Γιάννης Ρίτσος: Ο ποιητής που κατάλαβε καλύτερα τον Μαρξ

 

Ποιητές υπάρχουν πολλοί. Εξαιρετικοί ποιητές επίσης. Εξαιρετικοί, κομμουνιστές, έλληνες ποιητές επίσης υπάρχουν αρκετοί. Και είναι όλοι τους σπουδαίοι. Εκείνο που ξεχωρίζει στα δικά μου μάτια τον Γιάννη Ρίτσο είναι ένα: έχει καταλάβει καλύτερα από όλους τον Μαρξ.

Δεν κατέχω καμία πιστοποίηση γνώσης ή κατανόησης της τέχνης καλύτερη από αυτή του συνηθισμένου ανθρώπου. Ίσως μπορώ να καταλάβω την ποίηση λίγο καλύτερα απ’ ό,τι τη ζωγραφική ή τη γλυπτική. Την υποδέχομαι, μετέχω σε αυτή με τον ενθουσιασμό του ερασιτέχνη αλλά και την άγνοια του μη-ειδικού.

Με αυτές τις ιδιότητες βρίσκω στα ποιήματα του Ρίτσου αποτυπωμένη ποιτητικώ τω τρόπω την σκέψη του Μαρξ, ιδιαίτερα όπως αυτή αρθρώθηκε στα φιλοσοφικά του κείμενα, αυτά της νεότητας. Στην ποίηση του Ρίτσου εντοπίζει κανείς την αγάπη και το θαυμασμό για το μεγαλείο της ζωής. Ζωής που συγκρούεται στα βράχια της βαρβαρότητας. Όπως ο Μαρξ μιλούσε στα Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα για την όλο ζωντάνια τραχύτητα των Γάλλων κομμουνιστών εργατών, που οι ώρες των συγκεντρώσεών τους ήταν ένα ρήγμα, ένα διάλειμμα ζωής μέσα στην ανυπόφορη καπιταλιστική επιβίωση που μύριζε θάνατο. Αν μπορούσε ίσως να έγραφε ο ίδιος ο Μαρξ ότι «άρμεγαν με τα μάτια τους το φως της Οικουμένης».

Πώς μπορεί να μη διαβάσει κανείς το «εδώ δεν είναι να ‘μαι εγώ πάνω από σένα ή εσύ πάνω από μένα. Εδώ είναι να ‘ναι ο καθένας μας πάνω από τον εαυτό του» και να μην κάνει άμεσα συνειρμούς με τα ίδια τα γραφόμενα του Μαρξ έναν αιώνα πριν τον Ρίτσο, όταν έβλεπε ως δείκτη της ανάπτυξης της κοινωνίας τη σχέση του ανθρώπου με τον συνάνθρωπο μακριά από το αλλοτριωμένο περίβλημα του καπιταλιστικού ολοκληρωτισμού.

Διαβάζεις τη Σονάτα και νομίζεις πως ακούς μουσική, βλέπεις σαν να υφαίνεται μπροστά σου η εικόνα. Μια πολύπλευρη ποίηση. Όπως ήταν και τα γραπτά του Μαρξ, που ενώ ανέλυε την πολιτική οικονομία μεταχειριζόμενους τις πιο δύσκολες έννοιες παρέθετε στίχους από ποιήματα ή εικόνες από λογοτεχνικά έργα, ζωντανεύοντας τα επιστημονικά του γραπτά.

Δεν είναι παράλογο ένας ποιητής να εμπνέεται από τον Μαρξ. Ο Ρίτσος δεν ήταν ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος. Πολλοί, ανάμεσά τους και αρκετοί Έλληνες, ήταν –αν όχι στρατευμένοι- τουλάχιστον βαθιά επηρεασμένοι από τον Μαρξισμό. Εκείνο που κάνει τον Ρίτσο να ξεχωρίζει είναι ότι δεν έμεινε στην δια της ποίησης υπεράσπιση των ιδεών ή των αγώνων του λαού. Αποκρυστάλλωσε το έργο του Μαρξ με διαλεκτικό τρόπο φτάνοντας στη ρίζα του. Η ρίζα που-όπως έλεγε και ο Μαρξ- είναι ο ίδιος ο άνθρωπος.

Δεν γνωρίζω αν έφτασε εκεί σκόπιμα, έχοντας δηλαδή μελετήσει ενδελεχώς τα μαρξιστικά κείμενα (αρκετά από τα οποία ήταν ακόμα αδημοσίευτα όταν έγραφε ο Ρίτσος). Υποθέτω πως όχι. Υποθέτω πως τον οδήγησε το ένστικτο. Δηλαδή ο συνδυασμός της βαθιάς πνευματικότητας με την συνειδητοποίηση της αντίφασης της βιωμένης ανελευθερίας και του απέραντου των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

Όμως δεν χρειάζεται περισσότερη ανάλυση. Άλλωστε η γλώσσα του Ρίτσου είναι απλή και από μόνη της τα λέει όλα:

Κι αύριο λέω θα γίνουμε

ακόμα πιο απλοί.

Θα βρούμε αυτά τα λόγια

που παίρνουνε το ίδιο βάρος

σ’ όλες τις καρδιές, 

σ’ όλα τα χείλη,

έτσι να λέμε πια

τα σύκα-σύκα

και τη σκάφη-σκάφη.

Κι έτσι που να χαμογελάνε οι άλλοι

και να λένε:

“Τέτοια ποιήματα

σου φτιάχνω εκατό την ώρα”.

Αυτό θέλουμε κι εμείς.

Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε

για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου,

απ’ τον κόσμο.

Εμείς τραγουδάμε

για να σμίξουμε τον κόσμο.

πηγή:atexnos

   
από Ταξική Πτέρυγα