Ο Άρης Χατζηστεφάνου μιλάει για το «This is not a coup»

Οι ανατροπές κυβερνήσεων και οι εκβιασμοί από την ΕΕ και την ΕΚΤ δεν αποτελούν κάποιου είδους εκτροπή από την κανονικότητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Είναι γραμμένες στο DNA της, εξηγεί στο Πριν ο Άρης Χατζηστεφάνου αναφερόμενος στο ντοκιμαντέρ This is not a coup που βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες την Πέμπτη 12 Μαΐου.
Συνέντευξη στον Γιώργο Λαουτάρη

Πώς αποτιμάτε την απήχηση και τη συνεισφορά των τριών προηγούμενων σας ντοκιμαντέρ
Κάθε ντοκιμαντέρ κατέγραφε αλλά και παρενέβαινε με διαφορετικό τρόπο στις εξελίξεις. Το Debtocracy, παραδείγματος χάριν, επιχείρησε (και νομίζω σε σημαντικό βαθμό το κατάφερε) να απονομιμοποιήσει την άποψη ότι έχουμε ηθική υποχρέωση να αποπληρώσουμε το δημόσιο χρέος. Ήταν μια περίοδος που έπρεπε να εξηγήσεις τα στοιχειώδη σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ακροατήριο θυσιάζοντας σε ορισμένα σημεία τις λεπτομέρειες και την ιδεολογική καθαρότητα.
Το Catastroika και το Fascism Inc λειτούργησαν σαν μια εγκυκλοπαίδεια επιχειρημάτων απέναντι στις ιδιωτικοποιήσεις αλλά και τις επικίνδυνες θεωρίες της σύγκρουσης των άκρων, με τις οποίες κάποιοι εξέθρεψαν το φασισμό.
Δεν πιστεύουμε ότι ένα ντοκιμαντέρ μπορεί να αλλάξει τον κόσμο αλλά ακόμη και αν σε βοηθήσει να βάλεις μερικές σκέψεις στη σειρά και κυρίως αν η προβολή του αποτελέσει σημείο συνάντησης διαφορετικών ανθρώπων έχει πετύχει πολλά. Και μόνο το γεγονός ότι την πρώτη ημέρα παρουσίασης του Fascism Inc πραγματοποιήθηκαν περίπου 100 δημόσιες προβολές και πως συνολικά τα τρία ντοκιμαντέρ έχουν ξεπεράσει τα 6.5 εκατομμύρια θεάσεις στο Ίντερνετ, νομίζω επιβεβαιώνει ότι φέραμε πολύ κόσμο κοντά.

Ποιά ήταν τα σημαντικότερα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσετε κάθε φορά;

Συνήθως τα εμπόδια είναι τεχνικής φύσης καθώς ο ιδιαίτερα χαμηλός προϋπολογισμός μας ωθεί πολύ συχνά σε μορφές του λεγόμενου ντοκιμαντέρ guerilla – οι χρόνοι γυρισμάτων στο εξωτερικό συρρικνώνονται και καλείσαι να πετύχεις σε λίγες ημέρες πράγματα για τα οποία άλλα κινηματογραφικά συνεργεία χρειάζονται μήνες. Όταν ο μόνος χρηματοδότης σου όμως είναι το κοινό δεν μπορείς να θυσιάσεις ούτε ένα ευρώ παραπάνω.
Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι πώς να χωρέσεις πληροφορίες που συνέλεγες για μήνες σε ένα ντοκιμαντέρ 70 ή 80 λεπτών και ταυτόχρονα να σέβεσαι τη γλώσσα και τους ρυθμούς που σου επιβάλλει η εικόνα. Κάθε φορά που μου λένε «ναι αλλά δεν είπες αυτό ή εκείνο στο ντοκιμαντέρ» έχω μια λίστα με άλλα δέκα πράγματα που δεν πρόλαβα να χωρέσω στο σενάριο.
Φυσικά δεν λείπουν και οι πολιτικές παρεμβάσεις, οι οποίες άλλοτε είναι περισσότερο και άλλοτε λιγότερο εμφανείς. Καταλαβαίνεις στα μάτια του συνομιλητή σου αν τον έχουν πιέσει να μη δώσει μια συνέντευξη. Ξέρεις πότε ένας συνάδελφος δημοσιογράφος, που θα ήθελε να γράψει μια κριτική για την ταινία σου, φοβάται ακόμη και να το προτείνει στον αρχισυντάκτη του.

Τι καινούργιο φέρνει το νέο σας ντοκιμαντέρ This is Not a Coup;
Στόχος μας είναι να εξηγήσουμε σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ακροατήριο (και όχι μόνο σε μια ομάδα μυημένων) ότι όλες οι αντιδημοκρατικές ενέργειες της ΕΕ και της ΕΚΤ δεν αποτελούν κάποιου είδους εκτροπή από την κανονικότητα. Αυτοί οι θεσμοί δημιουργήθηκαν σαν εργαλεία επιβολής της πιο ακραίας μορφής του σύγχρονου καπιταλισμού και υπό αυτή την έννοια λειτουργούν υποδειγματικά εδώ και δεκαετίες. Απλώς πριν από την κρίση δεν απαιτούνταν από την πλευρά τους ακραίες επιλογές όπως οι ανατροπές κυβερνήσεων και οι ανοιχτοί εκβιασμοί που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια.
Το καινούργιο, στοιχείο της παραγωγής είναι η αφηγηματική δομή που ακολουθούμε και κυρίως ένας πολύ πιο «φρέσκος» τρόπος να εξηγούμε οικονομικούς όρους που ακούμε συνέχεια χωρίς να κατανοούμε πώς μεταφράζονται στην καθημερινότητά μας.

Η έρευνα που συνόδευσε την παραγωγή σας, σάς έφερε μπροστά σε γεγονότα τα οποία κι εσείς αγνοούσατε;

Είναι αλήθεια ότι όσο και αν προετοιμαστείς σε θεωρητικό επίπεδο δεν μπορείς να αντιληφθείς την ωμή παρέμβαση μεγάλων τραπεζών και πολυεθνικών στη δημιουργία και τη λειτουργία της ευρωζώνης. Μιλήσαμε με ανθρώπους, όπως ο πρώην αντιπρόεδρος της Κομισιόν Ετιέν Νταβινιόν, που ξεδίπλωσαν μπροστά μας το ρόλο του χρηματοπιστωτικού αλλά και του βιομηχανικού κεφαλαίου ακόμη και στην τελευταία απόφαση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Αυτή η εξήγηση καταρρίπτει νομίζω ολοκληρωτικά το επιχείρημα ότι η ΕΕ μπορεί να μεταρρυθμιστεί εκ των έσω. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδίως η ευρωζώνη εμπεριέχουν στο DNA τους την πιο σκληρή εκμετάλλευση των εργαζομένων προς όφελος των οικονομικών ελίτ. Δεν μπορείς να μετατρέψεις ένα άρμα μάχης σε τρακτέρ, γιατί πάντα θα έχει ένα κανόνι μπροστά του. Πρέπει να το διαλύσεις και να το ξαναφτιάξεις από την αρχή.
Εξίσου ανατριχιαστικές όμως ήταν και οι λεπτομέρειες που προέκυπταν για τα ηγετικά στελέχη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και το ρόλο που έπαιξαν στην ολοκληρωτική παράδοση της χώρας. Η «τρόικα» Σταθάκη, Δραγασάκη, Σαγιά λόγου χάρη, σε συνεργασία με τον Στουρνάρα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον αποκλεισμό κάθε εναλλακτικής λύσης – πάντα φυσικά υπό την υψηλή εποπτεία του Τσίπρα.

Δεν είναι ωστόσο παράξενο που η Αριστερά ακόμη διστάζει να σταθεί κριτικά απέναντι σε ΕΚΤ και ΕΕ και να αποκαλύψει το ρόλο τους;

Αυτό ήταν ίσως το δεύτερο μεγαλύτερο σοκ, ειδικά σε χώρες της δυτικής Ευρώπης, με αποκορύφωμα τη Μεγάλη Βρετανία. Μιλήσαμε με ανθρώπους που έχουν αναγνωρισμένη πορεία στο χώρο της αριστεράς και έχουν ασκήσει σκληρότατη κριτική στην ΕΕ αλλά τώρα δηλώνουν ότι επιθυμούν την παραμονή στην ΕΕ (και δεν αναφέρομαι σε πολιτικούς όπως ο Βαρουφάκης που κάνει καμπάνια κατά του Brexit αλλά σε τμήματα μιας πραγματικά ριζοσπαστικής αριστεράς).
Μπορείς να βρεις πολλές εξηγήσεις γι’ αυτό το φαινόμενο αλλά καμία δικαιολογία. Στη Βρετανία, λόγου χάρη, η ΕΕ είναι δυστυχώς συνυφασμένη με ένα δίχτυ ασφαλείας απέναντι στον εργασιακό κανιβαλισμό που προώθησε η Θάτσερ από τη δεκαετία του ‘80. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία ένωση κρατών στον πλανήτη που να εφαρμόζει με μεγαλύτερη ευλάβεια το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της Σιδηράς Κυρίας.

Σε χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και ίσως η Ελλάδα η ιδέα της ευρωπαϊκής κοινότητας αποτελούσε κάποτε αντίπαλο δέος στα φασιστικά και δικτατορικά καθεστώτα που επιβίωναν μέχρι και τη δεκαετία του 70. Σήμερα η ΕΕ αποτελεί τη σημαντικότερη απειλή για τη δημοκρατία καθώς εισάγει σταδιακά το κινεζικό μοντέλο, όχι μόνο στις εργασιακές σχέσεις αλλά και στην πολιτική διακυβέρνηση. Όπως εξηγούμε μάλιστα στο ντοκιμαντέρ, ένας από τους βασικούς στόχους της ΕΕ είναι να απομακρύνει από τα λεγόμενα αντιφασιστικά συντάγματα της νότιας Ευρώπης ακόμη και τις τελευταίες ρυθμίσεις που αφορούν την οικονομική ισότητα και δημοκρατία.
Το να δηλώνεις λοιπόν σήμερα αριστερός και να στηρίζεις την ΕΕ, πιστεύοντας ότι μπορείς να την ελέγξεις και να τη μεταρρυθμίσεις, μου θυμίζει την πολιτική του Βρετανού πρωθυπουργού Νέβιλ Τσάμπερλεν απέναντι στον Χίτλερ: κάποιοι λένε ότι ήταν αφελής. Κάποιοι άλλοι ότι έπαιζε ένα πολύ συγκεκριμένο παιχνίδι, προς όφελος της βρετανικής αστικής τάξης.

Στο τωρινό ντοκιμαντέρ επιλέξατε να ακολουθήσετε διαφορετική διανομή σε σχέση με το παρελθόν. Για ποιό λόγο;
Ο βασικός λόγος είναι ότι η απευθείας, δωρεάν ανάρτηση του ντοκιμαντέρ στο ίντερνετ, που ακολουθήσαμε στις τρείς προηγούμενες παραγωγές, δημιουργούσε ορισμένα προβλήματα στην προσπάθειά μας να προσεγγίσουμε το ευρύτερο δυνατό ακροατήριο. Αρκετά φεστιβάλ και ξένοι τηλεοπτικοί σταθμοί δεν δέχονταν ντοκιμαντέρ που κυκλοφορούν ελεύθερα στο διαδίκτυο. Επίσης ένα μεγάλο μέρος του κοινού δεν είναι τόσο εξοικειωμένο με το ίντερνετ ή απλώς προτιμά να δει το ντοκιμαντέρ στην αίθουσα ενός κινηματογράφου.
Παρόλα αυτά μένουμε πιστοί στην αρχή ότι κάθε προϊόν πνευματικής δημιουργίας πρέπει να διακινείται ελεύθερα. Λίγες ημέρες μετά τις πρώτες προβολές λοιπόν, το ντοκιμαντέρ θα διανεμηθεί σε όσους μας στήριξαν οικονομικά και ύστερα από μερικούς μήνες θα ανέβει και στο ίντερνετ.
Παράλληλα όμως δεν κρύβουμε ότι υπάρχει και η ανάγκη κάλυψης του κόστους παραγωγής. Το μοντέλο του crowd-funding, δηλαδή της οικονομικής στήριξης από τους θεατές, είναι το μοναδικό που μας προσφέρει απόλυτη ελευθερία έκφρασης – όταν λ.χ. θέλουμε να κατονομάσουμε συγκεκριμένους επιχειρηματίες, τράπεζες κτλ. Ενώ όμως αυτού του είδους η χρηματοδότηση μας καλύπτει τα τεχνικά έξοδα, δεν επαρκεί πάντα για την αμοιβή όλων των συντελεστών. Το μοντέλο που ακολουθούμε δεν στηρίζεται ούτε στην εθελοντική εργασία ούτε στη λεγόμενη δημοσιογραφία των πολιτών (την οποία βέβαια εκτιμούμε). Η ομάδα μας αποτελείται από επαγγελματίες δημοσιογράφους και τεχνικούς και η επιτυχία του εγχειρήματος δεν εξαρτάται μόνο από την απήχηση που θα έχει στον κόσμο αλλά και στην αξιοπρεπή αμοιβή των συντελεστών.

 πηγή: ΠΡΙΝ