Ο πολιτισμός που «γέννησε» η εξέγερση του Δεκέμβρη

ΈΦΗ ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΥ,

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΡΑΝΑΚΗΣ,

ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ

Στις 6 Δεκέμβρη 2008, βράδυ Σαββάτου, ο 15χρονος Αλέξης Γρηγορόπουλος πέφτει νεκρός από τη σφαίρα του ειδικού φρουρού Κορκονέα στα Εξάρχεια. Η μεταφορά του στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» έρχεται απλά να επιβεβαιώσει την αρχική εκτίμηση. Τα ΜΜΕ γίνονται ως συνήθως φερέφωνα της αστικής μπάντας, προσδοκώντας αρχικά να αποκρύψουν το συμβάν και στην συνέχεια να καλύψουν την αστυνομία. To πραγματικό συμβάν όμως δεν κρύβεται, η είδηση διαχέεται από την πρώτη στιγμή σαν φυτίλι που καίει, η έκρηξη δεν αργεί. Από κείνη τη στιγμή και για περίπου τέσσερις εβδομάδες, η Ελλάδα απ’ άκρη σ’ άκρη φλέγεται, από αγανάκτηση, συσσωρευμένη οργή, από ένα μαζικό και αυθόρμητο «δεν πάει άλλο».

Η δολοφονία του μαθητή πυροδοτεί την αντίδραση μιας νεολαίας δέσμιας σ’ ένα αβίωτο παρόν, μιας νεολαίας χωρίς φωνή, καταδικασμένης στην ανασφάλεια, σ’ ένα µέλλον κλεμμένο και σκοτεινό. Ακολουθούν καταλήψεις σε 800 σχολεία πανελλαδικά και σε 200 ΑΕΙ και ΤΕΙ. Καθημερινές διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες, στους κεντρικούς δρόμους των πόλεων, έξω από αστυνομικά τμήματα. Παρεμβάσεις σε  ραδιοφωνικούς σταθμούς, στην ΕΡΤ, σε τοπικά κανάλια, εισβολές σε θέατρα, το κίνημα επιβάλλει ν’ ακουστεί. Μαθητές, φοιτητές, όλη η νεολαία βρίσκεται στους δρόμους, ενάντια στην καταστολή και την αστυνομοκρατία όσο και στην ίδια την κυβέρνηση της ΝΔ και την αντιλαϊκή πολιτική της. Ενάντια στη σαπίλα ενός συστήματος που τσακίζει τα όνειρα της νέας γενιάς.

Γενικευμένες συγκρούσεις, πυρπολούνται καταστήματα, τράπεζες, γραφεία πολυεθνικών. Η απάντηση είναι άγρια καταστολή, κρατική βία, συλλήψεις. Το εργατικό κίνημα παίρνει θέση, πραγματοποιούνται εργατικά συλλαλητήρια, στάσεις εργασίας, πανεκπαιδευτικές διαδηλώσεις. Στις 23 Δεκέμβρη, η συνδικαλίστρια Κούνεβα δέχεται επίθεση με βιτριόλι από μπράβους της εργοδοσίας της ΟΙΚΟΜΕΤ, λίγο αργότερα θα γεννηθεί ο τότε Συντονισμός Πρωτοβάθμιων Σωματείων. Οι διαδηλώσεις αλληλεγγύης εξαπλώνονται σ΄ όλη την Ευρώπη, φτάνουν μέχρι τις ΗΠΑ. Ο Κορκονέας εμφανίζεται αμετανόητος και υποστηρίζει την θεωρία για εξοστρακισμό της σφαίρας. Ο δικηγόρος του δολοφόνου, Κούγιας, αναφερόμενος στο περιστατικό το χαρακτηρίζει «παρεξήγηση». Το λαϊκό αίσθημα οργής ξεχειλίζει.

Εκείνες οι μέρες, οι μέρες του Αλέξη, συνιστούν μια ρωγμή στην «κανονικότητα», μια ευθεία αμφισβήτηση της καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων και όχι άδικα. Η εικόνα του χριστουγεννιάτικου δέντρου στο Σύνταγμα που καίγεται γίνεται σύμβολο μιας κοινωνίας που δεν ανέχεται άλλον εμπαιγμό. Το πολιτικό σύστημα παρακολουθεί τις εξελίξεις με αμηχανία. Μία ολόκληρη γενιά ριζοσπαστικοποιείται στις μάχες του Δεκέμβρη.

Υπόθεση της νεολαίας

Η νεολαιίστικη εξέγερση του Δεκέμβρη ακτινογραφήθηκε και αναλύθηκε, τόσο από κινηματικές δυνάμεις όσο και από τα αστικά επιτελεία, σε μια πολλά επίπεδα. Μόνο θετικά μπορεί να αποτιμηθεί ο μεγάλος κύκλος πολιτικών επεξεργασιών, εντός του κινήματος, για το κοινωνικό-πολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο διαδραματίστηκε η εξέγερση, για την ταξική σύνθεση των αγωνιζομένων στρωμάτων, για τις πολιτικές παρακαταθήκες που άφησε και τέλος για το μεγάλο ερώτημα του αν κέρδισε και σε ποιο βαθμό; Με τα χρόνια να κυλάνε, καλούνται πλέον να γράψουν και να αναλύσουν την εξέγερση του τότε, άτομα που στρατεύτηκαν στην Αριστερά και το κίνημα στον απόηχο της, μαθαίνοντας για τον Δεκέμβρη, σχεδόν αποκλειστικά, από αφηγήσεις μεγαλύτερων συντρόφων. Πρόκειται για μια προσπάθεια «χαρτογράφησης» των πολιτιστικών τάσεων που είτε γέννησε είτε όξυνε η εξέγερση του 2008, υπό το πρίσμα του πώς αυτές κατέληξαν στο σήμερα, στο πλαίσιο του ευρύτερου διαλόγου για την αποτίμηση αυτής της νεολαιίστικης εξέγερσης.

Η μαρξιστική παράδοση ρητά αναφέρει πως κάθε κοινωνική κίνηση που ανατρέπει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, αποτελεί φορέα μιας διαφορετικής προσέγγισης κάθε επιπέδου της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου. Από τις αστικές επαναστάσεις μέχρι τις προλεταριακές, βλέπουμε πως η ανάδειξη νέων κοινωνικών-πολιτικών ρευμάτων, αντικατοπτρίζεται σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας. Οι επαναστατικές αλλαγές στην παραγωγή, στην οικονομία και στη πολιτική ζωή, συνοδεύονταν (σε κάθε ιστορικό στιγμιότυπο)  από τομές στο επικρατούμενο κάθε φορά πολιτιστικό γίγνεσθαι. Οι αστικές επαναστάσεις έφεραν την Αναγέννηση (και το αντίστροφο), οι προλεταριακές-κομμουνιστικές αρκετά χρόνια μετά «πάντρεψαν» την μαρξιστική φιλοσοφία με τις τέχνες, τα γράμματα, το σινεμά προσδίδοντάς στη «λαϊκή παράδοση» επίσημα στοιχεία στράτευσης, μαχητικότητας, αγωνιστικότητας κλπ. Τι γίνεται όμως με αυτές τις κοινωνικές κινήσεις που δεν μπορούν και δεν πρέπει να χαρακτηριστούν ως επαναστάσεις; Με αυτές τις ιστορικές εξάρσεις της ταξικής πάλης που δεν έθεσαν ζήτημα εξουσίας, ανατροπής των εργασιακών σχέσεων, εγκαθίδρυσης νέου πολιτικού καθεστώτος;

Η εκφυλισμένη αντίληψη  του γραφειοκρατικοποιημένου-συντηρητικού κομμουνιστικού κινήματος πιθανότατα θα έλεγε πως εξεγερσιακές καταστάσεις που δεν θέτουν στον πυρήνα τους την εργατική εξουσία, λίγα πράγματα αφήνουν ως παρακαταθήκη στο πλευρό ενός προωθητικού-απελευθερωτικού πολιτισμού. Από την άλλη, ρεφορμιστικές αναγνώσεις που αναγάγουν τον παράγοντα του αυθόρμητου σε αναγκαία και ικανή συνθήκη, και καταλήγουν να «θεοποιούν» κοινωνικές εξεγέρσεις υποτιμώντας την ανάγκη σκιαγράφησης στρατηγικού περιεχομένου και ταξικής πρωτοπορίας, πιθανότητα να κατέληγαν στο θολό συμπέρασμα πως εξεγέρσεις σαν αυτές του Δεκέμβρη δημιουργούν αυτόματα χειραφετητικά πολιτιστικά ρεύματα αναλλοίωτα στο χρόνο και την κυρίαρχη ιδεολογία. Η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση. Κυμαίνεται ανάμεσα στις χειραφετητικές διαστάσεις της εξέγερσης και τα αντικειμενικά όριά της. Τα πολιτιστικά ρεύματα που γέννησε ή ανέδειξε ο Δεκέμβρης δεν είναι ούτε εκφυλισμένα νομοτελειακά, ούτε όμως ώριμα και συγκροτημένα για να διασπείρουν με μαζικούς όρους τον πολιτισμό των «από κάτω».

Με μια ψύχραιμη και όχι επιπόλαιη ανάγνωση, μπορούμε να διαπιστώσουμε τα εφόδια που χάρισε ο Δεκέμβρης στην αναγκαία προσπάθεια συγκρότησης ενός πράγματι αγωνιστικού-χειραφετητικού πολιτισμού, αλλά και τις αναγκαίες τομές που τα μελλοντικά κινήματα πρέπει να χτίσουν. Η πολιτιστική αντανάκλαση της εξέγερσης και η ποιότητα της πρέπει να «μετρηθούν» με βάση τα βασικά γνωρίσματα των ίδιων των τότε διεργασιών.

Αρχικά, ο Δεκέμβρης αποτέλεσε κατεξοχήν υπόθεση της νεολαίας. παρά τη συμμετοχή των εργαζομένων, το βάρος των συγκρούσεων αλλά και της ανάδειξης των βασικών κοινωνικών-πολιτικών μηνυμάτων έπεσε σχεδόν εξολοκλήρου στην νέα γενιά. Ακριβώς για αυτό το λόγο, μπορούμε να πούμε πως έδρασε καταλυτικά στην απότομη μετατόπιση πολιτιστικών ρευμάτων στη νέα γενιά (ακόλουθη της πολιτικής μετατόπισης). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μουσική της νέας γενιάς, με νέα συγκροτήματα να ξεπηδάνε σωρηδόν μέσα από την «ομίχλη» της εξέγερσης. Τα ακροατήρια μουσικών ειδών, που παραδοσιακά εξέφραζαν τις ανησυχίες της νεολαίας και είχαν ταξική καταγωγή, μαζικοποιήθηκαν. Ο στίχος και η μουσική αυτών των ειδών (κυρίαρχα hip hop, punk)  αποτελέσαν επί της ουσίας το μεγαλύτερο όπλο «αφήγησης» της εξέγερσης από πρώτο χέρι.

Σημασία έχει να διαπιστώσουμε, πως οι κοινωνικές διεργασίες του Δεκέμβρη πολιτικοποίησαν το στίχο του hip hop αρχικά σε μια «επιθετική» κατεύθυνση, όπου εκφραζόταν το μίσος και η οργή μιας ολόκληρης γενιάς για την καταστολή, την αυταρχικότητα, την ανελευθερία. Αυτή η πρώιμη πολιτικοποίηση (μαζικότερη σε επιρροή από παλιότερες εποχές), έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο σήμερα ώστε κομμάτια της Ελληνικής hip hop σκηνής, στο έδαφος της υπάρχουσας πλέον κρίσης, να φτάσουν σε ένα ανώτερο επίπεδο πολιτικού στίχου, το οποίο ενέχει ανώτερα χαρακτηριστικά στρατευμένης τέχνης.  Με μια δυναμική αναλογία μπορούμε να πούμε πως ο Δεκέμβρης, αποτέλεσε την ώθηση ώστε το hip hop, μέσα μάλιστα από τις εσωτερικές διεργασίες του, να συνδεθεί με αμεσότερους και μαζικότερους όρους με τα λαϊκά κινήματα στην Ελλάδα, αυξάνοντας συνεχώς (όχι όλα τα κομμάτια του) το πολιτικό στίγμα του.

Πέρα από τη μουσική όμως, η πολιτιστική ζωή διαταράχθηκε, έστω στιγμιαία, και σε άλλα επίπεδα. Η κατάληψη της Λυρικής Σκηνής και οι καλλιτεχνικές παραστάσεις σε δρόμους ποτισμένους από δακρυγόνα, οι «έφοδοι» των σπουδαστών δραματικών σχολών σε θέατρα με πανό και νεολαιίστικα συνθήματα και άλλα πολλά περιστατικά επιτέλεσαν έναν διττό σκοπό. Από τη μία, πήραν χαρακτηριστικά πολιτικής πίεσης απέναντι στον κυρίαρχο πολιτισμό, ώστε αυτός να ενσωματώσει τις πραγματικές ανησυχίες της νέας γενιάς και της αγωνιζόμενης κοινωνίας. Από την άλλη, κατάφεραν να προβάλλουν εικόνες και σκηνές ενός νέου πολιτισμού, από τα κάτω, ο οποίος αμφισβήτησε στην πράξη τόσο τα εμπορευματοποιημένα πλαίσια όσο και τον αστικό καθωσπρεπισμό.

Και στους δύο πόλους του διττού αυτού στόχου, μπορούμε να πούμε πως το κίνημα πέτυχε μια μερική νίκη. Οι πολιτιστικές διεργασίες πανελλαδικά, χαρακτηρίστηκαν από μια πιο κινηματική-εξεγερτική διάσταση, υπογραμμίζοντας πως η άλλοτε προδιαγεγραμμένη ομαλότητα και κανονικότητα, πλέον θα τίθενται σε αμφισβήτηση. Επιπλέον, η αναγεννώμενη ανάγκη για ανάδειξη του σύγχρονα λαϊκού πολιτισμού στον 21^ο αιώνα, έτσι όπως αποτυπώθηκε στα πλαίσια του Δεκέμβρη, αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία ακούμπησαν όλα εκείνα τα μεταγενέστερα αυτοδιαχειριζόμενα πολιτιστικά εγχειρήματα που ξεπήδησαν από γειτονιά σε γειτονιά: εργατικές λέσχες, πολιτιστικοί όμιλοι, ερασιτεχνικές και μη ομάδες θεάτρου κλπ.

Η εξέγερση του Δεκέμβρη είχε αναμφισβήτητα πολιτικά όρια, συνεπώς αναλογικά τα ίδια όρια διαφάνηκαν και στις πολιτιστικές διεργασίες εντός της. Σίγουρα, η έλλειψη του πρωτοπόρου ρόλου της εργατικής τάξης και η αδυναμία η εξέγερσης να συγκεραστούν η λαϊκή αγανάκτηση με πιο συνολικούς πολιτικούς στόχους για το μαζικό κίνημα, έπαιξαν ανασταλτικό ρόλο στην συγκρότηση ρευμάτων –ολοκληρωμένου- εργατικού πολιτισμού. Παρ’ όλα αυτά, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως ο Δεκέμβρης και ό,τι εκείνος σηματοδότησε, έδρασε καθοριστικά ώστε να σχηματιστεί σε πρωτόλειο βαθμό ένα ρεύμα εντός της νεολαίας που λόγω ανώτερης πολιτικοποίησης στράφηκε σε νέες και προωθητικές μορφές άσκησης πολιτισμού. Εισήγαγε επιθετικά την πολιτική σκέψη και λόγο στις τέχνες, το σινεμά, το θέατρο, τη μουσική και η νεολαία με τη σειρά της αγκάλιασε την νέα κατάσταση του πολιτιστικού γίγνεσθαι.

Παρά τα όρια μιας τέτοιας διεργασίας, σε εποχές σκληρής πολιτισμικής δικτατορίας, το γεγονός πως δημιουργήθηκαν διάσπαρτοι φορείς ενός νέου πολιτισμού με απελευθερωτικά, έστω και μερικά, στοιχεία, οφείλουμε να το αποτιμήσουμε θετικά και να αναγνωρίσουμε τις παρακαταθήκες που συγκροτήθηκαν. Ο Δεκέμβρης αποτέλεσε την ιστορική στιγμή που η νεολαία έσπασε τον καθοδηγητικό δεσμό ανάμεσα σε εκείνη και τα αστικά πρότυπα και δημιούργησε ή ενίσχυσε εναλλακτικές μορφές έκφρασης, δομικά αντιπαραθετικές, με τον κυρίαρχο πολιτισμό. Η μεγάλη ενασχόληση των νέων σήμερα με το graffiti, την φωτογραφία, την πρωτοπόρα λογοτεχνία κλπ ακουμπάει και στην εμπειρία της εξέγερσης του Δεκέμβρη.

Διαρκής αγώνας για ένα νέο ρεύμα εργατικού πολιτισμού

Ίσως ποτέ άλλοτε η λέξη «κρίση» να μην ακουγόταν τόσο συχνά όσο στην περίοδο που διανύουμε. Η νέα γενιά ωριμάζει, εκπαιδεύεται, συγκροτείται ατομικά και συλλογικά σε συνθήκες κρίσης. Η γιγαντιαία παγκόσμια οικονομική κρίση που έχει ξεσπάσει εδράζεται στην καρδιά του σύγχρονου καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, και διαχέεται σε όλες τις σφαίρες την ανθρώπινης δραστηριότητας: Κρίση στις αξίες, τις ανθρώπινες σχέσεις, την τέχνη και τον πολιτισμό. Ζούμε σε μία εποχή όπου τα επιτεύγματα της ανθρωπότητας θα μπορούσαν να σημάνουν πολλαπλή κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, μείωση του εργάσιμου χρόνου, ποιοτική αξιοποίηση και διεύρυνση του ελεύθερου χρόνου, άμεση πρόσβαση στην πληροφόρηση, τη γνώση, στο σύνολο του πολιτισμικού πλούτου, βελτίωση  συνολικά των όρων ζωής.

Αντιθέτως, σήμερα κυριαρχεί η πολιτισμική ισοπέδωση, η εμπορευματοποίηση όλων των προϊόντων της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Η μουσική, η τέχνη του κινηματογράφου κονσερβοποιείται και πουλιέται μαζικά στην παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική αγορά. Ειδικά στη νέα γενιά κυριαρχούν τα πρότυπα μία ανούσιας «διασκέδασης»-εκτόνωσης, μίας ατομικής φυγής από τη «μάταιη» καθημερινότητα. Οι νέες τεχνολογικές κατακτήσεις αντί να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη του πολιτισμού, κατασκευάζουν έναν ψηφιακό κόσμο παραμυθίας, μία εικονική πραγματικότητα πλάι στην επαναλαμβανόμενη, άνευρη, αλλοτριωμένη καθημερινή εμπειρία των νέων.

Ο πολιτισμός δεν αφορά μόνο την καλλιτεχνική δραστηριότητα, αλλά αγκαλιάζει το σύνολο των πνευματικών και υλικών αξιών όπως διαμορφώθηκαν στην εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Αφορά τις συνθήκες εργασίας, την εκπαίδευση, την καλλιτεχνική δημιουργία, είναι ο τρόπος που ζούμε, που τρεφόμαστε, που ψυχαγωγούμαστε, αφορά τις συνήθειές μας. Όσο οι αντιθέσεις της εποχής μας οξύνονται τόσο γεννιούνται συνεχώς ζωντανά ρεύματα που αντιμάχονται τη σύγχρονη πολιτισμική ένδεια και αλλοτρίωση, δυνάμεις που με τον καθημερινό τους αγώνα, με τη στάση ζωή τους χτίζουν έναν άλλο πολιτισμό. Έτσι ανθεί μία καλλιτεχνική στάση που αμφισβητεί την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων στην τέχνη, που αντιστέκεται, παίρνει θέση στο κοινωνικό γίγνεσθαι και την ιστορία.

Η νεολαία, ειδικά, έχει προνομιακή σχέση με όλα τα παραπάνω. Χειρίζεται  πλέον από πολύ μικρή το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι εξοικειωμένη με το να βρίσκει άμεσα και γρήγορα όλα τα καλλιτεχνικά προϊόντα που την αφορούν. Συγχρόνως είναι αυτή που αναζητά πιο τολμηρά, έστω κι αντιφατικά, νέους δρόμους έκφρασης, πειραματίζεται δημιουργικά. Μάλιστα κάθε ξέσπασμα του νεολαιίστικου κινήματος, κάθε κύμα αγώνα και διεκδίκησης της νέας γενιάς, συνοδεύεται από μία έξαρση της καλλιτεχνικής αναζήτησης, συνιστά μια «βλασφημία» απέναντι στο σύστημα και τον πολιτισμό του.

Το διακύβευμα για τη σημερινή εποχή είναι πως θα κατορθώσει να στεριώσει, να μαζικοποιηθεί και να αναπτυχθεί όλη αυτή η ριζοσπαστική αναζήτηση. Πώς θα διαμορφωθεί ένα πολιτιστικό-καλλιτεχνικό ρεύμα που θα τείνει σ’ ένα νέο ουσιαστικό ανθρωπισμό, απαλλαγμένο από το συντηρητισμό, την ηθική υποκρισία, το σύγχρονο σκοταδισμό. Ένα ρεύμα που θα στηρίζεται, θα αφομοιώνει με κριτικό τρόπο την πολιτιστική κληρονομιά των προηγούμενων αιώνων και ταυτόχρονα θα πηγάζει από το επιδιωκόμενο μέλλον, από μία κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ένα τέτοιο ρεύμα δεν μπορεί παρά να αναδυθεί αντικειμενικά μέσα από τη σύγχρονη εργατική τάξη, καθώς αυτή και μόνο αυτή μπορεί να εκπροσωπήσει σήμερα την πρόοδο της ανθρωπότητας, την κίνηση για μια καινούρια εποχή, την κοινωνική απελευθέρωση. Η εργατική νεολαία θα αποτελέσει σίγουρα καρδιά αυτού του εγχειρήματος.

Σήμερα χρειάζεται να συνδεθεί οργανικά, με συνειδητό τρόπο, η πάλη του κοινωνικού και πολιτικού αγώνα της νεολαίας με νέες πολιτιστικές αξίες, σε σύγκρουση με τον πολιτισμό που επιβάλλει η κυρίαρχη τάξη. Να δοθεί χώρος να αναπτυχθεί η καλλιτεχνική δημιουργία μέσα από διαδικασίες συλλογικές, που θα γειώνονται στις γειτονιές, τα σχολεία, τους μαζικούς φορείς στους χώρους σπουδών και δουλειάς. Ο αγώνας για βελτίωση των συνθηκών ζωής της νέας γενιάς, για τη μόρφωση, για τη σταθερή εργασία, για το περιβάλλον, για την ποιοτική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, ενισχύει αποφασιστικά τα στοιχεία ενός νέου πολιτισμού της εργατικής χειραφέτησης.

Παράλληλα είναι αναγκαίο και ώριμο στους σημερινούς καιρούς να αναπτυχθεί ένας πλατύς κριτικός διάλογος γύρω από τα ζητήματα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, το πως μπορεί η τέχνη να αποδώσει την εποχή μας. Είναι ώριμο το ίδιο το εργατικό κίνημα αλλά και το νεολαιίστικο να στρατεύσουν -όχι με τη στενή κομματική έννοια, αλλά συνολικά- στην υπόθεση της εργατικής χειραφέτησης τους πιο πρωτοπόρους καλλιτέχνες. Έτσι θα μπορέσει η σύγχρονη εργατική τάξη, η νέα γενιά να τραγουδήσει τα «δικά» της λαϊκά τραγούδια, να βρει τους «δικούς» της ποιητές, μουσικούς, ζωγράφους, λογοτέχνες, αυτούς που θα εκφράσουν τα πάθη και τους πόθους της.

 ΠΗΓΗ:ΠΡΙΝ