Ρόζα Λούξεμπουργκ – «Μαζική Απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα»*: Η ρώσικη επανάσταση, ο αναρχισμός και η γενική απεργία

  

από: e-KOZANH

 

Η ρώσικη επανάσταση, ο αναρχισμός και η γενική απεργία

Όλα σχεδόν τα γραπτά και οι διακηρύξεις του διεθνούς σοσιαλισμού που ασχολούνται με το θέμα της μαζικής απεργίας, χρονολογούνται πριν από τη Ρώσικη Επανάσταση[1] όπου για πρώτη φορά στην ιστορία δοκιμάστηκε σε μεγάλη κλίμακα αυτό το μέσο πάλης. Είναι προφανές λοιπόν, ότι τα περισσότερα από αυτά τα γραπτά είναι ξεπερασμένα. Η αντίληψη που εκφράζουν είναι αυτή που έκφρασε ο Ενγκελς, όταν το 1873, κάνοντας κριτική στις αδεξιότητες των οπαδών του Μπακούνιν όσον αφορά την επανάσταση στην Ισπανία, έγραφε;

"Στο πρόγραμμα του Μπακούνιν, η γενική απεργία είναι ο μοχλός που βοηθά το ξεκίνημα της κοινωνικής επανάστασης. Ένα ωραίο πρωί όλοι οι εργάτες των επιχειρήσεων μιας χώρας ή ακόμα και ολόκληρου του κόσμου, θα εγκαταλείψουν τη δουλειά, για να υποχρεώσουν έτσι τις κυρίαρχες τάξεις το πολύ σε τέσσερις βδομάδες ή να συνθηκολογήσουν ή να επιτεθούν στους εργάτες, έτσι που αυτοί οι τελευταίοι νάχουν το δικαίωμα να αμυνθούν και με την ευκαιρία να γκρεμίσουν όλη την παλιά κοινωνία. Η πρόταση αυτή δεν είναι τίποτα το καινούργιο; την πρόβαλλαν οι γάλλοι σοσιαλιστές και μετά απ’ αυτούς οι Βέλγοι συχνά από το 1848, όμως η προέλευσή της είναι αγγλική. Μετά από την κρίση του 1837 κατά τη διάρκεια της γοργής και ορμητικής ανάπτυξης του Χαρτισμού ανάμεσα στους άγγλους εργάτες, από το 1832 ήδη προτάθηκε η ιδέα του "Αγίου Μήνα"[2], δηλαδή μια στάση εργασίας σε πανεθνική κλίμακα και η ιδέα αυτή βρήκε τέτοια απήχηση που οι εργάτες της Βόρειας Αγγλίας αποπειράθηκαν να τη βάλουν σε εφαρμογή τον Ιούλη του 1842. Το συνέδριο των Συμμαχιστών[3] στη Γενεύη τη 1η Σεπτεβρίου 1873 έβαλε, επίσης στην ημερήσια διάταξη το θέμα της γενικής απεργίας. Βέβαια, όλες οι πλευρές αποδέχθηκαν ότι για να γίνει η γενική απεργία χρειαζόταν η ύπαρξη μιας ολοκληρωμένης οργάνωσης της εργατικής τάξης και ένα γεμάτο ταμείο. Όμως, εκεί βρίσκεται ο κόμπος στο όλο ζήτημα. Γιατί από την μια μεριά, οι κυβερνήσεις, ειδικά όταν ενθαρρύνονται από την αποχή των εργατών από την πολιτική δράση, δεν πρόκειται ν' αφήσουν να φτάσει σε τέτοιο επίπεδο ούτε η οργάνωση ούτε το ταμείο των εργατών. Και από την άλλη, τα πολιτικά γεγονότα και ο σφετερισμός των αγώνων από τις κυρίαρχες τάξεις θα φέρουν σε πέρας την απελευθέρωση των εργαζόμενων, πολύ πριν κατορθώσει το προλεταριάτο να αποκτήσει αυτή την ιδανική οργάνωση και αυτά τα κολοσσιαία αποθέματα. Εξ άλλου, εάν τα είχε στη διάθεσή του, δεν θα είχε ανάγκη το πλάγιο μέσο της γενικής απεργίας για να φτάσει στον σκοπό του".

Αυτό ήταν το επιχείρημα που καθόριζε τη θέση της διεθνούς σοσιαλδημοκρατίας στο ζήτημα της μαζικής απεργίας τις επόμενες δεκαετίες. Αυτή η θέση είναι τέλεια προσαρμοσμένη στη θεωρία των αναρχικών για τη γενική απεργία, προβάλλει δηλαδή τη γενική απεργία σαν μέσο για το ξεκίνημα της κοινωνικής επανάστασης σε αντίθεση με τον καθημερινό πολιτικό αγώνα της εργατικής τάξης και εξαντλείται ολόκληρη στο ακόλουθο απλό δίλημμα: ή το προλεταριάτο στο σύνολο του δεν έχει ακόμη ούτε ισχυρή οργάνωση, ούτε ταμείο, οπότε δεν μπορεί να πραγματοποιήσει τη γενική απεργία ή είναι ήδη αρκετά ισχυρά οργανωμένο ώστε δεν χρειάζεται τη γενική απεργία.

Το επιχείρημα αυτό, βέβαια, με την πρώτη ματιά είναι τόσο απλό και τόσο απρόσβλητο, που για ένα τέταρτο του αιώνα πρόσφερε τεράστιες υπηρεσίες στο σύγχρονο εργατικό κίνημα, είτε σαν λογικό όπλο ενάντια στις χίμαιρες των αναρχικών είτε σαν βοήθημα για τη διάδοση της ιδέας του πολιτικού αγώνα στα πλατύτερα στρώματα της εργατικής τάξης. Η τεράστια πρόοδος του εργατικού κινήματος, σ' όλες τις σύγχρονες χώρες τα τελευταία 25 χρόνια, είναι η πιο λαμπρή απόδειξη για την αξία της τακτικής του πολιτικού αγώνα, για την οποία αγωνίστηκαν ο Μαρξ και ο Ενγκελς, σε αντίθεση με τον Μπακούνιν.

Η γερμανική σοσιαλδημοκρατία, με τη σημερινή της δύναμη και σαν πρωτοπορία στο σύνολο του διεθνούς εργατικού κινήματος είναι σε μεγάλο βαθμό το άμεσο προϊόν της συνεπούς και αυστηρής εφαρμογής αυτής της τακτικής.

Σήμερα η ρώσικη επανάσταση έχει υποβάλλει αυτή τη συλλογιστική σε μια ριζική αναθεώρηση: για πρώτη φορά στην ιστορία των ταξικών αγώνων έχει πετύχει μια μεγαλειώδη πραγματοποίηση της ιδέας της μαζικής απεργίας και μάλιστα -όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω με περισσότερες λεπτομέρειες- της γενικής απεργίας, εγκαινιάζοντας έτσι μια καινούργια εποχή στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος. Βέβαια από τα παραπάνω δεν βγαίνει το συμπέρασμα ότι η τακτική του πολιτικού αγώνα που υποστήριζαν ο Μαρξ και ο Ενγκελς καθώς και η κριτική τους για τον αναρχισμό ήταν λαθεμένη. Αντίθετα είναι οι ίδιες οι ιδέες του Μαρξ και του Ενγκελς και οι ίδιες μέθοδοι και τακτικές που έβαλαν τα θεμέλια της σημερινής πρακτικής της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, που τώρα στη ρώσικη επανάσταση δημιούργησαν τελείως καινούργιους παράγοντες και νέες συνθήκες της ταξικής πάλης.

Η ρώσικη επανάσταση, αυτή η επανάσταση που αποτελεί την πρώτη ιστορική εμπειρία της μαζικής απεργίας, όχι μόνο δεν αποτελεί μια επαλήθευση του αναρχισμού, αλλά σημαίνει ακριβώς την ιστορική του διάλυση. Η θλιβερή ύπαρξη στην οποία η τάση αυτή είχε καταδικαστεί από την τεράστια εξέλιξη της σοσιαλδημοκρατίας στη Γερμανία, θα μπορούσε, μέχρι ενός σημείου, να εξηγηθεί με την αποκλειστική κυριαρχία και τη μακρόχρονη διάρκεια της κοινοβουλευτικής περιόδου. Μια τάση που στηρίζεται αποκλειστικά στην "άμεση δράση" και στην "ξαφνική επίθεση" θα μπορούσε εν τούτοις, αφού ατροφήσει μέσα στην άπνοια της κοινοβουλευτικής καθημερινότητας, να ξαναζωντανέψει μια μέρα όταν επιστρέψει μια περίοδος άμεσης ανοιχτής πάλης, για να αποδείξει την εσωτερική της δύναμη. Η Ρωσία ειδικά φαίνεται να έχει γίνει στο παρελθόν πειραματικό πεδίο για τις ηρωικές πράξεις του αναρχισμού. Μια χώρα όπου το προλεταριάτο δεν είχε απολύτως κανένα πολιτικό δικαίωμα και με μια εξαιρετικά αδύνατη οργάνωση, ένα ασυνάρτητο ανακάτωμα διάφορων κομματιών του πληθυσμού με τελείως διαφορετικά και συγκεχυμένα αντιτιθέμενα συμφέροντα, με μια χαμηλή μόρφωση των λαϊκών μαζών, με την πιο ακραία θηριωδία στην άσκηση της εξουσίας από το κυρίαρχο καθεστώς, όλα αυτά φαίνεται ότι συντρέχουν για να ανυψώσουν τον αναρχισμό σε μια ξαφνική έστω και εφήμερη δύναμη. Η Ρωσία ήταν η ιστορική πατρίδα του αναρχισμού. Παρόλα αυτά η πατρίδα του Μπακούνιν έμελε να γίνει ο τάφος της θεωρίας του.

Στη Ρωσία οι αναρχικοί όχι μονάχα δεν βρέθηκαν ή δεν βρίσκονται επικεφαλής του κινήματος των μαζικών απεργιών. Όχι μονάχα η πολιτική διεύθυνση της επαναστατικής δράσης καθώς και η μαζική απεργία βρίσκονται ολοκληρωτικά στα χέρια των σοσιαλδημοκρατικών οργανώσεων -που με λύσα καταγγέλονται από τους αναρχικούς σαν "αστικό" κόμμα- ή βρίσκονται στα χέρια οργανώσεων που επηρεάζονται περισσότερο ή λιγότερο από τους σοσιαλδημοκράτες ή που ιδεολογικά βρίσκονται κοντά τους, όπως το τεροριστικό κόμμα των "Σοσιαλ-επαναστατών", αλλά απεναντίας ο αναρχισμός είναι απόλυτα ανύπαρκτος σαν σοβαρή πολιτική τάση στη ρώσικη επανάσταση. Μ' εξαίρεση μονάχα στο Μπιαλιστόκ, μια μικρή πόλη της Λιθουανίας, όπου η κατάσταση ήταν ξεχωριστά δύσκολη, όπου οι εργάτες έχουν τις πιο διαφορετικές εθνικές προελεύσεις, όπου η μικρή βιομηχανία είναι κατ' εξοχήν διασκορπισμένη, όπου το επίπεδο του προλεταριάτου είναι εξαιρετικά χαμηλό κι όπου ανάμεσα σε έξη ή εφτά διαφορετικές επαναστατικές ομάδες υπάρχει μια χούφτα "αναρχικών" ή δήθεν τέτοιων και που συντηρούν με όλες τους τις δυνάμεις τη σύγχυση και τα μπερδέματα στις γραμμές της εργατικής τάξης. Μπορεί ίσως και σε δυο ή τρεις άλλες πόλεις να υπάρχουν παρόμοιες μικρές ομάδες αυτού του είδους. Μα πέρα απ' αυτές τις "επαναστατικές" ομάδες, ποιος είναι στην πράξη ο ρόλος που διαδραμάτισε ο αναρχισμός στη ρώσικη επανάσταση; Έγινε το έβλημα κοινών λωποδυτών και ληστών. Κάτω απ' το κοινωνικό όνομα του "αναρχοκομμουνισμού" διαπράχτηκε ένα μεγάλο μέρος απ' αυτές τις αναρίθμητες κλοπές και ληστείες σε βάρος ανθρώπων - πράξεις που σε κάθε περίοδο ύφεσης ή προσωρινής υποχώρησης του κινήματος εμφανίζονται σαν ένα ταραγμένο κύμα ενάντια στην επανάσταση. Ο αναρχισμός, στα πλαίσια της ρώσικης επανάστασης, δεν αποτελεί τη θεωρία του αγωνιζόμενου προλεταριάτου, αλλά το ιδεολογικό έμβλημα του λούμπεν προλεταριάτου που γρυλίζει σαν μια αγέλη από σκυλόψαρα στα απόνερα του πολεμικού πλοίου της επανάστασης.

Απ' την άλλη πλευρά, η μαζική απεργία χρησιμοποιήθηκε στη Ρωσία όχι σαν ένα ξαφνικό κι απότομο άλμα προς την επανάσταση, ούτε σαν ένα θεατρικό πραξικόπημα που θα έδινε τη δυνατότητα να παρακάμψουμε την πολιτική πάλη της εργατικής τάξης -και την κοινοβουλευτική- αλλά σαν το μέσο να δημιουργήσουμε για το προλεταριάτο τους όρους της καθημερινής πολιτικής πάλης και ιδιαίτερα της κοινοβουλευτικής. Στη Ρωσία, ο εργαζόμενος πληθυσμός και επικεφαλής του το προλεταριάτο, διεξάγουν την επαναστατική πάλη χρησιμοποιώντας το αποφασιστικό όπλο των μαζικών απεργιών με την πολύ συγκεκριμένη επιδίωξη να καταχτήσουν ακριβώς αυτά τα πολιτικά δικαιώματα και τους όρους για τους οποίους πρώτοι ο Μαρξ και ο Ενγκελς έδειξαν την αναγκαιότητα και τη σημασία τους στην πάλη για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης. Αρχές για τις οποίες πάλεψαν με όλη τους τη δύναμη στις γραμμές της Διεθνούς σε αντιπαράθεση με τον αναρχισμό. Η διαλεχτική της ιστορίας, το στέρεο θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται ολόκληρη η θεωρία του Μαρξιστικού σοσιαλισμού, τα έφερε έτσι ώστε ο σύγχρονος αναρχισμός, με τον οποίο η ιδέα της μαζικής απεργίας ήταν αναπόσπαστα συνδεμένη, να έρθει στην πράξη σε σύγκρουση με την ίδια τη μαζική απεργία. Αντίθετα, η μαζική απεργία που είχε στο παρελθόν καταπολεμηθεί σαν ασυμβίβαστη με την πολιτική δράση του προλεταριάτου, εμφανίζεται σήμερα σαν το ισχυρότερο όπλο της πολιτικής πάλης για την κατάκτηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Κι αν είναι αλήθεια ότι η ρώσικη επανάσταση μάς υποχρεώνει ν' αναθεωρήσουμε ριζικά την παλιά Μαρξιστική θέση σχετικά με τη μαζική απεργία, είναι το ίδιο αλήθεια ότι για μια ακόμα φορά θα αποδειχθεί ότι μόνο ο Μαρξισμός, οι μέθοδοι του και οι γενικές του απόψεις, με μιαν άλλη μορφή, θα κερδίσουν την τελική νίκη. "Η αγαπημένη σύζυγος του Μαυριτανού δε μπορεί να πεθάνει παρά μονάχα απ' το χέρι του Μαυριτανού"[4]. *

Από το βιβλίο της Ρ. Λούξεμπουργκ «Μαζική Απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα», σελ 11-15, εκδόσεις ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Μάρτης 1997, Μτφ Κώστας Πίττας. 

***

Διαβάστε: Ρόζα Λούξεμπουργκ – «Μαζική Απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα»* - Η μαζική απεργία: ένα ιστορικό και όχι τεχνητό προϊόν

***

Σημειώσεις

---

[1] Του 1905

[2] "Άγιο Μήνα" αποκαλούσαν οι Χαρτιστές την πρόταση τους για γενική απεργία

[3] Ta τελευταία χρόνια της Α΄Διεθνούς, ο Μπακούνιν και οι Αναρχικοί δημιούργησαν την "Συμμαχία για τη Σοσιαλδημοκρατία"

[4] Φράση από το θεατρικό έργο του Σαίξπηρ, "Οθέλος"