 |
| Γαλλία: παιδιά σε καλοκαιρινή κατασκήνωση, δεκαετία του 1940. Getty / Mondadori |
Κείμενο: Βασίλης Ραφαηλίδης*
ΦΑΣΙΣΜΟΣ χωρίς εθνικισμό δε νοείται. Δε νοείται, επίσης, φασισμός έξω
από τον καπιταλισμό. (Ο φασισμός δεν είναι κοινωνικό σύστημα, γιατί το
κοινωνικό σύστημα στο οποίο ανήκει ο φασισμός είναι ο καπιταλισμός. Ο φασισμός
είναι κομματικό σύστημα, τοποθετούμενο στο ακρότατο δεξιό μέρος του
πολιτικού φάσματος που το συνιστούν τα κόμματα εκείνα τα οποία
αντιμετωπίζουν τον καπιταλισμό σαν την οριστική και αμετακίνητη κατάληξη
της κοινωνικής εξέλιξης.
Κάθε
εθνικισμός, ακόμα και ο πιο άδολος, κυοφορεί το φασισμό σαν νοοτροπία,
χωρίς αυτό να σημαίνει πως καταλήγει κατ” ανάγκην στο φασισμό. Άλλωστε,
τον εθνικισμό μπορεί να τον οικειοποιηθεί και ο σοσιαλισμός για να
εδραιώσει τη θέση του, καθώς και τα απελευθερωτικά κινήματα για να
ενεργοποιήσουν πολιτικά τις μάζες. ΟΜαρξ δεν έπαψε να τονίζει την
πολιτική δισημία του εθνικισμού, αλλά και να υπογραμμίζει πως κάθε μορφή
εθνικισμού είναι πάντα επικίνδυνη για τα συμφέροντα των εργαζομένων έξω
από τα στενά πλαίσια του κράτους. Όπως και να ‘ναι, ο εθνικισμός είναι
μια συναισθηματική κατάσταση βασισμένη σε ένα αξεδιάλυτο κράμα μύθων και
ιστορικών γεγονότων, και αποσκοπεί στο να κάνει έναν λαό να νιώθει
υπέρτερος, καλύτερος και σπουδαιότερος από όλους τους άλλους. Και
συνεπώς προορισμένος να κυριαρχήσει, είτε στο ιστορικό παρόν, είτε στο
ιστορικό μέλλον πάνω σε όλους τους άλλους.
Ο Λένιν συνιστά να εγκαταλείπεται ο εθνικισμός σαν πολιτικό όπλο,
όπου το προλεταριάτο καταλάβει την εξουσία. Αλλά οι διάδοχοί του, και
κυρίως ο Στάλιν, λόγω ιστορικών συγκυριών (παγκόσμιος πόλεμος,
καπιταλιστική περικύκλωση κτλ.) δεν μπόρεσαν να εφαρμόσουν πάντα τη
συμβουλή του Λένιν. Κι έτσι εμφανίστηκε το παράδοξο και αντιφατικό για
την εσωτερική λογική του μαρξισμού φαινόμενο, να υπάρχει σήμερα κι ένα
είδος «σοσιαλιστικού εθνικισμού», που δεν πρέπει να συγχέεται, ωστόσο,
με το χιτλερικό «εθνικοσοσιαλισμό». (Το γεγονός, πάντως, πως ο Χίτλερ
επέλεξε για το κόμμα του αυτόν το χαρακτηρισμό πρέπει να μας
προβληματίσει ιδιαίτερα.)
ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ της συζήτησης για τον ελληνορθόδοξο εθνικισμό, που
προκάλεσε το βιβλίο του Γερ. Κακλαμάνη. «Επί της δομής του νεοελληνικού
κράτους», δημοσιεύουμε σήμερα ένα γράμμα, στο οποίο η έννοια του
εθνικισμού λειτουργεί με τρόπο τυπικότατα φασιστικό.
Το όνομα του αποστολέα είναι οπωσδήποτε ψευδώνυμο. Ονομάζεται, λέει,
Αχιλλέας Ιωάννου Βλαχίδης. Προφανώς, με το όνομα (Αχιλλέας) θέλει να
τονίσει τον αρχαιοπρεπή «ηρωικό σοβινισμό», με το πατρώνυμο (Ιωάννης) τη
χριστιανική διάσταση του ίδιου σοβινισμού, ενώ με το επώνυμο (Βλαχίδης)
προσπαθεί να ειρωνευτεί τους «μη καθαρούς Έλληνες».
Το γράμμα είναι ταχυδρομημένο από την Καλλιθέα, αλλά ο αποστολέας
σημειώνει σαν διεύθυνσή του τον αριθμό 15 της οδού Ατρειδών (και δεύτερη
ονοματολογική αναφορά στην αρχαία Ελλάδα) στον Άγιο Δημήτριο
(Μπραχάμι). Όμως, οδός Ατρειδών στο Μπραχάμι δεν υπάρχει. Και ο γραφικός
χαρακτήρας στο φάκελο είναι διαφορετικός από αυτόν του κειμένου. Το
οποίο είναι «γραφολογικά» χωρισμένο στα δύο. Το πρώτο μισό είναι πολύ
προσεχτικά καθαρογραμμένο, και το δεύτερο μισό πρόχειρο και
τσαπατσούλικο. Έχει τους λόγους του ο επιστολογράφος που και μορφικά
χωρίζει στα δύο το γράμμα του: Το πρώτο μισό είναι εξαιρετικά ευγενικό,
και λειτουργεί σαν παγίδα που σε υποχρεώνει να διαβάσεις και το δεύτερο
μισό που είναι ένας εντελώς φρικαλέος φασιστικός λίβελος.
Ήδη η «μορφολογία» του γράμματος καθεαυτή είναι τυπικότατα φασιστική.
Κοιτάξτε τώρα και το περιεχόμενό του, και βγάλτε τα συμπεράσματά σας,
σταματώντας την ανάγνωση του κειμένου αυτής της σελίδας, πριν φτάσετε
στα δικά μου σχόλια, που ενδέχεται να σας προκαταλάβουν. (Δημοσιεύουμε
μόνο το δεύτερο μισό του γράμματος, αφενός γιατί αυτό έχει ενδιαφέρον
για το θέμα μας, που είναι η φασιστική εκδοχή του εθνικισμού, και
αφετέρου διότι θα ήταν αδύνατο να αφιερώσουμε σ” αυτό το
γράμμα-ντοκουμέντο ολόκληρη τη σελίδα.)
- «… Ο γράφων δεν είμαι Έλλην, διότι εδιδάχτηκα ελληνική παιδεία
μερικώς, αποσπασματικώς και αναγκαστικώς από το γνωστό καταπιεστικό
κράτος, από μόνος δε, δεν έμαθα τίποτα, όχι γιατί δεν μου δόθηκε η
ευκαιρία, αλλά διότι δε θέλω να βάζω σκοτούρες στο κεφάλι μου. Ίσως να
είμαι βάρβαρος, υπό την ελληνική ή σανσκριτική σημασία. Βιολογικώς,
προέρχομαι από σπέρμα διαφόρων λαών, που δεν έχυσαν εντός μήτρας, αλλά
εντός σωλήνος μη εφευρεθέντος ακόμη (Εδώ αλλάζει ο γραφικός χαρακτήρας
και γίνεται το απότομο πέρασμα στο λίβελο.) Παρ’ όλα αυτά φωνάζω, Ζήτω η
αιωνία Ελλάς Η ΣΥΝΕΧΗΣ, Η ΑΘΑΝΑΤΟΣ, Ζήτω οι Ανυπόταχτοι, οι Ελεύθεροι
Έλληνες, εις πείσμα των φανερών ή κρυφών ντόπιων ή ξένων ανθελλήνων.
Σημείωση: Το ΜΗ ΕΛΛΗΝ είναι αρνητική στάση, το ΑΝΘΕΛΛΗΝ θετική, εκ της
διαλεκτικής. (Οι αραιώσεις και τα κεφαλαία είναι του επιστολογράφου).
ΤΟ ΑΛΗΘΕΣ των γραφομένων μου φαίνεται και από τον τίτλο της
εφημερίδας, στον οποίο γράφεται «ΕΘΝΟΣ», αποσκοπουμένου του δεύτερου
όρου. Αλλά Έθνος σκέτο δεν υπάρχει. Πιστεύω ότι εννοεί ΕΘΝΟΣ Σ0ΒΙΕΤΙΚΟΝ,
της δευτέρας λέξεως αποσιωπουμένης για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας.
Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι η εφημερίδα αυτή χρηματοδοτείται
από τους ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΥΣ. Η ποιότης πάντως των μελών αυτού του Έθνους
φαίνεται και από το αφεντικό αυτής της εφημερίδος, όστις είναι απλούν
αργυρώνητο σκεύος, και από το γνωστό στοιχειό (αρραβωνιαστικιά του
Φρανκεστάιν) που το υποστήριξε σε γνωστή περίπτωση. Ο μεγάλος αριθμός
αναγνωστών της εν λόγω εφημερίδας δε σημαίνει τίποτα, καθότι «ουκ εν τω
πολλώ το ευ»
Γνωρίζω πως ο καλύτερος τρόπος να πείθεις είναι η ευγένεια και η
διαλλακτικότης, αλλά προς τα μέλη αυτού του Έθνους, κύριε Έλληνα
Ραφαηλίδη, το να φαινόμαστε και καμιά φορά αδιάλλακτοι δεν πειράζει,
καθότι είναι Λάχανα, και τη γνώμη τους φυσικά την έχουμε χεσμένη.
Εξάλλου, παρά τα απατηλά φαινόμενα και την πρόσκαιρό του δύναμη, το
Έθνος των Σοβιετικών δεν έχει μέλλον (μη σας επηρεάζουν οι μεγάλοι
στρατοί που διαθέτει, ούτε ότι αυτή τη στιγμή είναι το μεγαλύτερο και
ισχυρότερο κράτος της Γης), γιατί με τα απατηλά τεχνάσματά του (π.χ.
ειρήνη σκέτη, χωρίς ελευθερία νοούμενη, είναι ειρηνική υποταγή: Ξέρξειος
Ειρήνη), προκαλεί την θείαν δίκην των Μεγάλων Θεών του Ολύμπου, και δεν
έχει να αντιτάξει σ” αυτούς τίποτα άλλο παρά μόνο τους μικρούς δικούς
του θεούς (άλλη απάτη: ενώ έχει θεούς, ισχυρίζεται πως είναι άθεο, ενώ
ταυτόχρονα δεν είναι ανεξίθρησκον).
Έχω μια μικρή επιφύλαξη για το αν είστε Έλλην, κύριε Ραφαηλίδη, γιατί
ως Έλλην, ευρεθείς εν μέσω βαρβάρων και συνταυτισθείς μ’ αυτούς θα
έπρεπε να είχατε συμπεριφοράν ομοίαν του Εφιάλτου. Εσείς όμως ομοιάζετε
περισσότερο προς τον Κουίσλινγκ, και γι’ αυτό αναρωτιέμαι: Μήπως είστε
Νορβηγός, κύριε Ραφαηλίδη;
Εάν είστε Νορβηγός, δηλαδή μέλος εθνότητας μη υποταγείσης ποτέ στο
αισχρό ελληνικό κράτος, τότε θα ήταν καλύτερο να αποποιηθείτε τον τίτλο
του Έλληνος και να αυταποκληθείτε ΑΝΘΕΛΛΗΝ. Είναι τίτλος περισσότερο
αξιοπρεπής και ακίνδυνος. Μεγάλα πρόσωπα υπήρξαν Ανθέλληνες, όπως ο
Βίσμαρκ και άλλοι. Δεν είναι λοιπόν καθόλου ευκαταφρόνητος τίτλος.
Μπορούμε όμως να δεχτούμε ότι το ΑΝΤΙ ταυτίζεται με το ΦΙΛΕ, οπότε
μπορείτε να ονομαστείτε ΦΙΛΕΛΛΗΝ όπως ο Φαλμεράιερ. Σ’ αυτό όμως έχω μια
μικρή δυσκολία: Πώς θα αποκληθεί ο ΒΥΡΩΝ; Γνωρίζω, βέβαια, ότι Ο ΒΥΡΩΝ
υπήρξε φεουδαρχικό ρομαντικό κατάλοιπο, τσανάκι της μπτουρζουαζίας και
δη της λονδρέζικης, αλλά επειδή είναι δύσκολο κάθε φορά που τον αναφέρω
να τον προσδιορίζω και περιγραφικώς, πρέπει να βρεθεί λέξη.
Προτείνω, λοιπόν, να μην ταυτίσουμε το ΑΝΤΙ με το ΦΙΛΕ, αλλά να
κάνουμε μια παραδοχή και να πούμε ότι όποιος μοιάζει με τον ΒΥΡΩΝ θα
ονομάζεται ΑΝΘΕΛΛΗΝ, και όποιος με το Φαλμεράιερ, ΦΙΛΕΛΛΗΝ. Εάν δεχτείτε
εσείς την παραπάνω παραδοχή, τότε και εγώ μπορώ να δεχτώ ότι είστε
ΦΙΛΕΛΛΗΝ. (Γνωρίζω, βέβαια, πόσο μεγάλη σκασίλα έχετε για ..το τι θα
δεχτώ εγώ.)
Ξέρω ότι απευθύνεστε σε ένα ορισμένο κοινό για να το προσελκύσετε
στις τάξεις του Έθνους, του οποίου είστε υπηρέτης, και της θρησκείας
του. Στο σκοπό σας όμως ελπίζω να αντισταθούν αποτελεσματικά τα λίγα
Ελληνικά κολλυβογράμματα, τα οποία τόσο περιφρονητικά αναφέρετε στα
άρθρα σας. Προσέξατε, όμως. Μπορεί να συμβεί και το εξής: τους καρπούς
της προπαγάνδας σας να μην τους δρέψει το ΣΟΒΙΕΤΙΚΟ ΕΘΝΟΣ αλλά το
ΤΟΥΡΚΙΚΟ, που έχει κάποιες αντιθέσεις με το ΣΟΒΙΕΤΙΚΟ. Βέβαια, πιθανόν
αυτό να μη σας πειράζει. Τότε, όμως, μπορώ να βγάλω ένα ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
μήπως είστε ΦΙΛΟΤΟΥΡΚΟΣ, ΚΡΥΠΤΟΤΟΥΡΚΟΣ, ή, γιατί όχι, και ΤΟΥΡΚΟΣ; Αν
είστε ΤΟΥΡΚΟΣ, δεν είστε ο οποιοσδήποτε ΤΟΥΡΚΟΣ, είστε οπαδός του ΕΒΡΕΝ,
και επομένως ΦΑΣΙΣΤΑΣ, γιατί λανσάρετε ιδέες που εξυπηρετούν τα
τουρκικά συμφέροντα, όπως: το ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ πλήρως ξένο προς τους ΕΛΛΗΝΕΣ.
Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν τολμούν να το ισχυριστούν ούτε οι Τούρκοι
ξεναγοί, που έτυχε να τους ακούσω στην αρχαία ΕΦΕΣΟ, και προσπαθούν
έξυπνα να αποφεύγουν να λένε ψέματα, γιατί οι άνθρωποι έχουν κάποια
τιμιότητα, την οποία δεν έχετε. Άρα είστε ΑΤΙΜΟΣ, ή έστω ΦΘΗΝΟΣ. Το
κύριος δεν σας πάει, ο τίτλος σας είναι ΦΘΗΝΟΣ. Σας χαιρετώ, φτηνέ
Ραφαηλίδη, Αχιλλέας Βλαχίδης του Ιωάννου. Υ.Γ. Φθηνέ Ραφαηλίδη, είστε
ξεπερασμένος για την εποχή μας, πιστέψτε με. Αναμασάτε μασημένα λόγια,
κι αυτά ημιμαθώς.»
These are slave laborers in the Buchenwald
concentration camp near Weimar; many had died from malnutrition when
U.S. troops of the 80th Division entered the camp. The very ill man
lying at the back on the lower bunk is Max Hamburger, who had TBC and
severe malnutrition. He recovered and became a psychiatrist in the
Netherlands. Second row, seventh from left is Elie Wiesel. Photograph
taken 5 days after rescue.
ΓΙΝΕΤΑΙ φανερό από τα παραπάνω κείμενο πως ο επιστολογράφος δε
στερείται εξυπνάδας, και ότι μπορεί να παίξει με τις έννοιες οι οποίες,
ωστόσο, είναι παντελώς κενές περιεχομένου, λόγω αμαθείας. (Τη σωρεία
ορθογραφικών λαθών την έχω διορθώσει εγώ. Όμως τα συντακτικά λάθη είναι
ελάχιστα, κι αυτό είναι ένα ακόμα τεκμήριο πως ο επιστολογράφος δε
στερείται εξυπνάδας: το σημαντικό σε μια έξυπνη άρθρωση του λόγου είναι
το συντακτικό και όχι η γραμματική.)
Αν τον αποκαλούσε κανείς «φασίστα» τον κ. Βλαχίδη, είναι βέβαιο πως
θα του έκανε μήνυση: Σήμερα σχεδόν κανείς φασίστας δεν αποδέχεται τον
βεβαρημένο χαρακτηρισμό, κι αυτό επιτρέπει στο φασισμό να αναπαράγεται
«εν πλήρει ιστορική αθωότητι». Το ξαναλέμε, ο φασισμός δεν είναι ούτε
κοινωνικό σύστημα (ανήκει στον καπιταλισμό) ούτε σαφώς περιχαρακωμένη
ιδεολογία. Η μόνη ιδεολογία που γνωρίζει ο φασισμός είναι ο άκριτος και
άκρατος εθνικισμός, η φανατική πίστη στην αξία της ράτσας στην οποία
ανήκει κανείς, μιας ράτσας προορισμένης από τη Μοίρα να μεγαλουργήσει.
Δημιουργοί του φασισμού, νοούμενου σαν νοοτροπία καθοδηγημένη από
έναν ανασφαλή ψυχισμό, που αναζητεί προστασία μέσα σε ένα ακαθορίστου
συστάσεως κοινωνικό μόρφωμα που λέγεται έθνος, είναι οι Εβραίοι, με το
περίφημο βιβλικό δόγμα για τον «περιούσιο λαό» δηλαδή την επιλογή από το
Θεό του εβραϊκού λαού για την εφαρμογή των θεϊκών του σχεδίων.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, οι Εβραίοι σαν λαός δε φταίνε καθόλου
για το δόγμα του «περιούσιου» που κυοφορεί τον εθνικισμό και δι’ αυτού
το φασισμό. Ο μονοθεϊσμός έχει ανάγκη από έναν «μονολαΐκισμό», όπως θα
μπορούσαμε να πούμε αδόκιμα, προκειμένου να χαρακτηρίσουμε την απαίτηση
του μονοθεϊσμού για μια εκλεκτική σχέση των πιστών με έναν και μόνο Θεό:
Όσοι πιστεύουν σ” αυτόν το θεό και όχι σε κάποιον άλλο «κατώτερο»,
αποχτούν εξ ορισμού προνόμια λόγω της ανωτερότητας του Θεού.
ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΜΕ την άποψη πως ο καπιταλισμός δυσκολεύτηκε πολύ να
ριζώσει σε περιοχές της Γης που δεν τις προετοίμασε κατάλληλα ο
μονοθεϊσμός, όπως η Ινδία, η Κίνα, η Ιαπωνία, το Μεξικό και οι
περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπου οι Ίντιος δεν
εξοντώθηκαν από τους καταχτητές (όπως στις ΗΠΑ) και συνεχίζουν να
αποτελούν την πλειοψηφία του λαού (Μεξικό, Βολιβία, Περού). Για να
ριζώσει ο καπιταλισμός σ’ αυτές τις περιοχές της Γης κατέφυγε είτε σε
μια πολύ ισχυρή κεντρική εξουσία, είτε σε μια αλυσίδα δικτατόρων.
Ο μωσαϊκός μονοθεϊσμός με άλλα λόγια δεν έχει πια ανάγκη από έναν
πανίσχυρο Θεό – Άρχοντα όπως ο Φαραώ, γιατί διαθέτει ένα πανίσχυρο Θεό,
που δεν μπορεί να γίνει παίγνιο των πιστών όπως ο ταλαίπωρος Δίας, ούτε
δέχεται να μοιραστεί την εξουσία με άλλους ένδεκα. (Κανείς ποτέ δε θα
μπορούσε να φανταστεί την Αθηναϊκή Δημοκρατία υπό μονοθεϊστικό
θρησκευτικό κράτος.)
Τα «κυβερνητικά» συστήματα που ισχύουν στον ουρανό, είναι ανάκλαση
των κυβερνητικών και κοινωνικών συστημάτων που ισχύουν στη Γη. Συνεπώς,
οι «περιούσιοι λαοί» και ο άκρατος μονοθεϊσμός δεν μπορεί να έχουν θέση
σε μια παγκόσμια δημοκρατική κοινωνία, στην οποία κανένας λαός δεν ήταν
δυνατό να έχει κανένα ξεχωριστό προνόμιο, έναντι ενός άλλου «κατώτερου»
λαού.
Η τραγική ειρωνεία είναι πως ο Χίτλερ εξόντωσε τον «περιούσιο λαό»
χρίοντας περιούσιο το γερμανικό λαό. Βλέπετε, δύο περιούσιοι λαοί σ’
αυτό τον κόσμο δε χωρούν. Πόσο μάλλον τρεις, ή χίλιοι τρεις, όσοι και οι
επιμερισμένοι κατά γεωγραφικές περιοχές εθνικισμοί.
Είδατε την αγωνία που διακατέχει τον επιστολογράφο καθώς προσπαθεί να
συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα, στραπατσάροντας με έναν τραγικό τρόπο την
ίδια του την εξυπνάδα. Καθώς του λείπουν και τα επιχειρήματα και η
ψυχραιμία, καταφεύγει στο τέλος στην ηθικολογία: Με χαρακτηρίζει
ανέντιμο, γιατί δεν ξέρει πώς αλλιώς να με χαρακτηρίσει. Το ίδιο θα
έκαμνε κάθε «συνεπής» φασίστας που θα ένιωθε να απειλείται το καταφύγιο
της εθνικοφροσύνης – το δεύτερο σε κοινωνική σημασία καταφύγιο των
φοβισμένων, μετά το Θεό. (Βλέπε επί του θέματος και το σπουδαίο έργο του
Βίλχελμ Ράιχ «Η μαζική ψυχολογία του φασισμού», μετάφραση Ηρώ Λάμπρου,
έκδοση Μπουκουμάνη). Χωρίς την επικουρία της ψυχανάλυσης, ο φασισμός
νοούμενος σαν φαινόμενο κοινωνικής ψυχοπαθολογίας, είναι αδύνατο να
ερμηνευτεί με επάρκεια.
Πηγή: Βασίλης Ραφαηλίδης, Έλληνες και Νεοέλληνες, εκδ. Θέμα, Αθήνα, 1988. Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Έθνος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου