Μεγάλη Παρασκευή 1944. Η σφαγή των 120 στο Αγρίνιο

ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΕΝΕΖΑΚΗΣ

• denezakis@imerodromos.gr

Οι Γερμανοί φρόντιζαν να εφοδιάζουν τη στρατιά του Ρόμελ στη Β. Αφρική όχι μόνο μέσω της κεντρικής σιδηροδρομικής αρτηρίας Θεσσαλονίκης – Πειραιά, αλλά και άλλες βοηθητικές μαζί και τη σιδηροδρομική γραμμή δυτικής Στερεάς. Μετέφεραν στρατό, πολεμοφόδια, καύσιμα από την κεντρική Ευρώπη – Ήπειρο – Πάτρα – Καλαμάτα.

 Οι συγκοινωνιακοί αυτοί κόμποι αποτελούσαν πρωταρχικούς στόχους και για τον ΕΛΑΣ, που δρούσε σε συνεννόηση με το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Στις 9 Απρίλη 1944 αντάρτες του ΕΛΑΣ από το Αρχηγείο του ΕΛΑΣ Μεσολογγίου έστησαν ενέδρα ανάμεσα στα χωριά Σταμνάς και Αγγελόκαστρο και ανατίναξαν την αμαξοστοιχία που κινούνταν από Κρυονέρι προς Αγρίνιο, εξουδετέρωσαν τη γερμανική συνοδεία του τρένου σκοτώθηκαν δεκάδες Γερμανοί, μεταξύ των οποίων ένας ταγματάρχης των SS και αφού πήραν τα όπλα και ό,τι άλλο μεταφερόταν, έβαλαν φωτιά και το έκαψαν.

Σε αντίποινα οι Γερμανοί με τους ταγματασφαλίτες του προδότη ταγματάρχη Γ. Τολιόπουλου, που είχαν την έδρα τους στο Αγρίνιο αφού έκαναν συλλήψεις και γέμισαν τις φυλακές της πόλης, προχώρησαν στην εκτέλεση 120 κρατουμένων.

Στις 14 Απρίλη 1944, ξημερώνοντας Μεγάλη Παρασκευή, ο Γερμανός αρχιφύλακας λοχίας Καρλ Βέρνερ φώναξε τα ονόματα τριών κρατουμένων στις φυλακές της Αγίας Τριάδας, τους οδήγησαν στην κεντρική πλατεία του Αγρινίου την πλατεία Μπέλλου (σημερινή πλατεία Δημοκρατίας) και τους κρέμασαν. Ήταν οι αγωνιστές:

Σαλάκο Χρήστο του Νίκου, 23 χρόνων, από το Αγρίνιο, στέλεχος της ΕΠΟΝ. Τα τελευταία του λόγια ήταν: «Ζήτω η ΕΠΟΝ. Τ’ αδέλφια μου θα εκδικηθούν».

Σούλο Παναγιώτη, 22 χρόνων, από το Αγρίνιο, στέλεχος της ΕΠΟΝ.

Αναστασιάδη Αβραάμ του Αναστασίου, 52 χρόνων, από το Αγρίνιο, υπάλληλος της ΑΤΕ. 

Ο Σαλάκος Χρήστος, αριστερά, ο Σούλος Παναγιώτης στο κέντρο και ο Αναστασιάδης Αβραάμ, δεξιά.

Άλλους 117 πήραν οι Γερμανοί από τις φυλακές και μερικούς από άλλα σημεία και τους εκτέλεσαν με τα πολυβόλα πίσω από την Αγία Τριάδα.

Στις 6 π.μ. επέστρεψε στις φυλακές Αγίας Τριάδας ο λοχίας Βέρνερ με τη φρουρά των τσολιάδων και διέταξε όλους να κατεβούν στο προαύλιο και να μπουν στη γραμμή. Εκεί ήταν δύο αξιωματικοί των Ες-Ες και ο υπολοχαγός των τσολιάδων Μπλέσσας, σύνδεσμος των Γερμανών.

Ο Γερμανός αξιωματικός φώναζε τον κατάλογο των μελλοθανάτων και μόλις συμπληρώνονταν η μία δεκάδα ο υπολοχαγός των ταγματασφαλιτών διάταζε απόσπασμα τσολιάδων να την παραλάβουν και να την οδηγήσουν «εκεί που ξέρουν»! Δηλαδή πίσω από την Αγία Τριάδα, στον τόπο της εκτέλεσης, Και συνεχίζονταν η εκφώνηση των ονομάτων της επόμενης δεκάδας. Την ώρα της ετοιμασίας της νέας δεκάδας ακούγονταν οι ριπές των πολυβόλων και οι ομοβροντίες της εκτέλεσης που πηγαινοέρχονταν από το χώρο της Αγίας Τριάδας στο χώρο που ήταν συγκεντρωμένοι οι κρατούμενοι περιμένοντας τη σειρά τους.

Οι τσολιάδες μάλιστα βιάζονταν, Ο ταγματασφαλίτης υπολοχαγός με σαδιστική απάθεια, ασυγκίνητος, έκανε παρατήρηση στους υποτακτικούς του πως αργούσαν και έπρεπε να κάνουν πιο γρήγορα γιατί είχαν πολλή δουλειά.

Οι Γερμανοί και ο τσολιάς υπολοχαγός αφού επιθεώρησαν τον ομαδικό τάφο, όπου κείτονταν 117 νεκροί αγωνιστές, ανάμεσά τους δυο Ιταλοί αντιφασίστες κρατούμενοι και μια γυναίκα, η Κατίνα Χατζάρα (το γένος Βάγια) σύζυγος Αθανασίου Χατζάρα, από το Κομπότι Άρτας, κάτοικος Αγρινίου, γύρισαν στις φυλακές όπου ο τσολιάς υπολοχαγός μίλησε στους κρατουμένους εξυμνώντας το έργο των Γερμανών!!! και των τσολιάδων!!!

Οι τρεις κρεμασμένοι έμειναν εκεί όλη τη Μεγάλη Παρασκευή και το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Μόλις το μεσημέρι τους ξεκρέμασαν απ’ το σταυρό του δικού τους μαρτυρίου και τους έθαψαν μαζί με τους άλλους.

 Ο στρατιωτικός διοικητής των Γερμανικών μονάδων Ηπείρου, εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση:

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ

Την 9ην Απριλίου 1944 ο εκ Μεσολογγίου προς Αγρίνιον κατευθυνόμενος σιδηροδρομικός συρμός, υπέστη βορείως της Σταμνάς επίθεσην κομμουνιστικών συμμοριών και επυρπολήθη. Γερμανοί στρατιώται και συνταξιδεύοντες Έλληνες πολίται εφονεύθησαν ή ετραυματίσθησαν, τραυματισμένοι Γερμανοί στρατιώται εφονεύθησαν ή ηπήχθησαν ανάνδρως.

Ως αντίποινα των υπούλων τούτων πράξεων, αίτινες πλήττουν αφ’ ενός τον Γερμανικόν Στρατόν και αφ’ ετέρου τους ειρηνικούς κατοίκους, ελήφθησαν και εξετελέσθησαν τα κάτωθι μέτρα:

1ον) Σήμερον 120 κομμουνισταί εκ χωρίων κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής και εκ Παναιτωλίου, οίτινες ως διεπιστώθη, έλαβον μέρος εμμέσως ή αμέσως εις την εν λόγω πράξιν, ετυφεκίσθησαν ή απηγχονίσθησαν εν Αγρινίω.

2ον) Εις Σταμνάν και Παναιτώλιον, ορισμένος αριθμός οικιών, εις τας οποίας είχον διαμείνει συμμορίται ή ανευρέθησαν εν αυταίς όπλα και πυρομαχικά, κατεστράφη.

3ον) Δέκα χωρία, εξ ων προήρχοντο οι λησταί, ή τα οποία κείνται κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής, υπεχρεώθησαν εις την καταβολήν μεγάλης χρηματικής ποινής.

Εις περίπτωσιν επαναλήψεως, όλα τα χωρία άτινα κείνται παρά την σιδηροδρομικήν γραμμήν, ως και εκείνα ων οι κάτοικοι λαμβάνουν μέρος εις αποπείρας, θα καταστραφούν. Και οι άνω των 16 ετών άρρενες κάτοικοι αυτών θα υποβληθούν εις αντίποινα.

14 Απριλίου 1944.

Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ
ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ

Στο αποτρόπαιο αυτό έγκλημα οι ταγματασφαλίτες διαδραμάτισαν πρωταρχικό ρόλο.  Οπως είπε κάποιος επίσημος εκ των Γερμανών εγκληματιών πολέμου στη δίκη της Νυρεμβέργης «δεν αρκεί να τα φορτώνετε όλα στους Γερμανούς γιατί εμείς δεν θα μπορούσαμε να κρατήσουμε την Ευρώπη χωρίς την πολύτιμη βοήθεια των εγχώριων συνεργατών μας»!
Στην περίπτωση του Αγρινίου ο ρόλος των Ταγμάτων Ασφαλείας ήταν ουσιαστικός. Και το τραγικότερο είναι ότι οι προδότες αυτοί όχι μόνο έμειναν ατιμώρητοι μετά τον πόλεμο αλλά και κατέλαβαν καίριες θέσεις, επίσημες, απ’ όπου έκριναν τον πατριωτισμό των άλλων, μαζί και των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και των θυμάτων της θηριωδίας των ναζί.

ΠΗΓΕΣ:

— ΕΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, Εκδοση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, τόμος 4α, σ. 142 – 146
— «Αγρίνιο…γλυκές μνήμες», από όπου και οι φωτογραφίες

ΠΗΓΗ: ημεροδρόμος