Ο ΕΛΑΣ ματαιώνει την εγκατάσταση των «γερμανοτσολιάδων» στην Καισαριανή – του Ανδρέα Δενεζάκη

Λίγες μέρες πριν, στις 5 του Απρίλη, οι Γερμανοί είχαν κρεμάσει στα Ιλίσια, στη διασταύρωση των οδών Παπαδιαμαντοπούλου, Ξενίας και Μικράς Ασίας, πέντε κομμουνιστές – πατριώτες σε αντίποινα για την εκτέλεση ενός λοχαγού των Ταγμάτων Ασφαλείας.  

Η επίθεση, που ακολούθησε, του ΕΛΑΣ των Ανατολικών Συνοικιών στη πλατεία με τους Πέντε Κρεμασμένους , στις 5 του Απρίλη, ανησύχησε τους Γερμανούς και τα Τάγματα Ασφαλείας. Ο λαός αποκτούσε αυτοπεποίθηση, σήκωνε κεφάλι, η Αντίσταση μεγάλωνε, το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ και η ΕΠΟΝ δυνάμωναν επικίνδυνα.
Απέναντι από το γυμναστήριο της «Νήαρ Ηστ» είναι το Δημοτικό Σχολείο του Βενιζέλου. Το σχολείο ήταν εκτός λειτουργίας, άδειο. Εκεί στρατωνίζονταν Γερμανοί, μέχρι το τέλος του Φλεβάρη του 1944 που έφυγαν. Υστερα από το χτύπημα του ΕΛΑΣ, αποφάσισαν να εγκαταστήσουν μόνιμα ένα λόχο των  Ταγμάτων Ασφαλείας και μια δύναμη της Ειδικής Ασφάλειας, με στόχο να ελεγχθεί η Καισαριανή.

Φωτογραφία από την πλατεία με τους Πέντε Κομμουνιστές κρεμασμένους και έναν γερμανοτσολιά φρουρό. Πρωινό της 5.4.1944

Το πρωί της Τρίτης 18 Απρίλη του 1944, η πληροφορία αυτή φτάνει από το 2ο Γραφείο Πληροφοριών του ΕΛΑΣ στην Καισαριανή.

«Η είδηση είναι συγκλονιστική!

Την τεράστια σημασία της αντιληφτήκαμε όλοι μας αμέσως. Αν πράγματι κατόρθωναν να εγκαταστήσουν αυτές τις δυνάμεις στο σχολείο μόνιμα, τότε θα ήταν πλέον ΑΔΥΝΑΤΟ ν’ αναπτυχθεί ένοπλος και μαζικός αγώνας στη συνοικία. Με την πρώτη επίθεση των εχθρικών δυνάμεων μέσα κι έξω από την Καισαριανή, θα παρέλυε κάθε αντίστασή μας. Θα ήταν αδύνατη να ελιχθούν οι δυνάμεις μας μέσα στα στενά της συνοικίας και θα είμαστε υποχρεωμένοι, για ν’ αποφύγουμε τη συντριβή μας, ν’ απομακρυνθούμε από τη «φάκα», που μας έστηναν. Ετσι μ’ αυτό το «σύστημα» θα προχωρούσαν και στις άλλες συνοικίες με αποτέλεσμα να λυγίσουν «προσωρινά» την αντίσταση του λαού μας και του ΕΛΑΣ, με ανυπολόγιστα θύματα σε ομήρους, εκτελέσεις, συλλήψεις κλπ.»[1]

Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κινητοποιούνται και μπαίνουν σε επιφυλακή. Ετοιμάζονται να δώσουν μάχη για να εμποδίσουν την εγκατάσταση των Ταγματασφαλιτών στην καρδιά της Καισαριανής. Οι πολιτικές οργανώσεις βγάζουν τα «χωνιά» και καλούν τον κόσμο σε γενικό ξεσήκωμα. Σε λίγες ώρες οργανώνεται μεγάλη διαδήλωση μπροστά στο Αστυνομικό Τμήμα, στην είσοδο της Καισαριανής. Ο λαός της συνοικίας διαμαρτύρεται, δεν θέλει τους γερμανοτσολιάδες στην περιοχή του και εκδηλώνει την απόφασή του να τους εμποδίσει.
Το σούρουπο ένα αυτοκίνητο με δυο Γερμανούς αξιωματικούς και δυο αξιωματικούς των Ταγμάτων Ασφαλείας φτάνει στο σχολείο. Οι αξιωματικοί μπαίνουν μέσα και κάνουν αυτοψία στο χώρο για να σχεδιάσουν την πραγματοποίηση των σχεδίων τους. Γύρω από το σχολείο τα «χωνιά» χαλούν τον κόσμο με συνθήματα. Οι Γερμανοί τελειώνουν την αυτοψία, μπαίνουν στο αυτοκίνητο και αποχωρούν.
Η διοίκηση του Συντάγματος του ΕΛΑΣ με τις δυνάμεις της Καισαριανής, προχωράει σε έκτακτη συνεδρίαση. Η κατάσταση κρίνεται κρίσιμη. Καταστρώνονται σχέδια να χτυπηθούν, με κάθε θυσία, από τις ένοπλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ οι ταγματασφαλίτες την ώρα που θα επιχειρούσαν να μπουν στο σχολείο. Αποφασίστηκε και η διάταξη των δυνάμεων και η κάλυψή τους έτσι ώστε το χτύπημα να είναι όσο ισχυρό ήταν δυνατό. Οι δυνάμεις ετοιμάστηκαν και περίμεναν.

Ο Διοικητής του 1ου Συντάγματος Ευζώνων Αθηνών, Συνταγματάρχης Ιωάννης Πλυτζανόπουλος, αριστερά, και ο κατοχικός «πρωθυπουργός» Ιωάννης Ράλλης, δεξιά, στο Σύνταγμα

Μόλις έπεσε η νύχτα, ο καπετάνιος του 2ου λόχου (Ανω Καισαριανής), ο Μπαλωμένος (Λεωνίδας Σιδέρης) έρχεται στο σταθμό διοίκησης του ΙΙΙου Τάγματος του ΕΛΑΣ, στο καφενείο του Κιορπέ, και προτείνει μια ομάδα από πέντε ΕΛΑΣίτες να επιχειρήσει να ανατινάξει το σχολείο, έτσι ώστε να αχρηστευτεί το σχέδιο του συνταγματάρχη Ιωάννη Πλυτζανόπουλου, Διοικητή του 1ου Συντάγματος Ευζώνων Αθηνών.  Το σχέδιο γίνεται δεκτό.
Αργά το βράδυ, δυο ΕΛΑΣίτες, ο Σπύρος Μήλας και ο Στέλιος Διαμαντόπουλος μπαίνουν από τα παράθυρα στο σχολείο. Οι Κουπωνιώτες ΕΛΑΣίτες Νίκος Μαραμπότας και ο φοιτητής  Ντέρης μαζί με μια ΕΛΑΣίτισα περιφρουρούν την επιχείρηση απ’ έξω. Οι Διαμαντόπουλος και Μήλας τοποθετούν δυναμίτες κάτω από την κεντρική σκάλα του σχολείου.
Γύρω στα μεσάνυχτα ακούστηκε μια ισχυρή έκρηξη που ταρακούνησε την Καισαριανή. Οι δυναμίτες ήταν λίγοι και δεν κατάφεραν παρά να κάνουν μικρή ζημιά στη σκάλα του σχολείου. Ηταν όμως αρκετό! Οι ταγματασφαλίτες και ο Πλυτζανόπουλος πληροφορήθηκαν την έκρηξη αμέσως. Ο φόβος ότι ο ΕΛΑΣ είχε υπονομεύσει με εκρηκτικά ολόκληρο το σχολείο, τους οδήγησε να ματαιώσουν οριστικά τα σχέδιά τους για εγκατάσταση λόχου των Ταγμάτων Ασφαλείας στην καρδιά της Καισαριανής.

Δύο από τους πρωταγωνιστές της επιχείρησης για την ανατίναξη της σκάλας του σχολείου της Καισαριανής. Αριστερά ο θρυλικός διμοιρίτης του ΕΛΑΣ, ο φόβος και ο τρόμος των Ταγμάτων Ασφαλείας, Νίκος Μαραμπότας (εκτελέστηκε στην Κεφαλονιά την Ανοιξη του 1949). Δεξιά ο μαχητής Σπύρος Μήλας, που είχε περάσει ήδη τα βασανιστήρια στα κρατητήρια της οδού Μέρλιν, το 1943, αργότερα, μετά από 20 χρόνια φυλακές, γνώρισε, το 1967, την εξορία στα Γιούρα και τη Λέρο – είναι αυτός που πρότεινε την αγιογράφηση της Αγιας Κιουράς στη Λέρο, από τους κρατούμενους της χούντας. Πέθανε τον Νοέμβρη του 2007.

Το σχολείο παρέμεινε άδειο μέχρι την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, η Καισαριανή ξεπέρασε έναν θανάσιμο κίνδυνο. Αν πετύχαιναν τα σχέδια των κατακτητών αυτό θα είχε σοβαρό αντίκτυπο σ’ ολόκληρο τον ένοπλο και μαζικό αγώνα του λαού της Αθήνας.
Τρεις μέρες μετά, την Παρασκευή 21 Απρίλη, οι Γερμανοί με τους γερμανοτσολιάδες και τους μπουραντάδες, εξαπολύουν ισχυρή επίθεση στην Καισαριανή και τις γειτονικές συνοικίες με στόχο την εξόντωση του ΕΛΑΣ Καισαριανής και την τρομοκράτηση των ανατολικών συνοικιών.
Η μάχη που δόθηκε από τη 1 το μεσημέρι ως το σούρουπο, ήταν ιδιαίτερα σφοδρή και φονική. Οι δυνάμεις των ταγματασφαλιτών υποχώρησαν νικημένες και η Καισαριανή παρέμεινε μια ελεύθερη όαση μέσα στην κατεχόμενη Αθήνα.
Η επίσημη αναφορά της Ι Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ προς το Α΄ Σώμα Στρατού, με τον αριθμό 32, αναφέρει, ανάμεσα στα άλλα:

«…Ολο το απόγευμα και μέχρι τις 17.30 σκληραί μάχαι διεξήγοντο, μέσα στους δρόμους της Καισαριανής. Στο συνοικισμό Ζωγράφου μια μικρή ομάδα έβαλε με το οπλοπολυβόλο ένα αυτοκίνητο γεμάτο τσολιάδες και το εξηνάγκασε να γυρίσει πίσω. (…) Τον εχθρό τον αντιμετώπισαν όχι περισσότεροι από 60 ένοπλοι αγωνισταί μας. Οι ολιγάριθμοι όμως αυτοί υπερασπισταί του αγωνιζόμενου λαού της Αθήνας και ιδιαίτερα της Καισαριανής με την παλικαρίσια στάση τους, τον ηρωισμό, την αυτοθυσία τους και με την πίστη που έκαιγε στα στήθια τους για το δίκαιο αγώνα τους, αλλά και με την ενεργό συμμετοχή του πλείστου μέρους του λαού, έδωσαν γερά και φονικά χτυπήματα στον άνανδρο και βάρβαρο επιδρομέα.»

ΣΗΜ. «Σχολείο Βενιζέλου». Η φωτογραφία που συνοδεύει το κείμενο είναι παρμένη από το μπλοκ του 1ου Δημοτικού Σχολείου της Καισαριανής σχολείου https://1odimkais.wordpress.com. Είναι το Σχολείο που χτίστηκε το 1929, με δωρεά της Έλενας Βενιζέλου γυναίκας του Ελευθέριου Βενιζέλου.

[1]  «Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας», Ορέστη Μακρή, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» – 1985, σελ.57

ΠΗΓΗ: | Ημεροδρόμος