Μακεδονικό: ένας πρώτος απολογισμός (του Κώστα Μάρκου)

Η Συμφωνία των Πρεσπών «πέρασε» κοινοβουλευτικά στις δυο χώρες, η Βόρεια Μακεδονία ξεκίνησε τις διαδικασίες της εισόδου της στο ΝΑΤΟ, το Πρωτόκολλο Ένταξης εγκρίθηκε από την ελληνική Βουλή. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και τα εξαρτήματά της μετατρέπουν έτσι την Ελλάδα σε πρωτοπορία ανάμεσα στους σύγχρονους «πρόθυμους» του Τραμπ και των ΗΠΑ για μια Pax Americana στα Βαλκάνια. Ο δε Τσίπρας μετατράπηκε σε θλιβερό κλώνο των Αθνάρ και Μπαρόζο, των πάλαι ποτέ «προθύμων» του Μπους του νεότερου, των αρωγών του στην εισβολή και κατοχή του Ιράκ, στην προσπάθεια των ΗΠΑ για μια Pax Americana στη Μέση Ανατολή.

Η μάχη γύρω από τη Συμφωνία των Πρεσπών, η σύλληψη, προώθηση και έγκρισή της, αποτελεί μέρος μιας ιστορικής διαδικασίας με παρελθόν, παρόν και μέλλον. Πρόκειται για μια πολύμορφη διαδικασία, γεωπολιτική, διεθνή, κρατική, εθνική, ταυτόχρονα και πάνω από όλα, ταξική. Από αυτή τη σκοπιά απαιτείται να στοχαστούμε και να εξάγουμε τα αναγκαία συμπεράσματα. Το παρόν άρθρο αποτελεί μια πρώτη απόπειρα ως τμήμα ενός αναγκαίου και μάχιμου διαλόγου στην επαναστατική και μαχόμενη Αριστερά.

1. Η Συμφωνία των Πρεσπών δεν είναι το τέλος των ανταγωνισμών, δεν οδηγεί σε μια βαλκανική όαση σταθερότητας και ειρήνης, όπως επαίρονται οι εκκολαπτόμενοι «νομπελίστες» Τσίπρας και Ζάεφ. Ολοκληρώνει μια διαδικασία ανταγωνισμών και την ίδια στιγμή ανοίγει ένα νέο, ανώτερο και πιο βίαιο πεδίο ανταγωνισμών στα Βαλκάνια. Η Συμφωνία αποτελεί μια προσωρινή διπλωματική νίκη των ΗΠΑ και της ΕΕ έναντι της Ρωσίας και της Κίνας, καθώς και της Ελλάδας έναντι των άλλων βαλκανικών κρατών. Πρόκειται, όμως, για μια αβέβαιη επιτυχία. Ό,τι κέρδισαν οι νικητές στο πεδίο των διπλωματικού πολέμου θα κληθούν να το υποστηρίξουν στα οικονομικά, στρατιωτικά και κοινωνικά πεδία που καθορίζουν τους συσχετισμούς.
2. Στο κοινωνικό πεδίο, η Συμφωνία δεν έπεισε τους λαούς των δυο χωρών, όπως έδειξαν το αποτυχημένο δημοψήφισμα στη Βόρεια Μακεδονία και οι αντιδράσεις στην Ελλάδα. Από αυτή τη σκοπιά πρόκειται για μια εξαρχής τραυματισμένη Συμφωνία. Η εσωτερική μάχη στις δυο χώρες δεν τελείωσε. Αντίθετα, η Συμφωνία, για πολλαπλούς λόγους, ενδυνάμωσε τα εθνικιστικά ρεύματα και στις δυο χώρες. Οι συγκεκριμένοι συμβιβασμοί δεν έπεισαν τους λαούς διότι στηρίχθηκαν σε διαδικασίες επιβολής.
3. Όσον αφορά τη Βόρεια Μακεδονία, το erga omnes και η επιβολή αλλαγής της εσωτερικής ονομασίας της χώρας, από τους Τσίπρα και Κοτζιά, αποτελεί διπλωματικό τρόπαιο του ελληνικού καπιταλισμού με ταυτόχρονο βίαιο τραυματισμό του εθνικού φρονήματος των σλαβομακεδόνων. Τσίπρας και Κοτζιάς, ενώ μίλησαν στο όνομα της λενινιστικής «εθνικής αυτοδιάθεσης», καταπάτησαν ακριβώς την εθνική αυτοδιάθεση των σλαβομακεδόνων. Η πράξη αυτή δεν θα ξεπεραστεί εύκολα.
4. Στην Ελλάδα, η υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ στις ΗΠΑ και την ΕΕ, σε συνδυασμό με την υπόκλιση του ΚΚΕ και της ΛΑΕ στον εθνικισμό, παρά την αντίθεσή τους στη Συμφωνία και το ΝΑΤΟ, αντί να οδηγήσουν το ήδη πληγωμένο από τη μνημονιακή Επιτροπεία, ελληνικό λαϊκό εθνικό αίσθημα σε μια αντιιμπεριαλιστική και αντικαπιταλιστική τροχιά, βοήθησαν στο να εκτραπεί σε εθνικιστική τροχιά. Και αυτό, παρά την εκπεφρασμένη αντίθεση και των τριών τους στον εθνικισμό. Έτσι, ορισμένες θετικές πλευρές της Συμφωνίας (αναγνώριση του σλαβικού χαρακτήρα της «μακεδονικής» γλώσσας και έθνους, αμοιβαία τυπική απάλειψη αλυτρωτισμών), διαστρέφονται σε αρνητικές συνιστώσες της κοινωνικής αναμέτρησης. Το αποτέλεσμα είναι μια άνοδος του ελληνικού αστικού εθνικιστικού ρεύματος με βασικό σύνθημα, «η Μακεδονία είναι μια και είναι ελληνική». Απόδειξη είναι η στροφή της ΝΔ, η απήχηση της ομιλίας Σαμαρά στην κοινοβουλευτική της ομάδα, η αναβάπτιση της Χρυσής Αυγής και η υπόγεια ενδυνάμωση της Ελληνικής Λύσης του Βελόπουλου. Δεν αποκλείεται καθόλου όλα αυτά να αποτυπωθούν και εκλογικά.
5. Σε όλα αυτά βοήθησε και η στάση άλλων δυνάμεων της Αριστεράς, οι οποίες στο όνομα του αντικαπιταλισμού και του διεθνισμού είτε υποστήριξαν τη Συμφωνία του ΝΑΤΟ και του ΣΥΡΙΖΑ, είτε συντάχθηκαν στην πράξη, παρά το «Όχι» τους, με τον σλαβομακεδονικό εθνικισμό και την ουσία του: «Η Μακεδονία είναι μια και είναι σλαβική». Η μη συμμετοχή αυτών των δυνάμεων στις συγκεντρώσεις κατά της Συμφωνίας τις ημέρες που ψηφιζόταν στη Βουλή είναι το κινηματικό επιστέγασμα αυτής της λαθεμένης πολιτικής. Σε συνδυασμό με τη μονομερή συμμετοχή τους στην αντισυγκέντρωση κατά του εθνικιστικού συλλαλητηρίου, μείωσαν στην πράξη την πολεμική τους απέναντι στην κυβέρνηση, τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Ειδικά για την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και το ΝΑΡ, η απουσία τους από «το δρόμο» τις ημέρες που ψηφιζόταν η Συμφωνία, αποτελεί σημείο καμπής και αρνητική τομή στη γενικότερη πορεία τους.
6. Στο διεθνές πεδίο, οι ΗΠΑ αποτελούν πλέον μια αυτοκρατορία σε παρακμή, μια παγκόσμια υπερδύναμη που «θέλει αλλά δεν μπορεί». Θέλει να είναι αυτοκρατορία όπως στο παρελθόν, αλλά δεν μπορεί να τη στηρίξει οικονομικοκοινωνικά. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην τελευταία (διακομματική) Έκθεση του Κογκρέσου για την Άμυνα, ζητείται η μείωση της αύξησης των δαπανών του στρατιωτικού προγράμματος Τραμπ κατά 4,7%, διότι η βύθιση των φόρων για τις μεγάλες επιχειρήσεις από την κυβέρνησή του, άδειασε τα ομοσπονδιακά κρατικά ταμεία. Ταυτόχρονα, η αστική τάξη των ΗΠΑ σπαράσσεται από έναν ενδοταξικό «εμφύλιο», ενώ οι λαϊκές αντιδράσεις οξύνονται. Η εικόνα μοιάζει πολύ με την παρακμή της ΕΣΣΔ, στη δεκαετία του ΄80.
7. Για αυτούς τους λόγους (μεταξύ πολλών άλλων), η αμερικανική αυτοκρατορία βαδίζει από ήττα σε ήττα μέσα από ορισμένες επιτυχίες που έχουν διαρκώς χαρακτηριστικά Πύρρειας Νίκης: Ενώ νίκησαν στρατιωτικά στον πόλεμο του Ιράκ, δεν μπορούν να το ελέγξουν πολιτικά. Εισέβαλαν στο Αφγανιστάν και τώρα βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν. Ενώ «καθάρισαν» στη Λιβύη το καθεστώς Καντάφι, δεν μπορούν να οργανώσουν ένα κανονικό κράτος. Ενορχήστρωσαν την ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Συρία και τώρα αποχωρούν ηττημένοι. Η πορεία αυτή οδηγεί τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό σε έναν γενικευμένο οικονομικό πόλεμο και σε προετοιμασία για στρατιωτικούς πολέμους. Από αστική σκοπιά, δικαιολογημένα. Γιατί οι διακηρυγμένοι «στρατηγικοί αντίπαλοι» των ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία, αναπτύσσονται γοργότερα.
8. Ούτε ο κινέζικος, ούτε ο ρωσικός ιμπεριαλισμός θα αφήσουν εύκολα τα Βαλκάνια στα νύχια των αμερικανοευρωπαίων. Η Κίνα έχει επενδύσει τεράστια ποσά στο «Δρόμο του Μεταξιού» και τα Βαλκάνια αποτελούν αναγκαστικό διάδρομο για τις αγορές της Κεντρικής Ευρώπης. Η Ρωσία έχει ανάγκη τους βαλκανικούς διαδρόμους των αγωγών της. Και οι δυο χώρες θα δώσουν εξίσου λυσσαλέα με τους αμερικανούς τη μάχη για τα Βαλκάνια, σε κάθε χώρα και στα διεθνή φόρα. Ήδη οι Ρώσοι προχώρησαν σε πολλαπλές συμφωνίες με τη Σερβία, διατηρούν ισχυρή επιρροή στη Βουλγαρία, ενώ, μαζί με την Κίνα, θέτουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας ζήτημα νομιμότητας για τη Συμφωνία των Πρεσπών. Οι δυο τους έχουν αποκτήσει ανώτερη αυτοπεποίθηση από τις υποχωρήσεις των ΗΠΑ, αλλά και σοφία, υπομονή και επιμονή, αρετές που χρειάζεται όποιος ακόμη δεν μπορεί να επιτεθεί ανοιχτά. Τέλος, εσωτερικά οι χώρες τους χαρακτηρίζονται ακόμη από μια κοινωνική και πολιτική σταθερότητα, που βεβαίως, δεν πρέπει να θεωρείται αιώνια δεδομένη, λόγω των ισχυρών κοινωνικών αντιθέσεων που προκαλεί η ίδια η καπιταλιστική ανάπτυξή τους.
9. Πριν από χρόνια ο Γιώργος Δελαστίκ έγραφε το βιβλίο με τίτλο «Το Τέλος των Βαλκανίων», όταν το ΝΑΤΟ επέβαλε με πόλεμο τη νέα διευθέτηση. Τώρα θα πρέπει να γραφτεί ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Τα Βαλκάνια Ξανάρχονται» με την έννοια των ανταγωνισμών που αναγεννιούνται: Ο αλβανικός αστικός εθνικισμός, μετά τη Συμφωνία, προωθεί πιο δυναμικά τη δική του «Μεγάλη Ιδέα». Παράλληλα με τις προετοιμασίες για τη Συμφωνία των Πρεσπών, έθεσε επιθετικά το ζήτημα αλλαγής συνόρων με τη Σερβία, στο Κόσοβο. Ήδη οι διαδικασίες προχωρούν προετοιμάζοντας συγκρούσεις. Ενώ ο Κοτζιάς εμφάνιζε σχεδόν έτοιμη μια Συμφωνία με την Αλβανία για τα σύνορα και την ΑΟΖ, οι προετοιμασίες όχι μόνον πάγωσαν, αλλά υποχώρησαν με την προβοκάτσια του εθνικιστή Κατσίφα και τη δολοφονία του από την αλβανική αστυνομία. Την ίδια στιγμή, οι αλβανοί αξιοποίησαν τη θέση ρυθμιστή στη Βουλή των Σκοπίων για να επιβάλουν συνταγματική αλλαγή της θέσης τους ως περίπου συστατικό έθνος στη νεόκοπη Βόρεια Μακεδονία. 
10. Πριν λίγες ημέρες, ο βούλγαρος αναπληρωτής πρωθυπουργός και υπ. Άμυνας, Καρακατσάνοφ, προειδοποίησε με αυστηρή γλώσσα τους «βορειομακεδόνες», «να τηρήσουν τις υποχρεώσεις του», όχι μόνον προς την Ελλάδα, αλλά και προς τη Βουλγαρία, απειλώντας έμμεσα με βέτο για την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Η Βουλγαρία πολύ δύσκολα θα κάνει κάτι τέτοιο, ωστόσο της άνοιξε η όρεξη αλλά και ο φόβος για το ρόλο της δικής της αστικής τάξης, μετά τις επιτυχίες του ελληνικού καπιταλισμού. Έτσι, οι σλαβομακεδόνες περικυκλώνονται ασφυκτικά και η ελληνική αστική τάξη αρχίζει μόλις τώρα να κατανοεί ότι η Βόρεια Μακεδονία δεν θα μείνει εύκολα στη σφαίρα επιρροής της. Όπως πολύ εύγλωττα είπε ο βούλγαρος υπ. Άμυνας, «Η ΠΓΔΜ βιάζεται να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ επειδή, όπως πολλοί Βούλγαροι πολιτικοί πριν από 20 χρόνια, πιστεύει αφελώς ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα λύσει σχεδόν αυτόματα όλα τα προβλήματά της». Δύσκολοι καιροί για αισιόδοξους.
11. Η διαπάλη γύρω από τη Συμφωνία των Πρεσπών δείχνει ότι η Αριστερά στη χώρα μας και ειδικά η κομμουνιστική, απέχει πολύ από μια επαρκή γνώση για το σύγχρονο καπιταλισμό και τις αντιθέσεις του, για τη νέα ιμπεριαλιστική γεωοικονομία και γεωστρατηγική, για τον ελληνικό καπιταλισμό και τη θέση του, για το διχασμό της αστικής πολιτικής σε διεθνές και εσωτερικό επίπεδο, για τις νέες τάσεις γύρω από τα εθνικά ζητήματα και τη σύνδεσή τους με το κοινωνικό – ταξικό ζήτημα, για τη σχέση ανάμεσα στον αντικαπιταλισμό και τον αντιιμπεριαλισμό.
12. Πρόκειται για μια θεωρητική – προγραμματική ανεπάρκεια, που συνήθως, καλύπτεται από δογματικές αναφορές στον Λένιν, τον Μάο ή την Λούξεμπουργκ, στον Τζιαντζή, τον Ψυρούκη ή τον Χοτζέα, που ξεπέφτουν σε ατάκες και κλισέ, σε έναν άχαρο διαγωνισμό πατριωτισμού ή διεθνισμού. Όλα αυτά οδήγησαν τελικά και ανεξαρτήτως προθέσεων και διακηρύξεων στο να μετατραπεί το ελληνικό, εργατικό και λαϊκό αντιιμπεριαλιστικό κίνημα σε ουρά της μιας ή της άλλης πτέρυγας της αστικής τάξης.
13. Η ανεξαρτησία του κινήματος απαιτεί, περισσότερο από ποτέ, μια νέα θεωρητική και προγραμματική κομμουνιστική προσέγγιση. Το Σύγχρονο Κομμουνιστικό Σχέδιο, μαζί με την Αναμέτρηση και σε συμμαχία με τις άλλες δυνάμεις, ρεύματα και αγωνιστές του Συντονισμού Κομμουνιστικών Δυνάμεων και όχι μόνο, θα επιχειρήσει να συμβάλει στην μαχόμενη υπέρβαση αυτής της ανεπάρκειας, στο μέτρο των δυνάμεών του.                                              ΑΠΟ: Kommon