Όταν ο Γκαίρινγκ επισκέφθηκε την Αθήνα στα 1934…

 

 

Επιμέλεια: Αλέκος Χατζηκώστας

Πηγή: atexnos.gr

από e kozani 

 

Πρόκειται για ένα ταξίδι 17-24 του Μάη του 1934 που και αν χαρακτηρίστηκε ως «ιδιωτικό» είχε βαθύτατα πολιτικές επιδιώξεις, αν και πολλές λεπτομέρειες παραμένουν ακόμη και σήμερα άγνωστες μια ακόμη και τότε λίγα πράματα είδαν το φως της δημοσιότητας. Στο σημερινό σημείωμα προσπαθούμε να φωτίσουμε πλευρές του αξιοποιώντας σχετικά δημοσιεύματα των εφημερίδων ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ και ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ.

Σε πρωτοσέλιδη αναφορά της η εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ (18/5/1934) σημειώνει: «…Η είδησις της αφίξεως του υπαρχηγού του Χίτλερ στρατηγού Γκαίρινγκ εις τας Αθήνας εξέσπασε χθες ως βόμβα. Ο Γκαίρινγκ εις τας Αθήνας; Διατί; Πώς; Δια ποίον λογον; ..Πολλοί τον παρομοιάζουν με τον Μουσολίνι με τον οποίον ομοιάζει όχι μόνον κατά την φυσικήν του διάπλασιν αλλά και κατά το τρόπον της εργασίας και κατά τας απασχολήσεις. Διότι ο Γκαίρνκ είνε σήμερον ο μόνος πολιτικός της Γερμανίας ο οποίος συγκεντρώνει εις τα χείρας του τας περισσότέρας και μεγαλυτέρας εξουσίας όπως ακριβώς ο Μουσολίνι. Είνε Πρωθυπουργός της Πρωσίας, υπουργός της αεροπορίας της Γερμανίας, πρόεδρος του Ραϊχσταγκ  πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας της Πρωσσίας και στρατηγός της αεροπορίας…». Ο Γκαίρνιγκ σύμφωνα με το ρεπορτάζ ήρθε αεροπορικώς μέσω Βελιγραδίου και εγκαταστάθηκε στον Ξενοδοχείο «μεγάλη Βρετανία». Στη συνοδεία του ήταν οι : «Ο πρίγκιψ Φίλιππος της Εσσης, διοικητής του Κάσσελ συγγενής της πρώην Βασιλίσσης της Ελλάδος Σοφίας και σύζυγος της δευτέρας θυγατρός του βασιλέως της Ιταλίας πριγκίπισσας Μιλφάδας, ο κύριος και η κυρίας Κερλ υπουργός της Δικαιοσύνης της Πρωσσίας, η κυρία Σόνεμαν, ο Βίλυ Κάϊνερ υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ της Πρωσσίας, ο κ. Εραραντ Μιλχ υφυπουργός της αεροπορίας και ο ταγματάρχης Γιάκομπι, ανώτερος σιδηροδρομικός υπάλληλος.

Ακρόπολις

Του δευτέρου αεροπλάνου επιβαίνουν ο στρατηγός Ντορτμυλερ γενικός διευθυντής των Γερμανικών σιδηροδρόμων, ο κ. Βολφ στενός φίλος του Χίτλερ και οι ανώτεροι σιδηροδρομικοί υπάλληλοι Σόμερ, Αουοντόλφι και Κ. Χαρντ. …Ο Γκαίρινγκ θα παραμείνη ενταύθα μέχρι της Κυριακής επισκεπτόμενος εν τω μεταξύ και τινάς εκ των Ελληνικών αρχαιοτήτων. Κατά τας ανακοινώσεις των επισήμων το ταξίδιον του κ. Γκαίρινγκ έχει εντελώς ιδιωτικόν χαρακτήρα. ..Παρά το ανεπίσημον του ταξιδίου ο κ. Γκαίριγκ θα επισκεφθή σήμερον τον Πρόεδρον της Δημοκρατίας κ. Ζαϊμην , τον κ. Πρωθυπουργόν και τον Υπουργόν Εξωτερικών. Ο κ. Μάξιμος θα παραθέση ανεπίσημον γεύμα την Κυριακήν. Κατά άλλας πληροφορίας το ταξίδον του κ. Γκαίρνιγκ εις τας Αθήνας συνδέεται με ένα παλαιό ζήτημα επεκτάσεως της συγκοινωνίας της Γερμανίας δια μέσου των Βαλκανίων…

Την ίδια μέρα ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ με πρωτοσέλιδη αναφορά του σημειώνει: «ΗΡΘΕ ΧΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Ο ΔΗΜΙΟΣ ΓΚΕΡΙΝΓΚ. Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΤΕΙΤΑΙ ΜΥΣΤΙΚΟΣ. Η ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΛΕΙ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΝΑ ΤΟΝ ΑΠΟΔΟΚΙΜΑΣΟΥΝ ΚΑΙ Ν’ΑΠΑΙΤΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΤΕΛΜΑΝ ΚΑΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΩΝ».

Σε σχετικό ρεπορτάζ αναφέρει χαρακτηριστικά: «…Ποιος προλετάριος, ποιος συνειδητός εργαζόμενος δεν αισθάνθηκε να πλημμυρίζει η καρδιά του από μίσος και αγανάχτηση όταν έμαθε την άφιξή του; Πόσες χιλιάδες εργατικές γροθιές δεν σφίχτηκαν με οργή ενάντια στον δολοφόνο φασισμό που ο πιο χαρακτηριστικός, ο πιο αιμοβόρος εκπρόσωπος του ήρθε χθες στη χώρα μας. Αυτό το μίσος, αυτή την οργή των χιλιάδων εργαζομένων την ξέρουν οι φασίστες της χιτλερικής πρεσβείας γιατί τη δοκιμάσανε πολλές φορές. Γι’ αυτό ακόμα ζητήσανε από την ελληνική κυβέρνηση, που ζήλεψε τις δικές της αιματοβαμμένες δόξες, να μην επιτρέψει κανένα να πλησιάσει στο Τατόϊ την ώρα που θα έφτανε ο Γκέρινγκ  με το γελοίο επιχείρησα ότι ταξιδεύει … «ινκόγκνιτο»…Περιττό να σημειωθεί ότι έχουν κινητοποιηθεί σμήνη χαφιέδων για την περιφρούρηση του αιμοχαρούς αυτού τυρράνου που φιλοξενεί η ελληνική κεφαλαιοκρατία…Μολονότι ο σκοπός του ταξιδιού του δεν έγινε γνωστός , είνε φανερό ότι πρόκειται για μία προσπάθεια επέκτασης της χιτλερικής πολιτικής στα Βαλκάνια..»

Ιδιαίτερη σημασία έχει η αντίδραση μέσω σχετικής ανακοίνωσης-διακήρυξης της Αντιφασιστικής Επιτροπής Αθήνας με τίτλο «Εκδηλώστε την  διεθνιστική σας αλληλεγγύη».

Γράφει σχετικά: «Προς τους εργάτες κι εργάτριες, δημόσιους και ιδιωτικούς υπαλλήλους , φτωχούς επαγγελματίες, τίμιους διανοούμενους και κάθε ελεύθερο εργαζόμενο.

Φίλοι, έφτασε χθες στη χώρα μας ο μεγαλύτερος δήμιος του εργαζόμενου λαού της Γερμανίας , ο πιο αιμοβόρος φασίστας, ο γνωστός εμπρηστής του Ραϊχστανγκ Γκέρνιγκ. Χιλιάδες αντιφασίστες της Γερμανίας που πάλεψαν θαρραλέα για τις ελευθερίες των εκμεταλλευόμενων μαζών, ενάντια στο απαίσιο καθεστώς της κρεμάλας  και του τσεκουριού δολοφονήθηκαν άνανδρα, εκατοντάδες χιλιάδες βρίσκονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης υποβαλλόμενοι στα φριχτώτερα βασανιστήρια και μεταξύ αυτών ο αγαπημένος αρχηγός του γερμανικού προλεταριάτου, ο ηρωικότερος αντιφασίστας Τέλμαν που η ζωή του κινδυνεύει από ώρα σε ώρα από τις σκηνοθετημένες κατηγορίες που του σκαρώνουν οι αιμοβόροι δήμιοι του εργαζόμενου λαού της Γερμανίας Χίτλερ-Χίμλερ-Γέρινγκ.Σε εκατοντάδες χιλιάδες ανέρχονται οι πολιτικοί φυγάδες, αφίνοντας σπίτια, γυναίκες παιδιά, αδελφές για να αποφύγουν το τσεκούρι του αποθρασυμένου φασισμού.

Ριζοσπάστης

Παλεύοντας για το τσάκισμα του φασισμού στη χώρα μας, παλεύοντας για τις ελευθερίες μας, πρέπει να παλέψουμε ταυτόχρονα για το γκρέμισμα του φασισμού κει που επικράτησε. Έτσι ο αγώνας μας γίνεται πιο αποτελεσματικός. Συνδυάζοντας την πάλη μας ενάντια στον ντόπιο φασισμό, ενάντια στον διεθνή φασισμό που απειλεί κι’ άλλες χώρες, για το γκρέμισμα του κει που επικράτησε, εξυψώνοντας και καλλιεργώντας την διεθνιστική ταξική αλληλεγγύη, βάζουμε φρένο στο καινούργιο ανθρωπομακελειό που πυρετώδικα προετοιμάζει ο διεθνής φασισμός. Γι’ αυτό η άφιξη του απαίσιου δήμιου Γκέρινγκ πρέπει να ξεσηκώσει τους αντιφασίστες της χώρας μας.

Με μαζικές επιτροπές στη Γερμανική πρεσβεία , με ενυπόγραφες διαμαρτυρίες, με διαδηλώσεις, στάσεις και απεργίες αλληλεγγύης προς τους αντιφασίστες της Γερμανίας ν’ απαιτήσουμε:

– Την απαλλαγή του αντιφασίστα Τέλμαν από κάθε κατηγορία και την άμεση απελευθέρωση του.

– Την άμεση απελευθέρωση στα στρατόπεδα συγκέντρωσης χιλιάδων αντιφασιστών της Γερμανίας.

– Τη γενική αμνηστεία στους πολιτικούς κατάδικους και φυγάδες, αγωνιστές των εργαζομένων της Γερμανίας.

Η Αντιφασιστική Επιτροπή Αττικοβοιωτίας».

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο πρωτοσέλιδο ανυπόγραφο άρθρο του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (20/5)- προφανώς της σύνταξης, στο οποίο αποτυπώνεται και η θέση του ΚΚΕ για τους πραγματικούς στόχους της επίσκεψης του, ενώ δίνεται και μία γενικότερη ανάλυση της διεθνούς κατάστασης. Ο τίτλος χαρακτηριστικός: «ΔΥΟ ΔΗΜΙΟΙ  ΤΣΑΛΔΑΡΗΣ ΚΑΙ ΓΚΕΡΙΝΓΚ. ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΕΣ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΣΟΒΙΕΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ.Ο ΣΚΟΠΟΣ Της ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ ΤΩΝ ΧΙΤΛΕΡΙΚΩΝ».

Στο σχετικό άρθρο τονίζονται ανάμεσα στ’ άλλα τα εξής: «Από αντιπροχτές η πόλη της παλλάδας Αθηνάς «φιλοξένει» τον μεγάλο δήμιο του γερμανικού λαού, τον πρωθυπουργό της Πρωσσίας και υπουργό της αεροπορίας του Ραϊχ, Γκέρινγκ, που ήρθε με τη συνοδεία ενός ολάκερου επιτελείου ανώτερων αξιωματικών και ειδικών και του διευθυντή των γερμανικών σιδηροδρόμων Ντορμπανλερ.

Κάθε εργαζόμενος της χώρας μας ρωτάει: Ποιος είνε ο σκοπός του ταξιδιού αυτού, γιατί μας επισκέφθηκε ο δήμιος αυτός που τα’ όνομα του είνε μισητό όχι μόνο στους εργαζόμενους της Γερμανίας μα και ολόκληρου του κόσμου; Φθάνει όμως να ρίξει κανείς μια ματιά στους ανθρώπους που τον συνοδεύουν, για να καταλάβει χωρίς πολύ κόπο  πως το ταξίδι του Γκέρινγκ έχει ξεκάθαρο πολιτικό σκοπό. Το ταξίδι του είνε στενά δεμένο με τις προσπάθειες του γερμανικού ιμπεριαλισμού να επεκτείνει την επιρροή του στα Βαλκάνια και γενικά στην Ανατολική Ευρώπη  και να προετοιμάσει τον πόλεμο ενάντια στην πατρίδα των εργαζομένων όλου του κόσμου στη Σοβιετική Ένωση.

Ριζοσπάστης

Όσο οξύνονται οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιθέσεις και οι δυσκολίες της δικτατορίας του Χίτλερ, όσο αναπτύσσεται η δυσαρέσκεια των μαζών και η επαναστατική άνοδος στην Γερμανία κάτω από την καθοδήγηση του ηρωικού κομμουνιστικού κόμματος, όσο πιο πολύ χαντακώνονται τα οικονομικά της Γερμανίας (το κάλλυμα του μάρκου κατέβηκε αισίως στα 4,8%) εξ’ αιτίας της τυχωδιωκτικής οικονομικής πολιτικής του Χίτλερ και τέλος όσο πιο πολύ περιπλέκεται η διεθνής κατάσταση – τόσο πιο πολύ η χιτλερική δικτατορία γρηγορεύει την πορεία προς τον πόλεμο….Μα ο βασικός εξωτερικός προσανατολισμός της φασιστικής Γερμανίας  είναι η πορεία προς ένα πόλεμο ενάντια στη Σοβιετική Ενωση. Για τη συμμετοχή της σ’ ένα τέτοιο πόλεμο η διχτατορία του Χίτλερ έβγαλε σε δημοπρασία τη Γερμανία... Το πρόγραμμα του γερμανικού φασισμού για την «αποίκηση» της Ανατολικής Ευρώπης και για την επέχταση της Γερμανίας προς ανατολάς, δηλαδή το πρόγραμμα  του πολέμου ενάντια στη Σοβιετική Ένωση παραμένει όπως βλέπουμε ο βασικός προσανατολισμός της φασιστικής Γερμανίας. Στο πρόγραμμα αυτό και στις προσπάθειες της χιτλερικής κυβέρνησης για την πραγματοποίηση του πρέπει να συγκαταλεχτεί και το τωρινό ταξίδι του δήμιου Γκέρινγκ στην Αθήνα. Η πέρα για πέρα οργάνωση του αντισοβιετικού μετώπου απαιτεί και την προσέλκυση των Βαλκανικών χωρών. Σ’ αυτό βρίσκει η Γερμανία και την υποστήριξη της Αγγλίας που γενικά εμπνέει και υποστηρίζει  όλα τα αντισοβιετικά σχέδια των χιτλερικών τυχοδιωκτών. Γι’ αυτό συνοδεύεται ο Γκέρινγκ  από ολόκληρο πολεμικό επιτελείο κι’ από τον διευθυντή των γερμανικών σιδηροδρόμων. Γι’ αυτό και τηρείται απόλυτη σιωπή πάνω στις συνομιλίες που διεξάγονται ανάμεσα στον Γκέρινγκ και την αντιλαϊκή κυβέρνηση Τσαλδάρη. Το μόνο που δημοσιεύτηκε ως τώρα είνε πως σκοπεύεται η επέχταση  των γερμανικών αυτοκινητιστικών και αεροπορικών, για το άνοιγμα του δρόμου προς Βαγδάτη και τις Ινδίες. Αυτό όμως είνε ακόμη ακαθόριστο. Γεγονός πάντως είνε πως το ταξίδι του Γκέρινγκ έχει εξαιρετική σημασία που φαίνεται κι από το ότι οργανώθηκε με εξαιρετική γρηγοράδα και σχεδόν όλως διόλου ξαφνικά. Γιατί ο Γκέρνιγκ βρισκόταν ως της 10 Μάη περιοδεία στη Σιλεσία, που τη διέκοψε όμως ξαφνικά ύστερα από πρόσκληση στο Βερολίνο, όπου γύρισε αμέσως αεροπορικώς. Εκεί προετοιμάστηκε στα γρήγορα το αεροπορικό του ταξίδι στην Ελλάδα. Αυτό δείχνει πως κάτι το σοβαρό μαγειρεύεται και μάλιστα πολύ σύντομα.

Το ταξίδι του Γκέρινγκ στην Ελλάδα χωρίς να υποτιμήσει κανείς και τις αντιθέσεις του γερμανικού ιμπεριαλισμού  με τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στην Ευρώπη- έχει για βασικό σκοπό την οργάνωση του αντισοβιετικού πολέμου , στον οποίον ετοιμάζεται να πάρει μέρος και ο ελληνικός ιμπεριαλισμός…Οι εργάτες και οι αγρότες της χώρας μας, όλοι οι εχθροί του φασισμού και του πολέμου μισούν και καταπολεμούν και τους δύο δήμιους : και τον Τσαλδάρη και τον Γκέρινγκ. Ας δυναμώσουν πιο δραστήρια τον αντιφασιστικό τους αγώνα. Ας προετοιμάσουν πιο επίμονα το Πανελλαδικό τους Αντιφασιστικό Συνέδριο, ένα συνέδριο ενάντια στον φασισμό και τον πόλεμο.»

Στη συνέχεια σε πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ στις 24/5/1934 αναφέρει σχετικά με την επίσκεψη του: «Ο ΔΗΜΙΟΣ ΓΚΕΡΙΝΓΚ ΣΥΝΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΑΣΙΣΤΕΣ. ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΣΤΗ ΓΛΦΑΔΑ» Στο σχετικό ρεπορτάζ αφού αναφέρει ότι ξεναγός του ήταν ο «μοναρχοφασίστας πρόεδρος του Πατριωτικού Ιδρύματος Φίλων» και πως κάθισε στο ξενοδοχείο «Πλαζ» της Γλυφάδας, σημειώνει: «Παρ’ όλο που τα δύο γεύματα που δόθηκαν στην Γλυφάδα κρατήθηκαν αυστηρά μυστικά, οι εργάτες που δουλεύουν μέσα στα λουτρά και στην «Πλάζ» που φθάνουν τους 100 αγαναχτισμένοι άρχισαν να εκδηλώνουν το μίσος τους για το αιματοβαμμένο θηρίο που θα σερβίριζαν. Πληροφορηθήκαμε μάλιστα  ότι απειλήθηκε απ’ τους εργάτες να κηρυχθεί στάση εργασίας αλλά την πρόλαβε με τρομοκρατικά μέτρα η διεύθυνση.

Ακρόπολις

Η ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ σε αναφορά της για την αναχώρηση του από την Ελλάδα με τίτλο «ΕΠΙ ΤΕΛΟΥΣ ΩΜΙΛΗΣΕ! Ο ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ ΑΝΑΧΩΡΕΙ ΣΗΜΕΡΟΝ. ΤΙ ΕΙΠΕ στους ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥΣ» τονίζει: «Επί τέλους ωμίλησεν από της παρελθούσης εβδομάδας αφιχθείσας ενταύθα Πρωθυπουργός της Πρωσσίας και υπαρχηγός του Χιτλερισμού κ. Γκαίρινγκ . Αφού κατά την άφιξιν του απέφυγε τους Ελληνας δημοσιογράφους και προσεπαθυσε να αποφύγη και τους φωτογράφους και αφού επί ημέρας ολοκλήρους εζήτησε να προσδώση εις το ταξίδιον του ιδιωτικόν εντελώς χαρακτήρα και επεζήτησε να αποφύγη τον θόρυβον, δεν ηδυνήθη εις τον αποκλεισμόν, τον οποίον εδημιούργησε γύρω του αυτός ο ίδιος. Και χθες εκάλεσαν τους Ελληνας δημοσιογράφους προς τους οποίους ωμίλησεν αρκετήν ώραν. Ισως εις τούτον συνέβαλεν και η ευμενής υποδοχή που συνάντησε παντού όπου ενεφανίσθη και τα ραγδαία χειροκροτήματα της παρελθούσης Κυριακής με τα οποία το Αθηναϊκόν κοινόν τον υποδέχθη εις το Στάδιον…» Στη συνέχεια παρουσιάζει δηλώσεις προς του δημοσιογράφους. Επιλέγουμε ορισμένες από τις απαντήσεις του: «..Πρέπει να τονίσω ιδιαιτέρως  ότι η επίσκεψις μου εις την Ελλάδα ήτο υπόθεσις καθαρώς απολύτως προσωπική. Χρόνια είνε που νοσταλγούσα να γνωρίσω την Ελλάδα την κοιτίδα του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και την ομορφιά της Ελληνικής φύσεως. Και επωφελήθην των διακοπών της Πεντηκοστής δια να έλθω εντελώς ανεπισήμως εις την Ελλάδα…Αμφιβάλω εάν είνε δυνατόν να συγκινηθώ οπουδήποτε αλλού τόσον βαθειά όσον συνεκινήθην εις την Ελλάδαν…» Οσο δε για τα «πρακτικά» αποτελέσματά της τόνισε:

Ακρόπολις

«…Θα εργασθώ δια την στενωτέρα έτι σύσφιξιν των εκπολιστικών ιδίως δεσμών οι οποίοι συνδέουν τα Έθνη μας. Οι Ελληνες φοιτηταί θα πρέπει να συνεχίσουν να σπουδάζουν εν Γερμανία όπως μέχρι τώρα. Δεν παραγνωρίζω τας σχετικάς δυσχερείας που παρεμβάλονται σχετικώς, ένεκα της συναλλαγματικής διαφοράς, υπόσχομαι όμως ότι θα μελετήσω μόλις επανέλθω εις την Γερμανίαν το ζήτημα τούτον και θα προσπαθήσω να εύρω  κάποιαν ικανοποιητικήν λύσιν. Θα φροντίσω εξάλλου όπως οι Γερμανοί αντί να επισκέπτωνται τας γειτονικάς μόνο χώρας των να επισκέπτωνται περισσότερον και συχνότερον την Ελλάδα …Σχετικώς ακριβά είνε τα έξοδα του ταξιδίου , είχα όμως την ευκαιρία άπαξ ευρισκόμενος ενταύθα να συμφωνήσω με τον διευθυντήν των Κρατικών Σιδηροδρόμων Ελλάδος και με τον ενταύθα παρεδημούντα γενικόν διευθντήν των Γερμανικών σιδηροδρόμων και παρεκίνησα να προστίθενται εις τας δια τα Βαλκάνια αμαξοστοιχίας τα νεώτατα γερμανικά βαγόνια Γ’ θέσεως  τα οποία εξασφαλίζουν ωραιότατον ταξίδιον με σχετικώς ευθυνόν εισητήριο…»Αναφέρθηκε όμως και σε γενικότερα ζητήματα. Για παράδειγμα σχετικά με τον «Βαλκανικό Σύμφωνο» τόνισε ότι «Η Γερμανία είνε υπέρ πάσης συμφωνίας η οποία εξασφαλίζει την ειρήνην και δεν στρέφεται εναντίον  ενός τρίτου λαού». Σε ερώτηση σχετικά με το εάν κινδυνεύει η ειρήνη στον κόσμο απάντησε: «Δύσκολη η απάντησις. Οι λαοί σήμερον επιθυμούν την ειρήνην και το γενικόν συμφέρον το απαιτεί, διότι ένας νέος πόλεμος θα εσήμαινε καταστροφήν. Αναγνωρίζω το δύσκολον της σημερινής καταστάσεως, αλλά ελπίζω, ότι αν τα κράτη κυβερνώνται από ισχυράς κυριαρχικάς κυβερνήσεις θα νικήση εν τέλει η λογική».