Mauthausen : 8 Αυγούστου 1938

Mauthausen : Αύγουστος 1938 – 5 Μάη 1945. Η ζωή και ο θάνατος στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας του Mauthausen απελευθερώθηκε από τις προελαύνουσες αμερικανικές δυνάμεις το πρωί της  5ης Μάη του 1945. Κατά την είσοδό της στο στρατόπεδο η διμοιρία του λοχία Albert J. Kosiek δεν αντιμετώπισε αντίσταση.

του Πέτρου Δημόπουλου

 Οι δυνάμεις των SS μαζί με τους συνεργάτες τους από τις τάξεις των κρατουμένων  (Κapo),  ήδη από τις 3 του Μάη, είχαν διαφύγει προς  διάφορες  κατευθύνσεις  σκοπεύοντας  να αποφύγουν  τη σύλληψη και την τιμωρία. Πολλοί  από  αυτούς   κρύβονταν ακόμα στα περίχωρα  του  στρατοπέδου  μέσα σε αγροτόσπιτα προσποιούμενοι  πρόσφυγες ή κατοίκους  της  περιοχής.  Στη θέση τους είχαν αφήσει να φυλάνε το στρατόπεδο ένας μικρός αριθμός οπλισμένων  πυροσβεστών  από τη Βιέννη οι οποίοι  παραδόθηκαν αμέσως.

  Το Mauthausen υπήρξε ένα από τα τελευταία στη σειρά απελευθέρωσης μεγάλα  ναζιστικά στρατόπεδα

Το θέαμα που αντίκρυσαν  οι είκοσι άνδρες της διμοιρίας  ήταν απερίγραπτα  απάνθρωπο. Υπήρχαν άθαφτα πτώματα παντού ενώ οι ζωντανοί κυκλοφορούσαν “σαν φαντάσματα  σε έναν εφιάλτη”, όπως έγραψε σε επιστολή  του ένας  απο  τους  στρατιώτες  της  διμοιρίας  του Kosiekii.  Η  συντριπτική πλειοψηφία  των  κρατουμένων βρίσκονταν σε  άθλια  κατάσταση, άρρωστοι, πεινασμένοι, εξουθενωμένοι και ετοιμοθάνατοι. Όπως διαπιστώθηκε τις επόμενες μέρες από την απελεύθερωση το μέσο βάρος των κρατουμένων ήταν περίπου 40 κιλά iii.

Σε μερικές χιλιάδες υπολογίζονται οι νεκροί κρατούμενοι τις  επόμενες  μέρες  μετά την απελευθέρωση  εξαιτίας  της γενικής  αδυναμίας  και των ασθενειών στις   οποίες   τελικά  υπέκυψαν.   Οι  Αμερικανοί  στρατιώτες   της   διμοιρίας,   εντελώς απροετοίμαστοι για την κατάσταση  που συνάντησαν, αποχώρησαν υποσχόμενοι ότι θα επιστρέψουν με ενισχύσεις και βοήθεια.

Από τις 29 Απριλίου, έξι μέρες πριν την απελευθέρωση,  οι κρατούμενοι είχαν προχωρήσει  μυστικά στη σύσταση Διεθνούς  Επιτροπής  των κρατουμένων και στους  σκοπούς της περιλαμβάνονταν  η στοιχειώδης  οργάνωση  για την εξασφάλιση της  τροφής  και των υπηρεσιών βοήθειας στους κρατούμενους μετά την επικείμενη αποχώρηση των SS, καθώς και η διατήρηση της τάξης στο στρατόπεδο ώστε να αποφευχθεί το χάος που θα ξεσπούσε όταν χιλιάδες εξαθλιωμένοι και πεινασμένοι  άνθρωποι  θα ξεχύνονταν προς  αναζήτηση τροφής  και μέσων προσωπικής  επιβίωσης.  Αρχηγός  της  Επιτροπής  εκλέχθηκε ο πολιτικός κρατούμενος Heinrich Dürmayer, αυστριακός κομουνιστής, ενώ συστήθηκαν διάφορες   υποεπιτροπές   που   εκπροσωπούσαν   τις διάφορες εθνικότητες των κρατουμένων

Επιζώντες στο στρατόπεδο του Mauthausen.

Στη Διεθνή Επιτροπή κρατουμένων συνενώθηκαν διάφορες παράνομες ομάδες αντίστασης κρατουμένων που είχαν αρχίσει να συστήνονται και να δρουν στο στρατόπεδο από το 1943. Γενικά τα μέλη των ομάδων αυτών είχαν κοινή εθνική καταγωγή, πράγμα φυσιολογικό στη Βαβέλ του στρατοπέδου. Τα μέλη αρκετών ομάδων χαρακτηρίζονταν από κοινές πολιτικές ιδέες, στην πλειοψηφία τους, δε, ήσαν κομουνιστές.

Μεγαλύτερη δυνατότητα για αντιστασιακή δράση είχαν συνήθως εκείνοι οι Γερμανοί, οι Αυστριακοί και οι Τσέχοι κρατούμενοι που λόγω γλώσσας τούς είχαν ανατεθεί από τη διοίκηση των SS διάφορες βοηθητικές υπηρεσίες στη διοίκηση του στρατοπέδου, στο νοσοκομείο, στις υπηρεσίες επιμελητείας κλπ. Ήταν από τα πράγματα επόμενο ότι μόνον κρατούμενοι που ήσαν σε θέση να εκμεταλλευτούν κάποια συγκριτικά πλεονεκτήματα στην ποσότητα του φαγητού, στην υγιεινή, στην ένδυση, στη σχετικά ελεύθερη κυκλοφορία τους στο στρατόπεδο και στις πληροφορίες για τις βουλές της διοίκησης του στρατοπέδου και επιπλέον είχαν κρατήσει τις πολιτικές τους ιδέες και διατηρήσει το αντιναζιστικό τους φρόνημα, θα είχαν κάποιες δυνατότητες να αναπτύξουν αντιστασιακή δράση, σώζοντας από το θάνατο όσους ήταν δυνατό και παρέχοντας τροφή και φάρμακα σε συγκρατούμενους.

Συνήθως, λοιπόν, τα μέλη των αντιστασιακών ομάδων συμπεριλαμβάνονταν στους λεγόμενους προνομιούχους του στρατοπέδου (Prominenten, στη γλώσσα του στρατοπέδου) και βέβαια ήταν μεταξύ εκείνων που δεν αποδέχτηκαν να μετατραπούν σε συνεργάτες των SS. Πάντως οι Prominenten δεν ήσαν αναγκασμένοι να μοιράζονται τις ίδιες συνθήκες της καθημερινής και απάνθρωπης βίας που βίωνε η πεινασμένη και εξαθλιωμένη πλειοψηφία των κρατουμένων. Άλλωστε η διοίκηση των SS απέβλεπε στην αποανθρωποποίηση των εγκλείστων σε όλα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μέσω της διαμόρφωσης ενός καθεστώτος απόλυτης εξουσίας των SS όλων των βαθμίδων πάνω στους κρατούμενους, όπως επίσης και μέσω της σχολαστικής διαίρεσης των κρατουμένων στη βάση της ναζιστικής ιδεολογίας περί “ανώτερων” και “κατώτερων” φυλών και περί “υγειών” και “εκφυλισμένων” ατόμων.

Αυτή ήταν η συνταγή που εφαρμόστηκε με σκοπό την καθολική υποταγή όλων των κρατουμένων και τη χρησιμοποίησή τους ως άμορφη μάζα δούλων, περιορισμένης διάρκειας ζωής, στα καταναγκαστικά έργαiv. Από τα τέλη του 1944 οι παράνομες ομάδες αντίστασης στο Mauthausen άρχισαν να προετοιμάζουν σχέδια ένοπλης εξέγερσης και αντίστασης που θα έθεταν σε εφαρμογή στην περίπτωση που η διοίκηση του στρατοπέδου εκτελούσε τη διαταγή του Himmler περί μαζικής εξόντωσης όλων των κρατουμένων, μέσα στις υπονομευμένες με εκρηκτικά στοές των λατομείων του Gusen. Η Διοίκηση των SS του Στρατοπέδου έχοντας γνώση της ενδεχόμενης αντίστασης από τη μεριά των κρατουμένων και των πρακτικών δυσκολιών του εγχειρήματος κάτω από την πίεση του χρόνου και του πανικού λόγω της οριστικής κατάρρευσης του μετώπου, επέλεξε τη διαφυγή. Όμως ο θάλαμος αερίων του στρατοπέδου του Mauthausen συνέχισε να λειτουργεί μέχρι τις 29 του Απρίλη.

Τον τελευταίο μήνα του πολέμου βρήκαν το θάνατο εκεί 1200-1400 κρατούμενοιv. Στις 5 Μάη η Διεθνής Επιτροπή φρόντισε για τον εξοπλισμό ομάδων κρατουμένων ως μέτρο άμυνας σε περίπτωση που οι SS επέστρεφαν, όπως είχε συμβεί σε άλλα στρατόπεδα. Η Επιτροπή είχε, επίσης, ως σκοπό τη σύλληψη των SS και των Kapo που θα βρίσκονταν ακόμα στα περίχωρα του στρατοπέδου και δεν είχαν κατορθώσει να απομακρυνθούν, καθώς και την κράτηση τους μέχρι την παράδοση τους στη δικαιοσύνη, ώστε να αποφευχθεί το λιντσάρισμα. Παρόλα αυτά κάποιοι από αυτούς βρήκαν το θάνατο, ευθύς μετά τη σύλληψή τους και κατά τη μεταφορά τους στο στρατόπεδο, από τα οργισμένα πλήθη των κρατουμένων, οι οποίοι δεν κατόρθωσαν να ελέγξουν τα αισθήματα για άμεση εκδίκηση για τα δεινά και τα εγκλήματα που είχαν υποστεί και για το θάνατο δεκάδων χιλιάδων συντρόφων τους. Για μιάμισι μέρα το στρατόπεδο του Mauthausen παρέμεινε στον αποκλειστικό έλεγχο της Διεθνούς Επιτροπής, μέχρι την επιστροφή των Αμερικανών στο στρατόπεδο. Εντούτοις, οι ενισχύσεις των Αμερικανών, όταν έφτασαν, ήταν περιορισμένες.

Υπήρχαν άπειρα προβλήματα διοίκησης και διαχείρισης να επιλυθούν και γι αυτό ο ρόλος της Διεθνούς Επιτροπής στην επιβίωση και στην οργάνωση της ζωής των κρατουμένων εξακολούθησε να είναι αναντικατάστατος για μεγάλο διάστημα σε θέματα παροχής βοηθειών υγείας, ταφής των νεκρών, αποκατάστασης στοιχειώδους υγιεινής, οργάνωσης της επιμελητείας, παρασκευής και διανομής φαγητού, διατήρησης της τάξης, καθώς και στην οργάνωση ερευνών πραγματογνωμοσύνης και κατάθεσης μαρτυριών για τα πολλαπλά εγκλήματα των SS και των συνεργατών τους.

Οι πρώτοι κρατούμενοι

Στις 18 Αυγούστου 1938, πέντε μήνες έπειτα από την προσάρτηση της Αυστρίας στο Γερμανικό Ράιχ (Anschluss), οι πρώτοι 585 κρατούμενοι έφτασαν στο χώρο που θα κτιζόταν το Στρατόπεδο. Επρόκειτο για μία ομάδα κρατουμένων προερχόμενων από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Dachau, Γερμανοί και Αυστριακοί. Στην πλειοψηφία τους είχαν συλληφθεί ως ποινικοί μα υπήρχαν και μερικοί πολιτικοί κρατούμενοι. Στις 27 Νοέμβρη του ίδιου έτους ακολούθησε μια ακόμη ομάδα από 489 κρατούμενους, προερχόμενοι κι αυτοί από το Dachauvi.

Περισσότερα: Εδώ- Lefteria