Κιλισμανή1. Και υπογραμμένη με το αίμα του επικεφαλής της αποστολής, αντισυνταγματάρχη, ήρωα - μάρτυρα, Δημήτρη Κούκουρα.
Αγνοί πατριώτες. Τίμιοι άνθρωποι. Με προοδευτικές ιδέες και με ιδανικά. Στελέχη του ΚΚΕ μερικοί και οπαδοί οι άλλοι. Αφοσιωμένοι στο λαϊκό κίνημα, στην εργατική τάξη. Αποφασισμένοι να πολεμήσουν από τις τάξεις του ΔΣΕ τον ιμπεριαλισμό και την ξενόδουλη ντόπια αντίδραση. Και να θυσιάσουν ακόμα και τη ζωή τους για μια Ελλάδα καινούρια, με το λαό αφέντη στον τόπο του.
Στο νεογέννητο αντάρτικο η συμβολή τους θα είναι αποφασιστική. Θα τοποθετηθούν σε καίρια πόστα. Θ' αναλάβουν ευθύνες σε διοικήσεις και επιτελεία μεγάλων μονάδων. Θα συντελέσουν στο να γίνει ο ΔΣΕ τακτικός στρατός. Να συνδυάζει την τακτική του τακτικού στρατού με τον ανταρτοπόλεμο. Να δίνει εκ παρατάξεως μεγάλες μάχες. Να καταλαμβάνει πόλεις. Να διεξάγει επιχειρήσεις και ελιγμούς στρατηγικής σημασίας. Και σε κάποια στιγμή - όπως στο Γράμμο και Βίτσι το 1948 - να φέρνει τον αντίπαλο στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Ωστε να αγωνιούν οι κυβερνώντες «μήπως έχουμε νέα Μικρασιατική καταστροφή». Και να απειλεί ο στρατηγός Βαν Φλιτ «να τους κόψει την αμερικάνικη βοήθεια», να τους παρατήσει και να φύγει. (Μακάρι να το 'κανε).
Τα ονόματα των δώδεκα αξιωματικών, με λίγα βιογραφικά τους, είναι:
. Κιλισμανής Γιάννης (Γύλος), από Βουρλά Σμύρνης, υπολοχαγός, απότακτος του 1935, στον ΕΛΑΣ Αθήνας Καισαριανής, διοικητής ταξιαρχίας.
. Σαμαρίδης Γιώργος, από Μυτιλήνη, λοχαγός στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο του 1940 διοικητής πυροβολαρχίας, στον ΕΛΑΣ επιτελάρχης της 2ης Μεραρχίας στην Αττικοβοιωτία.
. Βενετσανόπουλος Βασίλης, από Μεσσηνία, λοχαγός, στον ΕΛΑΣ στο επιτελεία του ΓΣ και τον Δεκέμβρη του 1944 διοικητής συντάγματος στις Ανατολικές συνοικίες της Αθήνας.
. Καλλιανέσης Γιώργης (Μεσσήνης), λοχαγός, από Μεσσηνία, στον ΕΛΑΣ διοικητής συντάγματος στην Ηπειρο.
. Κατεμής Γιώργος, από Πελοπόννησο, λοχαγός. Το 1941 πολέμησε τους Γερμανούς στα οχυρά της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, στον ΕΛΑΣ διοικητής του 24ου Συντάγματος στην Ηπειρο.
. Χατζημιχαλάκης Κίμων, λοχαγός από Κρήτη, στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο διοικητής πυροβολαρχίας, στην Κατοχή ήταν στην ΕΚΚΑ2 Αθήνας, προσχώρησε στο ΕΑΜ.
. Στεφόπουλος Χρήστος, από Αλμυρό, υπολοχαγός πυροβολικού, πήρε μέρος στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο και στον ΕΛΑΣ.
. Ζέρβας Θεοδόσης, από Στερεά, υπολοχαγός, πήρε μέρος στον πόλεμο.
. Καλλίνος Θόδωρος (Αμάρμπεης), υπολοχαγός Πεζικού, από Θεσσαλία, στον ΕΛΑΣ καπετάνιος 13ης Μεραρχίας.
. Στέφανος Παπαγιάννης, από Ικαρία, λοχαγός Πυροβολικού, στο Αλβανικό μέτωπο διοικητής βαριάς αντιαεροπορικής πυροβολαρχίας, στην Κατοχή σε ειδική υπηρεσία της ΚΕ του ΚΚΕ και στο 2ο Γραφείο του Α' Σώματος του ΕΛΑΣ.
. Αντωνόπουλος Κώστας (Κρόνος), από Πάπα Δομοκού, ανθυπασπιστής, πολεμιστής της Αλβανίας το 1940-'41 στον ΕΛΑΣ στην Αττικοβοιωτία.
Η εντολή
Πάνω σ' αυτές τις κρίσιμες μέρες αναμονής του καϊκιού ήρθε διαταγή από το υπουργείο, να διαλυθεί η ομάδα των εξορίστων της Νάξου και να σκορπίσουν οι εξόριστοι, ανά δυο ή τρεις, στα γύρω χωριά. Ετσι, προέκυψε σοβαρός κίνδυνος, να ματαιωθεί εν μέρει ή ολοκληρωτικά η αποστολή... Επειδή ήταν παραμονές του Πάσχα, παρακαλέσαμε τον υπομοίραρχο να αναβάλει την εκτέλεση της διαταγής για λίγες μέρες, ώστε να γιορτάσουμε το Πάσχα όλοι μαζί στην πόλη. Ο μοίραρχος δεν υποψιάστηκε τίποτε και μόνος του ή με έγκριση από το κέντρο, δέχτηκε το σκόρπισμά μας να γίνει αμέσως μετά το Πάσχα.
Το καΐκι ήρθε ένα απόγευμα, με το σούρουπο, στις 15 Απρίλη, άραξε σε μία απόμερη παραλία στους Αϊ - Γιάννηδες. Οντας σε διαρκή επιφυλακή ειδοποιηθήκαμε γρήγορα ο ένας με τον άλλον. Από μια πρόχειρη αποβάθρα ανεβήκαμε στο καΐκι. Ξεκινήσαμε με αισθήματα ανάμεικτα, χαράς που αποκτούσαμε την ελευθερία μας και αγωνίας για το τι μας επιφυλάσσει η τύχη. Δεν ήταν βέβαια εύκολο το εγχείρημα».
Ο Χριστοφορίδης
Το καΐκι έφυγε κατά τις 9 μ.μ. Πέρασε απ' την Πάρο. Ειδοποιημένη η τοπική οργάνωση το περίμενε. Οι δραπέτες πήραν οπλισμό. (Ενα οπλοπολυβόλο, ένα κιβώτιο φυσίγγια, 6 ιταλικές αραβίδες και μερικές χειροβομβίδες). Τράβηξαν κατά το στενό του Ευρίπου. Η μηχανή ανέπτυσσε ταχύτητα περί τα 4 μίλια την ώρα. Η διαδρομή κράτησε 36 ώρες, χωρίς επεισόδια. Μόνο κατά το μεσημέρι στ' ανοιχτά φάνηκε να έρχεται καταπάνω τους ένα άλλο καΐκι από μακριά. Το πέρασαν για περιπολικό. Καλύφτηκαν κάτω απ' το καραβόπανο. Αλλά δεν ήταν. Τους προσπέρασε. Κι ο κίνδυνος πέρασε... Το σοβαρό εμπόδιο θα προκύψει όταν φτάσουν έξω απ' τη Χαλκίδα. Η μηχανή έπαθε βλάβη. Θέλει χρονοβόρα επισκευή. Αναγκαστικά άλλαξαν σχέδιο. Και πήραν τα βουνά ποδαρόδρομο.
Στη συνάντηση με το «περιπολικό», μα και γενικότερα στο ταξίδι, ο Σ. Παπαγιάννης εξαίρει τη θαρραλέα στάση του καπετάνιου του καϊκιού: «Ορθιος, ήρεμος και με γελαστό πρόσωπο, κρατούσε σταθερά το τιμόνι, σαν να μη συνέβαινε τίποτα το σπουδαίο. Οπως μάθαμε αργότερα, είχε κάνει κι άλλες τέτοιες αποστολές με επιτυχία. Ηταν δραστήριο στέλεχος του ΕΛΑΝ ("Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό" στην Κατοχή)».
Ηρωική πορεία
Η πορεία που ακολούθησε η Ομάδα των 12 αξιωματικών από τα Στενά του Ευρίπου, μέσω Βοιωτίας και Λοκρίδας, μέχρι τον ορεινό όγκο της Ρούμελης ήταν δραματική και ηρωική. Κράτησε περίπου 10 μέρες. Πέρασε από διάφορες φάσεις. Είχε πολλές περιπέτειες. Ξεπέρασε πολλούς κινδύνους, ακόμα και το ενδεχόμενο της διάλυσης. Είχε βέβαια και απώλειες.
Ξεκίνησαν στις 17 Απρίλη, με ένα χάρτη (όχι και τόσο της προκοπής), με μια πυξίδα. Και μ' έναν Χίτη5 για οδηγό! Σε άγνωστο τόπο και δύσκολο δρομολόγιο. Από ένα σημείο και πέρα βρέθηκαν σε απηνή καταδίωξη. Το ραδιόφωνο μιλούσε και ο Τύπος έγραφε για την απόδραση. Τα αποσπάσματα χωροφυλακής και οι ομάδες των Μάυδων μπήκαν σε κινητοποίηση. Στον Καλλίδρομο έπεσαν σε κλοιό, πάνω απ' το Ρεγγίνι. Συγκρούστηκαν. Τουφεκίστηκαν. Ξέφυγαν, γλίτωσαν. Κόπηκαν όμως σε δυο - τρία κομμάτια. Και λίγοι - λίγοι έφτασαν στην Οίτη γύρω στην Πρωτομαγιά.
Εκεί βρήκαν αντάρτικα τμήματα. Τους παρέλαβαν ο Διαμαντής, ο Τριανταφύλλου και ο Γιώτης. Και τους προώθησαν στο Γενικό Αρχηγείο, στο χώρο των Αγράφων. Τους υποδέχτηκε ο Μάρκος. Τους έκανε πολιτική και στρατιωτική ενημέρωση. Κράτησε τον Παπαγιάννη ως επιτελάρχη στο ΓΑ. Κατανεμήθηκαν οι άλλοι στα περιφερειακά Αρχηγεία. Στο ΑΡ, ως επιτελάρχης του Γούσια, έμεινε ο Κιλισμανής. Στο Αρχηγείο Θεσσαλίας, ο Βενετσανόπουλος.
Στην Παρνασσίδα ήρθε ο Κρόνος (Κώστας Αντωνόπουλος). Τον πήρε ο Διαμαντής. (Για άφημα ήτανε;) Γνώριζε από την Κατοχή την περιοχή. Με τη δράση και τ' όνομά του λάμπρυνε την Αντίσταση. Κι έγινε θρύλος!.. Αυτός είναι που θα φτάσει με τον ΔΣΕ μέχρι την Πάρνηθα. Και θ' αφήσει κάπου εκεί από άτιμο βόλι και τα κόκαλά του. Ενώ είχε δοθεί η διαταγή να 'ρθει στη Φθιώτιδα να αναλάβει τη διοίκηση του ΑΦΦ που θα γινόταν ταξιαρχία. Τι ατυχία!
Ο Σ. Παπαγιάννης γράφει για τον Κρόνο: «Οσο μικρός ήταν ο βαθμός του (ανθυπασπιστής), τόσο μεγάλη ήταν η δράση του στον ΕΛΑΣ και στο ΔΣΕ. Δεν είχε τελειώσει σχολεία και ακαδημίες, αλλά τον πόλεμο τον έμαθε στα πεδία της μάχης. Πραγματικός αετός του αντάρτικου».
Προσωπικά τον Κρόνο τον γνώρισα στη Λοκρίδα τον Ιούνη του 1947, ως διοικητή λόχου του ΑΠ. Ηταν λοχαγός στον ΕΛΑΣ, ταγματάρχης στο ΔΣΕ. Μετά την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, λοχαγός ε.α. Δύσκολα τα γαλόνια γι' αυτόν, μεγάλη η δόξα του. Το πιο ακριβό όνομα στη Ρούμελη, μετά τον Διαμαντή.
Ακριβές απώλειες
Η ηρωική Ομάδα των 12 αξιωματικών, κατά τη διαδρομή, είχε δυο απώλειες ανεκτίμητων συντρόφων. Το τίμημα βαρύ: Στη μία θάνατος! Στην άλλη φυλακή! Ιδιαίτερα τραγική ήταν η περίπτωση του επικεφαλής της αποστολής Δημήτρη Κούκουρα, αντισυνταγματάρχη, στελέχους του ΚΚΕ. Ανάπηρος, με βαρύ τραύμα στο πόδι από τον πόλεμο, είχε πρόβλημα από την αρχή. Αλλά δε δέχτηκε να μείνει στο νησί, όπως του πρότειναν. Κατά τη διαδρομή στραμπούλιξε και το άλλο πόδι του. Δεν μπορούσε να βαδίσει. Αρρώστησε κιόλας, ψηνόταν στον πυρετό. Καταδιωκόμενοι οι συναγωνιστές του αδύνατο να τον πάρουν μαζί τους. Κοντά στο Μαρτίνο, στη θέση Κονάκια, τον εμπιστεύτηκαν σε γνωστόν του Κρόνου κτηνοτρόφο, τον Γκριτζάλη, από την Τραγάνα, αδερφό αντάρτη του ΕΛΑΣ. Ο άνθρωπος τον έκρυψε σε ασφαλές μέρος, που ήταν αδύνατο να τον βρουν. Πηγαίνοντας όμως στο σπίτι του να του φέρει νερό, τρόφιμα και κινίνο, πιάστηκε. Βασανίστηκε άγρια. Μεταφέρθηκε και στη Λαμία για ανακρίσεις. Δε μαρτύρησε τίποτα.
Εγκαταλειμμένος ο μπάρμπα - Μήτσος, σε άθλια κατάσταση, αναγκάστηκε να βγει απ' την κρύπτη στο δρόμο για βοήθεια. Επεσε στα χέρια φασίστα, που τον παρέδωσε στους χωροφύλακες. Μεταφέρθηκε στη Λαμία. Υποβλήθηκε σε ανακρίσεις. Ανέλαβε την ευθύνη της απόδρασης προσωπικά. Κράτησε γενναία στάση και στο στρατοδικείο. Καταδικάστηκε σε θάνατο. Καθαιρέθηκε απ' όλους τους βαθμούς του. Και εκτελέστηκε στην Ξηριώτισα στις 13.6.47.
Ο Κίμων Χατζημιχαλάκης ήταν η δεύτερη απώλεια. Πιάστηκε στο Ρεγγίνι. Οταν έγινε η συμπλοκή κι άκουσε τους πυροβολισμούς, κοιμόταν παράμερα. Ξύπνησε. Οι Μάυδες πέρασαν δίπλα του, δεν τον είδαν. Οταν νύχτωσε, κίνησε κάπου να πάει. Δεν ήξερε τον τόπο, ούτε είχε πείρα από αντάρτικο. Και ξημερώνοντας, έπεσε πάνω σε χωριάτες Μάυδες και πιάστηκε. Δικάστηκε ισόβια κι έμεινε πολλά χρόνια στη φυλακή.
(Από τις «Αναμνήσεις ενός Αντάρτη» Γ' τόμος)
1. Στέφανου Παπαγιάννη «Από Εύελπις αντάρτης». «Σύγχρονη Εποχή», έκδοση 1991. Γιάννη Κιλισμανή «Από την Ιωνία στο Δημοκρατικό Στρατό». «Σύγχρονη Εποχή», 1989. Βασίλη Βενετσανόπουλου «Παρών!», «Σύγχρονη Εποχή», 2002.
2. Η Οργάνωση Ψαρρού - Πυρομάγλου - Καρτάλη.
3. Ηταν η Γιούλη Λιναρδάτου.
4. Ο Σάββας Αργυρόπουλος έγραψε το βιβλίο «Προσφυγιά - Αντάρτικο - Εξορία», Εκδόσεις «Γραμμή», 1980. (Το ψευδώνυμό του Αλέξης. Κατά λάθος γράφει την Ταξιαρχία 124).
5. Χωριάτης, που βρέθηκε μπροστά τους έξω από τα Χάλια. Τους νόμισε για στρατιωτικούς, μια που ορισμένοι φορούσαν στολή και κορόνα στο πηλήκιο. Τους οδήγησε καλά. Και στο τέλος τον άφησαν ελεύθερο.
10/01/2015
Διαβάστε επίσης:
Αντιστασιακή Τέχνη και Λαϊκή Δημιουργία στην Κρήτη 1940-1950 Στη μνήμη του Θόδωρου Καλλίνου – «Αμάρμπεη»: Η ηρωική απόδραση των 12 εξόριστων αξιωματικών του ΕΛΑΣ από τη Νάξο τον Απρίλη του 1947
Μνήμες : Θεόδωρος Καλλίνος – καπετάν Αμάρμπεης (Δεκέμβριος 1914- 9 Ιανουαρίου 2014)
Η Οδύσσεια ενός αντάρτη
«Έφυγε» ο Καπετάνιος του ΕΛΑΣ, Θεόδωρος Καλλίνος «Αμάρμπεης»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου