Με την ανάπλαση της κεντρικής πλατείας ο ανδριάντας του μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ βρίσκονταν στις αποθήκες του δήμου.
Πρόσφατα το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε την επανατοποθέτησή του έξω από το κέντρο της πόλης- σε κεντρικό σημείο της πόλης είναι η θέση του-του «αμφιλεγόμενου», κατά τους αρθρογράφους της τοπικής διανόησης, μητροπολίτηΣερβίων και Κοζάνης Ιωακείμκαι την τοποθέτησή του στην περιοχή της Παναγίας (Μαντέμια), στον ίδιο χώρο όπου τον Σεπτέμβρη του 1944, 43 αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές.
Παρ’ ότι το θέμα στη συζήτηση που άνοιξε ήταν ο χώρος που θα τοποθετηθεί ο ανδριάντας, για τους αρθρογράφους της τοπικής διανόησης η «έξωση» από το κέντρο της πόλης δεν ήταν αρκούντως ικανοποιητική γι’ αυτό και φρόντισαν με τα γραπτά τους να διατυπώσουν άλλος «ανωφελή πλέον ερωτήματα» καικάποιες «αιρετικές σκέψεις» [Β. Π. Καραγιάννης], άλλος να κάνει γνωστή την ύπαρξη ενός «ανέκδοτου βιβλίου» του Χρ. Μπέσα [Χαρίτων Καρανάσιος] και άλλος να γράψει «Ολίγα για τον μητροπολίτη Καισαρείας, Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδη» [Α. Καλιανιώτης] με στόχο την απαξίωσή του.Μικρό το μπόι τους μπροστά στου μητροπολίτη…Με πληθωρική έπαρση, αλαζονεία και ελιτίστικη υπεροψία, θεωρώντας μας ολότελα αδαείς και ανόητους,ανασκολοπίζουν αδίσταχτα την ιστορία και το βίο τουμητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ,«πνευματικού αρχηγού του ΕΑΜ»! «Δεν γνωρίζω τι να σημαίνει αυτό», γράφει ο κ. Χ. Καρανάσιος. (Ολόκληρα τα κείμενα διαβάστε τα εδώ:Ανωφελή πλέον ερωτήματα δια τον Ιωακείμ – ανδριάντα… Β. Π. Καραγιάννης, Τα αγάλματα, ο Ιωακείμ και ένα ανέκδοτο βιβλίο – Γράφει ο Χαρίτων Καρανάσιος, Ολίγα για τον μητροπολίτη Καισαρείας, Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδη και εδώ Α. Καλιανιώτης).
Χρειάζεται αρκετή προσπάθεια για να ξεπεράσει κανείς τηναποστροφή που προκαλούν οι ειρωνικοί εξυπνακισμοί και το μείγμα εμπάθειας - απαξίωσηςπου υπάρχει μέσα στα κείμενά τους. Ακόμα κι αν δεχθούμε ότι είναι αλήθεια όλα ανεξαιρέτως όσα ισχυρίζονται καιγράφουν, αυτό δεν αποδεικνύει ντε και καλά πως είναι σωστά τα συμπεράσματά τους.
Για τούτο, «μετά από έρευνα», «απ’ ό,τι διάβασα, κρίνω» πως είναι αναγκαίο να δοθούν κάποιες απαντήσεις -όχι με «ανώνυμα ημισχετλιαστικά σχόλια»- στα«ανωφελή ερωτήματα», στο «θησαυρό πληροφοριών» του ανέκδοτου έργου του Χ. Μπέσα και στα «ολίγα για τον μητροπολίτη Καισαρείας, Σερβίων και Κοζάνης…».
Στις συνθήκες όξυνσης της ταξικής πάλης στα χρόνια του μεσοπολέμου (ενδοαστικές συγκρούσεις, Βενιζελικοί - Βασιλικοί - «εθνικός διχασμός», μικρασιατική καταστροφή, πρόσφυγες, δικτατορία τουΠάγκαλου, το Βενιζελικό «ιδιώνυμο», Μάης του 36, φασιστική μεταξική δικτατορία), στην κατοχή, στην αντίσταση, και στην κορύφωση των ταξικών συγκρούσεων στον εμφύλιο, αντικειμενικά, η δράση του μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ προκάλεσε και προκαλεί αντιδράσεις στους στρατευμένους με τα συμφέροντα της αστικής τάξης. Δεν μπορούν να αποδεχτούν πως είναι δυνατόν ένας μητροπολίτης από την αρχιερατική ηγεσία, ένας της τάξης τους να συμπορευτεί με τους «οχτρούς» της τάξης τους. Αυτό δεν εκπλήσσει, δικαίωμά τους η άποψη και η δική τους ερμηνεία της ιστορίας. Εκείνο που εκπλήσσει είναι η τερατώδης απόκρυψη - διαστρέβλωση γεγονότων, πλην όμως «τα γεγονότα είναι πεισματάρικα» [Λένιν]…
Μάλλον δεν είναι οι μόνοι που ενοχλούνται και σκανδαλίζονται από το βίο και τη δράση του μητροπολίτη.Γράφει η Ιωάννα Γρηγοράκη στη διπλωματική της εργασίαΗ δράση των ΕΑΜιτών Μητροπολιτών Ιωακείµ Κοζάνης, Ιωακείμ Χίου και Αντωνίου Ηλείας στην Εθνική Αντίσταση (1941-1944)»[1]: «Δεν θα μπορούσα, ωστόσο, να μην αναφέρω και τη δυσκολία που μου δημιούργησαν οι άνθρωποι της τοπικής Εκκλησίας αλλά και της Ιεράς Συνόδου στην ερευνητική προσπάθεια για την εξεύρεση του υλικού. Τελικά, δεν μπόρεσα να αποκτήσω πρόσβαση στο αρχειακό τους υλικό εξαιτίας σκόπιμων γραφειοκρατικών και τεχνικών προβλημάτων που επικαλέστηκαν».
«Ποιά η δράση του στο βουνό (και πού) πέραν του «ευλογητός» στην έναρξη των συνεδριάσεων της ΠΕΕΑ;»ρωτάει ο κ. Β. Π. Καραγιάννης και ο κ. Χ. Καρανάσιος συμπληρώνει: «Αυτό που γνωρίζουν όλοι είναι ότι ο Ιωακείμ συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση ως «πνευματικός αρχηγός του ΕΑΜ»! Δεν γνωρίζω τι να σημαίνει αυτό».
Απορία: Ο κ. Β. Π. Καραγιάννης και ο κ. Χ. Καρανάσιος δεν γνωρίζουν και αν δεν γνωρίζουν τι νομίζουν ότι συνέβαινε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο; Δεν γνωρίζουν και αν δεν γνωρίζουν τι νομίζουν ότι ήταν ο αντιφασιστικός αγώνας; Δεν γνωρίζουν και αν δεν γνωρίζουν τι νομίζουν ότι ήταν - είναι ο φασισμός και ο ναζισμός; Δεν γνωρίζουν και αν δεν γνωρίζουν τι νομίζουν ότι συνέβαινε στα χρόνια της κατοχής; Δεν γνωρίζουν για τους φασίστες ταγματασφαλίτες, τους δωσίλογους; Δεν γνωρίζουν για τους συνεργάτες των Γερμανών; Δεν γνωρίζουν για τους ρουφιάνους κουκουλοφόρους καταδότες; Δεν γνωρίζουν για τους μαυραγορίτες;
Αν δεν τα γνωρίζουν, ας μάθουν πως ενάντια σ’ όλα αυτά αγωνίστηκε ο μητροπολίτης Ιωακείμ που
συμμετείχε δραστήρια στην αντίσταση, στο ΕΑΜ, στον ΕΛΑΣ, στο Εθνικό Συμβούλιο, στην ΠΕΕΑ…
Γράφει ακόμα η Ιωάννα Γρηγοράκη στη διπλωματική της εργασία[2]: «Τον Μάιο του 1944 ο Ιωακείμ Κοζάνης, μαζί με τον Μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο (Αντώνιο Πολίτη), συμμετέχει ως εθνοσύμβουλος στις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου που συγκροτήθηκε στις Κορυσχάδες της Ευρυτανίας. Το Εθνικό Συμβούλιο οδήγησε στη δημιουργία της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), που ήταν πιο γνωστή ως Κυβέρνηση του βουνού και αποτελούσε απότοκο της ευρείας ενότητας όλων των πολιτικών δυνάμεων που μάχονταν στο βουνό και συμμετείχαν στον αντάρτικο αγώνα κατά της Τριπλής Κατοχής»[3].
Υπερβολήνα έχουμε την απαίτηση να γνωρίζουν την κοινωνική σύνθεση της ΠΕΕΑ, του Εθνικού Συμβουλίου, του κυριότερου πολιτικού σώματος της Αντίστασης.
Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από την επαναστατική του δραστηριότητα ο Ιωακείμ προσπαθούσε να τελεί και την εκκλησιαστική λειτουργία και γι’ αυτόν τον λόγο έγινε πνευματικός ηγέτης των ανταρτών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τιμητική εκδήλωση που έγινε για τον Ιωακείμ τα Χριστούγεννα του 1944 και συγκεκριμένα στις 26 Δεκεμβρίου και έλαβε χώρα στην Κοζάνη. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Επαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ Κοζάνης και είχε προσκληθεί ο δήμαρχος της πόλης της Κοζάνης προκειμένου να συμμετέχει σ’ αυτήν[4].
Στο κείμενό του ο κ. Χ. Καρανάσιος γράφει για ένα ανέκδοτο βιβλίο και την άποψη του Χρ. Μπέσα για τον μητροπολίτη: «Στο έργο παρατίθενται αποσπάσματα από τοπικές εφημερίδες σε χρονολογική ακολουθία, ενώ ενίοτε ο ερανιστής προβαίνει σε κάποιο σχόλιο.Η άποψη πάντως του συγγραφέα περί του Ιωακείμ είναι αρνητική, ενώ ο ίδιος θεωρεί ότι δεν δικαιολογείται απόδοση τιμής διά ανδριάντος. Αναφέρει χαρακτηριστικά στα συμπεράσματα: «O Ιωακείμ παρουσίασε σημαντικό κοινωνικό και εκκλησιαστικό έργο … όταν αντιμετώπιζε σκληρή κριτική και κινδύνευε, άλλαζε προσανατολισμό, ακόμη και κομματικό, ή δήλωνε έγγραφη μετάνοια … ήταν παρορμητικός και πολλές φορές προτιμούσε τη δίνη της κοσμικής ζωής από τη στερημένη ζωή ενός ειλικρινά θρησκευόμενου επισκόπου». Επίσης, για την Κοζάνη: «Tο όνειρό του ήταν να φύγει από αυτόν τον τόπο μιαν ώρα αρχύτερα. Eξάλλου, όλη η καθόλου ευκαταφρόνητη περιουσία του βρισκόταν στην Aθήνα. Tη διαμοίρασε με διαθήκη του σε φορείς και πρόσωπα, ενώ στην Kοζάνη άφησε μόνον μία από τις αρχιερατικές του στολές».
Είναι κάτι περισσότερο από προφανές πως το ανέκδοτο βιβλίο είναι η πηγή των απαξιωτικών σχολίων των κ. Χ. Καρανάσιου και Β. Π. Καραγιάννη στα κείμενά τους. Ο ίδιος ο κ. Χ.Κ γράφει σχετικά για το υλικό του ανέκδοτου βιβλίου: «ο αείμνηστοςΧρ. Μπέσας δίστασε να προχωρήσει στην έκδοση του έργου,πιθανόν επειδή χρειαζόταν περαιτέρω επεξεργασία. Ειδικότερα,απαιτείται έλεγχος των παραθεμάτων, καθώς αρκετά δεν παραπέμπουν σε ονομασία εφημερίδας ή σε φύλλο, ενώ κάποια μεταγράφηκαν ελαφρώς τροποποιημένα. Προβλήματα αποτελούν ακόμη η δομή, οι βιβλιογραφικές παραπομπές[…].Τέλος, στα συμπεράσματα ο συγγραφέας παραδόξως αναφέρεται στον Ιωακείμ, ενώ το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην Κοζάνη του 1920-46», οι υπογραμμίσεις δικές μου.
Για την αξιολόγηση της πηγής δεν έχω να προσθέσω τίποτα περισσότερο απ’ όσα ο κ. Χ. Καρανάσιος καταθέτει στο κείμενό του, παρά μόνο πως:
Ο μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ τάχθηκε αποφασιστικά υπέρ της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που επιχειρήθηκε το 1929 αρθρογραφώντας και στο περιοδικό της ΟΛΜΕ της εποχής. Η δημόσια παρέμβασή του προκάλεσε την οργή της αστικής τάξης,των βασιλικών, όλων των αντιδραστικών δυνάμεων και προσπάθησαν να τον πλήξουν με αρνητικά δημοσιεύματα για την προσωπική του ζωή. Δέχτηκε σφοδρή επίθεση από τους εχθρούς της μεταρρύθμισης όπως θρησκευτικά σωματεία μεταξύ των οποίων η θρησκευτική οργάνωση ΖΩΗ, από την αστική τάξη της περιοχής, πανεπιστημιακούς καθηγητές, εφημερίδες τοπικές και της Αθήνας κ.α. οι οποίοι τον χαρακτήριζαν κουμουνιστή και «υπογάιδαρο».
Επιτιμούντον μητροπολίτη οι κ. Χ. Καρανάσιος και Β. Π . Καραγιάννης γιατί «[…] ο Ιωακείμ κατέλιπε τα υπάρχοντά του στον παλιό αθηναϊκό σύλλογο «Φίλοι του λαού», που δεν φημίζεται για “προοδευτικότητα" [Χ.Κ].«Οσο ζούσε στην Αθήνα σχολάζων επίσκοπος πλέον βρήκε καταφύγιο σε ένα σωματείο συντηρητικών αρχών των «Φίλων του Λαού» στο οποίο και άφησε την περιουσία του (μεγάλη σε ακίνητα στην Αθήνα) [Β.Π.Κ.]. Σημειωτέον, ο Ιωακείμ διέμενε στη γειτονιά μου στο Παγκράτι (οδός Κρησίλα), ενώ κάποιος γνωστός μου υπερήλικας Αθηναίος της γειτονιάς τον θυμότανε και μου υπέδειξε την πολυκατοικία όπου εγκαταβίωνε ώς τον θάνατό του (1962)». Ιδιαίτερα επιβαρυντικό(sic) για τον μητροπολίτη το γεγονός πως «κάποιος γνωστός μου (του κ. Χ.Κ) υπερήλικας Αθηναίος της γειτονιάς τον θυμότανε και μου υπέδειξε την πολυκατοικία όπου εγκαταβίωνε ώς τον θάνατό του (1962)».
Εντάξει, τίποτα το πρωτότυπο από τους ηρακλείς της τοπικής διανόησης στη προσπάθεια αναθεώρησης της ιστορίας: Όχι με στοιχεία, μεαξιόπιστες πηγές όπως απαιτεί μια έρευνα, αλλά, με μισές αλήθειες - ολόκληρα ψέματα από ορισμένα γεγονότα τα ανακατεύουμε με ανακρίβειες στο μίξερ και είναι έτοιμη η διαστρέβλωση για το ξαναγράψιμο της ιστορίας σύμφωνα με τις επιθυμίες του αστικού μπλοκ εξουσίας.
Προς το παρόν στον ειρωνικό εξυπνακισμό του κ. Β. Π . Καραγιάννη«στην Κοζάνη άφησε την ιερατική στολή του και κάποια ασήμαντα βιβλία» αρκεί ως απάντηση ένα μικρό απόσπασμα από τη διδακτορική της Ιωάννα Γρηγοράκη…[5]»: «Ο Μητροπολίτης Ιωακείμ Κοζάνης ενίσχυε το ποίμνιο ακόμη και κατά την περίοδο που ήταν σε εξέλιξη η διαδικασία της έκπτωσής του, αποδεικνύοντας ότι το ενδιαφέρον του για τον συνάνθρωπο δεν ήταν μόνο στην Κατοχή για τις ανάγκες στρατολογήσεων στο ΕΑΜ. Ειδικότερα, στις αρχές Νοεμβρίου του 1945 είχε προσφέρει το εγκόλπιο του αξίας 300.000 δραχμών (ποσού ιδιαίτερα μεγάλου για την εποχή εκείνη) σε μια πανελλαδική προσπάθεια συγκέντρωσης χρημάτων «δια τας επείγουσαςκαι ανυπερθέτους ανάγκας των, υπό επίσημον διωγμόν αναπήρων, ασθενών, φυλακισμένων και οικογενειών του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα»[6]. Η ευχή του σε όσους αγωνίστηκαν για την πατρίδα και αντί για εύσημα εκδιώχθηκαν από τη φιλοβρεττανική ελληνική κυβέρνηση ήταν ότι «Η πατρίς εν καιρώ δεν θα τους ξεχάσει, όταν το κράτος θα παύσει να μητριά και θα ξαναγίνει ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ»[7].
Θα επανέλθω για τη συνέχεια στο 2ο μέρος.
[1]Ιωάννα Γρηγοράκη, «Η δράση των ΕΑΜιτών Μητροπολιτών Ιωακείµ Κοζάνης, Ιωακείμ Χίου και Αντωνίου Ηλείας στην Εθνική Αντίσταση (1941-1944) (Διπλωματική εργασία)»: 7.
[2]Ιωάννα Γρηγοράκη, «Η δράση των ΕΑΜιτών Μητροπολιτών Ιωακείµ Κοζάνης…»: 79-80
[3]Διον. Χαριτόπουλος, Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2009, σ. 260.
[4]Διάφορα διάσπαρτα έγγραφα της επαρχίας Εορδαίας και του δήμου Κοζάνης κατά τα έτη 1944-1945, χειρόγραφο, κωδ. εγγράφου L9439, 25.12.1944, σ. 61.
[5]Ιωάννα Γρηγοράκη, «Η δράση των ΕΑΜιτών Μητροπολιτών Ιωακείµ Κοζάνης»: 112-113
[6]Εφημ. «Πρωτοπόρος», φ. 142 (18.11.1945), σ. 1.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου