Χτύπα σαν άντρας, της Αφροδίτης Παπαναστασίου

Ο τρόπος χρήσης της έκφρασης «χτύπα σαν άντρας» στη σχετική διαφήμιση, δείχνει το βαθμό στον οποίο έχει κοινωνικά εμπεδωθεί και τον τρόπο με τον οποίο διαιωνίζεται η βία του αρσενικού. Με αφορμή την πρόσφατη διαφήμιση επιδιώκουμε μία ψηλάφηση του σύγχρονου γυναικείου ζητήματος.

Η Άντζελα Δημητρίου, στην διαφήμιση, περιδιαβαίνει τους δρόμους κλαψουρίζει και ψάχνει τον αγαπημένο της, ο οποίος γυρνάει με άλλες. Ξαφνικά τον βλέπει μπροστά της και τον προ(σ)καλεί-παρακαλεί: “χτύπα σαν άντρας” (το πασχαλινό αυγό).

Η περίπτωση δεν είναι μοναδική, είναι αντίθετα συνήθης στη “λαϊκή” διαφήμιση. Παίζει ακόμα στους δέκτες μας και μάλιστα σε ανανεούμενες εκδόσεις η διαφήμιση του Τζόκερ που χτίστηκε πάνω στο μοτίβο της ξανθιάς, τσούλας και σέξι νοσοκόμας που τρώει τα λεφτά του θειούλη.

Δείγματα, παραδείγματα, του τρόπου αναπαραγωγής των έμφυλων στερεοτύπων από τις διαφημίσεις, τα σίριαλ, τις τηλεοπτικές παρουσιάστριες, τις ανόητες συζητήσεις πρωινάδικων, μεσημεριανάδικων και μεσονύκτιων εκπομπών της τηλεόρασης. Η γυναίκα πρότυπο, το «ωραίο φύλο», η «μονογαμική», είναι αυτή που συνδυάζει κι ομορφιά και καριέρα, αυτή που μπορεί και «πηδάει σαν άντρας». Από την άλλη, ο άντρας πρότυπο είναι αυτός που συνδυάζει σκληράδα κι ευαισθησία στη σωστή δοσολογία αμερικάνικης ρομαντικής κομεντί, αυτός που θα βαρέσει κιόλας γιατί είναι άλλωστε στη «φύση του αρσενικού».

Τα τηλεοπτικά προϊόντα υπηρετούν την κυρίαρχη ιδεολογία που στη σύγχρονη εποχή ντύνεται το μανδύα της «σεξουαλικής απελευθέρωσης». Μία «απελευθέρωση» που ταυτίζεται με την εργαλειοποίηση του ανθρώπινου σώματος και τη φετιχοποίηση της σεξουαλικής πράξης.

Η συγκεκριμένη όμως διαφήμιση εγείρει κι ένα μεγάλο ζήτημα που οι μοντέρνοι «μετά-φεμινιστές» θιασώτες της εξουσίας επιλέγουν να εμφανίζουν σαν στίγμα του παρελθόντος, κι αυτό δεν είναι άλλο από τη βία εναντίον των γυναικών.

Η ευκολία με την οποία χρησιμοποιείται η έκφραση «χτύπα σαν άντρας» δείχνει το βαθμό στο οποίο έχει εμπεδωθεί η κοινωνική ανοχή απέναντι στη βία του αρσενικού.

Η βία ενάντια στις γυναίκες τεκμηριώνεται πάνω στην πατριαρχική αντίληψη της κατωτερότητας του γυναικείου φύλου. Δεν αποτελεί όμως ένα κοινωνικό φαινόμενο που αφορά μόνο τις χώρες του Ισλάμ. Να σημειωθεί εδώ ενδεικτικά πως το τελευταίο διάστημα η επέλαση του ισλαμικού φονταμενταλισμού-isis έχει αφήσει χιλιάδες γυναίκες θύματα βιασμού ενώ μάλιστα το 2014 το συμβούλιο ισλαμικής ιδεολογίας αποφάσισε ότι οι γυναίκες από τη φύση τους είναι ενάντια στο Ισλαμ.

Αλλά και στις χώρες της Δύσης που έστω θεσμικά έχει κατοχυρωθεί η ισότητα των δύο φύλων (χωρίς να υποτιμάται βέβαια αυτή κατάκτηση μετά από μεγάλους αγώνες δεκαετιών), τα φαινόμενα βίας ούτε έχουν εξαλειφθεί ούτε η θέση της γυναίκας δείχνει σημαντικά βελτιωμένη.

Η έμφυλη ανισότητα δεν εκφράζεται άλλωστε μόνο μέσα από τη βία του αρσενικού, καθορίζει τη θέση που κατέχει η γυναίκα στο κοινωνικό καταμερισμό ανάμεσα στα δύο φύλα.

Ακόμα και επιτροπές της Ευρωπαικής Ένωσης με στοιχεία αναγνωρίζουν ότι οι γυναίκες δεν συμμετέχουν ακόμη στην αγορά εργασίας στον ίδιο βαθμό με τους άνδρες. Τα ποσοστά ανεργίας και μερικής απασχόλησης είναι μεγαλύτερα στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άντρες, ενώ καθοριστικός παράγοντας γι’ αυτό είναι οι ευθύνες της γυναίκας για τη φροντίδα της οικογένειας, του νοικοκυριού, η ανατροφή των παιδιών.

Όσο μάλιστα η σύγχρονη καπιταλιστική κρίση επιτίθεται στα εργατικά και λαϊκά συμφέροντα, διαλύοντας την κρατική πρόνοια, εξαπλώνοντας την ανεργία, την ελαστική εργασία και τη φτώχεια, η θέση της γυναίκας επιδεινώνεται.

Ενδεικτικά, αλλά σημαντικά, στοιχεία για την Ελλάδα μπορούμε να αντλήσουμε από την έκθεση του Ιουνίου 2015 της Επιτροπής Αλήθειας Δημοσίου Χρέους: σημαντική αύξηση των βίαιων εγκλημάτων με βάση το φύλο και το γενετήσιο προσανατολισμό, αύξηση των επιθέσεων εναντίον των γυναικών κατά 47%. Οι περικοπές των κοινωνικών υπηρεσιών κι η αυξημένη ανεργία επηρέασαν τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών στον εργασιακό χώρο και έπληξαν τα σεξουαλικά κι αναπαραγωγικά τους δικαιώματα. Οι σκληρές μνημονιακές πολιτικές αύξησαν την ακούσια μερική απασχόληση των γυναικών και τις άδικες απολύσεις λόγω εγκυμοσύνης.

Το κοινωνικό πρόβλημα της γυναικείας καταπίεσης εμφανίζεται με την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και αναπτύσσεται μαζί με την ταξική διαφοροποίηση της κοινωνίας. Η ατομική ιδιοποίηση στα μέσα παραγωγής φέρνει και τον κοινωνικό καταμερισμό ανάμεσα στα δύο φύλα, καταμερισμός που είναι ανταγωνιστικός-εκμεταλλευτικός.

Με την εμφάνιση του καπιταλισμού η γυναίκα μπαίνει στην αγορά εργασίας ως φθηνή εργατική δύναμη (χωρίς δικαιώματα κι αμοιβές όχι ίσες με του άντρα). Ωστόσο η έξοδος της γυναίκας στην παραγωγή με μαζικούς όρους φέρνει μαζί της και τα πρώτα ψήγματα γυναικείας χειραφέτησης. Οι μαζικοί αγώνες των γυναικών έχουν σαν αποτέλεσμα και την θεσμική κατοχύρωση εργατικών-κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων τους.

Το γυναικείο ζήτημα είναι οικονομικό-πολιτικό-κοινωνικό, έχει ταξικό πυρήνα, κι είναι ζήτημα που θα επιλυθεί τελειωτικά με την ανατροπή κάθε μορφής εκμεταλλευτικού συστήματος.

Ωστόσο ακόμα κι η ανατροπή του καπιταλισμού δε συνεπάγεται αυτόματη κατάργηση της γυναικείας ανισότητας. Θα χρειαστεί πολλή δουλειά για να ξεριζωθούν χρόνιες αντιλήψεις και κοινωνικά στερεότυπα για τα δυο φύλα. Μόνο με την απάλειψη κάθε μορφής εκμετάλλευσης και καταπίεσης, την εγκαθίδρυση ενός άλλου ουσιαστικά πανανθρώπινου πολιτισμού, θα μπορούμε να μιλάμε για την ολοκληρωμένη χειραφέτηση αντρών και γυναικών, τον αληθινά απελευθερωμένο έρωτα, την ελευθερία έκφρασης κάθε σεξουαλικού προσανατολισμού.

Παρ’ όλα αυτά δε μπορούμε να παραπέμπουμε στο αόριστο επιδιωκόμενο μέλλον κοινωνικά ζητήματα, των σχέσεων, της σεξουαλικής συμπεριφοράς και των προτιμήσεων, της ελευθερίας επιλογής συντρόφου και συμβίωσης κλπ. Πολλά από αυτά προβάλλονται σήμερα με υπερβολικό τρόπο, όχι πάντα αθώα - καλύπτουν έτσι τον κοινωνικό χαρακτήρα αυτών των προβλημάτων. Όμως, η προβολή τους στο σήμερα είναι αναγκαία, τόσο γιατί οι κατακτήσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν είναι σημαντικές για τη βελτίωση της ζωής μας, όσο και γιατί μπορούν να αναδεικνύουν με σαφέστερο και πειστικότερο τρόπο ότι η ολοκλήρωσή τους προϋποθέτει τον κοινωνικό μετασχηματισμό.

Πόσο μάλλον όταν στη σημερινή περίοδο επιδιώκεται ένα ιστορικό πισωγύρισμα στους όρους εργασίας και τη ζωή της κοινωνικής πλειοψηφίας, κι ειδικότερα των γυναικών, το γυναικείο ζήτημα, που έχει κατά καιρούς υποτιμηθεί από όλα τα κομμάτια της Αριστεράς, οφείλει να ξαναμπεί στην ατζέντα.

Να δοθεί νέα πνοή στο γυναικείο κίνημα, δίνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στις νέες γενιές γυναικών. Με σύγχρονα συνθήματα και προτάγματα που εμπνέουν άντρες και γυναίκες. Να ανασυγκροτηθεί χρησιμοποιώντας τις υπάρχουσες δομές κι αναπτύσσοντας καινούριες.

Τα εργατικά σωματεία να αναπτύξουν ιδιαίτερη μέριμνα για τα γυναικεία ζητήματα, οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων, οι φοιτητικοί σύλλογοι, οι γυναικείες επιτροπές να πάρουν θέση μάχης ενάντια στην αναπαραγωγή κάθε μορφής σεξισμού, βίας, καταπίεσης και παρενόχλησης. Ενάντια στο σύγχρονο εμπόριο ανθρώπινων σωμάτων. Να οργανωθούν στη διεκδίκηση κι υπεράσπιση ίσων κι αξιοπρεπών εργασιακών δικαιωμάτων, δημόσιας και δωρεάν πρόνοιας, παιδείας, υγείας, ειδικής μέριμνα για τις εγκύους και τις μονογενεικές οικογένειες.

Το γυναικείο ζήτημα μπορεί να τροφοδοτηθεί και να τροφοδοτήσει το εργατικό κίνημα, χωρίς ποτέ να χάνει την αυτοτέλεια του στο ευρύτερο πεδίο των κοινωνικών κινημάτων.

Είναι μεγάλη ανάγκη, λοιπόν, σήμερα μία ανανεωμένη, ολοκληρωμένη επαναπροσέγγιση του.

Από: Kommon