ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΠΗΓΗ: Zero Energy Buildings

Τα τελευταία χρόνια προωθείται σημαντικά η χρήση ανανεώσιμων μορφών ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος και απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Σίγουρα, οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας αποτελούν αυτή τη στιγμή την πιο αξιόπιστη λύση για την κάλυψη των μελλοντικών ενεργειακών αναγκών. Ωστόσο, όσον αφορά την Ελλάδα, δε μπορούν να παραβλεφθούν τα αποθέματα λιγνίτη [1], η εκμετάλλευση του οποίου δε είναι λογικό να σταματήσει ή να παραγκωνιστεί την παρούσα στιγμή, στερώντας μία φθηνή παραγωγής ενέργειας, μολονότι έχει ως αποτέλεσμα την εκπομπή στην ατμόσφαιρα μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα και μικροσωματιδίων. Είναι απαραίτητο όμως, να ληφθούν μέτρα για τη μείωση της περιβαλλοντικής μόλυνσης [2].

Από την άλλη πρέπει να κατανοηθεί ότι η εκμετάλλευση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας δεν αποτελεί πανάκεια για την επίλυση του ενεργειακού προβλήματος, καθώς παρουσιάζουν μειονεκτήματα, προβλήματα και ελλείψεις. Μπορεί επομένως η αξιοποίηση τους να μειώνει τις εκπομπές ρύπων, ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέπονται και οι συνέπειες που έχει η εγκατάστασή τους. Οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες για παράδειγμα είναι κατασκευές μεγάλης κλίμακας, με ύψος και διάμετρο πτερυγίων που ξεπερνά τα 100 μέτρα και με θεμελίωση οπλισμένου σκυροδέματος έως και 500τ.μ. Πέρα από αυτό, τις περισσότερες φορές, για την εγκατάσταση τους επιλέγονται απομακρυσμένες περιοχές, απαιτώντας επιπλέον έργα οδοποιίας ώστε να επιτευχθεί η πρόσβαση μεγάλων φορτηγών. Οι περιοχές αυτές είναι συνήθως ανέγγιχτες εκτάσεις, προκαλώντας ανεπανόρθωτη ζημιά στην χλωρίδα και την πανίδα τους [εικόνα 1]. 

[Εικόνα 1] Παράδειγμα καταστροφής φυσικού περιβάλλοντος για την εγκατάσταση ανεμογεννητριών και του κινδύνου που υπάρχει σε περίπτωση πυρκαγιάς

Επιπλέον, ελλοχεύει συνεχώς ο κίνδυνος πυρκαγιάς από αυτανάφλεξη είτε της ίδιας της ανεμογεννήτριας είτε από υπερθέρμανση των καλωδιώσεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις δασικές εκτάσεις που τις περιβάλλουν [εικόνα 2]. Ακόμα και να σπάσουν οι έλικες της ανεμογεννήτριας είναι πιθανό, είτε από σφοδρούς ανέμους είτε από τη χρήση [3], να εκτοξευθούν σε απόσταση μεγαλύτερη των 500 μέτρων [4] [εικόνα 3]. Ο θόρυβος που παράγουν κατά τη λειτουργία τους, μπορεί να μην γίνεται πολλές φορές αντιληπτός από τους ανθρώπους, ελέγχονται ωστόσο οι επιπτώσεις του στην υγεία [5]. Τέλος, ισχύει αποδεδειγμένα ότι οι εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε μία περιοχή μειώνει τόσο την αξία γης όσο και την προσέλευση τουριστών.

[Εικόνα 2] Ο κίνδυνος πυρκαγιάς μιας ανεμογεννήτριες είναι μεγάλος. Εξίσου μεγάλη είναι και η πιθανότητα εξάπλωσή της, εφόσον περιβάλλεται από δασικές εκτάσεις

 

[Εικόνα 3] Παράδειγμα κατάρρευσης ανεμογεννήτριας στο Wisconsin των Ηνωμένων Πολιτειών

Χαρακτηριστικό είναι ότι στη Γερμανία, όπου είναι εγκατεστημένες πάνω από 30.000 ανεμογεννήτριες, έχει θεωρηθεί ως μία εξαιρετικά δαπανηρή επένδυση, η οποία ωστόσο δε συμβάλλει σημαντικά στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Έτσι προωθείται η διάθεση κονδυλίων για έρευνες και επιδοτήσεις για την ανάπτυξη κατοικιών που θα καταναλώνουν ελάχιστη ή καθόλου ενέργεια. Επιπλέον, η Δανία που θεωρείται πρωτοπόρος στην εκμετάλλευση αιολικής ενέργειας, παράγοντας συνολική ισχύ μεγαλύτερη από 6gW, παραδόξως, δεν έχει θέσει εκτός λειτουργίας ούτε ένα σταθμό συμβατικής παραγωγής ενέργειας μέχρι στιγμής.

Η εκμετάλλευση από την άλλη πλευρά της ηλιακής ενέργειας με τη χρήση φωτοβολταϊκών πάνελ έχει και αυτή ορισμένα μειονεκτήματα, που έγκεινται στην εξαιρετικά ρυπογόνο διαδικασία κατασκευής τους. Η κατασκευή τους προϋποθέτει την παραγωγή κρυσταλλικού πυριτίου, απαιτώντας μεγάλα ποσά ενέργειας, ενώ και διάφορα άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι αυξημένης επικινδυνότητας και τοξικής δράσης. Επίσης, υπάρχει το πρόβλημα της διάθεσης τους μετά το τέλος της λειτουργίας, τους καθώς δεν επιτρέπεται η ταφή τους ούτε η καύση τους εξαιτίας των εκπομπών Καδμίου, με μόνη λύση να είναι η ανακύκλωση ενός μέρους των κατασκευαστικών υλικών τους.

Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι η ξέφρενη διάδοση και εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών δε βασίζεται σε μεγάλο βαθμό ούτε στην ευαισθησία για το περιβάλλον ούτε σε υπάρχουσες ενεργειακές ανάγκες, αλλά αποτελεί ακόμα μια πηγή κερδοφορίας, καθώς και μία ακόμα πηγή παραγωγής ενέργειας για να στηριχθούν οι ολοένα αυξανόμενες καταναλωτικές απαιτήσεις. Τις περισσότερες φορές εντάσσονται σε σχέδια ανάπτυξης που πραγματοποιούνται χωρίς πρόγραμμα και δεν αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές ανάγκες. Στόχος δε θα πρέπει να είναι η απεριόριστη εκμετάλλευση ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, αλλά η αλλαγή του τρόπου ζωής από καθημερινές πρακτικές και συνήθειες με σκοπό να ελαχιστοποιούν τις απαιτούμενες ενεργειακές ανάγκες. Εξάλλου η υπάρχουσα τεχνολογία και το κόστος τους, τις καθιστά αποδοτικές σε σημαντικό βαθμό, αλλά όχι σε τέτοιο ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε τόσο ευρεία κλίμακα. Οι κατασκευές χαμηλής ή μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης μικρής κλίμακας, σε μαζικό επίπεδο, έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση των ενεργειακών απαιτήσεων.

Επιπλέον, η εκτεταμένη εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας χωρίς μέτρο είναι βέβαιο ότι θα έχει αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον, καταστρέφοντας τη χλωρίδα και την πανίδα και υποβαθμίζοντας σημαντικά τον οπτικό ορίζοντα. Είναι ορατός ο κίνδυνος να ξεφυτρώνουν συνεχώς αιολικά ή φωτοβολταϊκά πάρκα, χωρίς καμία ευαισθησία για την κατάληψη και καταστροφή των εκτάσεων που καταλαμβάνουν, τα οποία μετά το πέρας της λειτουργίας τους,  εγκαταλείπονται προς αναζήτηση νέων περιοχών. Συνειδητοποιούμε επομένως, ότι η εκμετάλλευση ανανεώσιμων μορφών ενέργειας θα πρέπει να προωθείται κατά βάση σε έργα μικρής κλίμακας [εικόνα 4], όπως κατοικιών και απομακρυσμένων συγκροτημάτων που βρίσκονται εκτός δικτύου και όχι για να προωθήσει τους ξέφρενους ρυθμούς ανάπτυξης ως ακόμη ένα εργαλείο οικονομικής εκμετάλλευσης. Επιπλέον είναι λογικό και όχι κατακριτέο η συνέχιση της αξιοποίησης των ορυκτών καυσίμων που μπορούν να προσφέρουν ηλεκτρική ενέργεια με σχετικά χαμηλό κόστος. Θα πρέπει όμως να εφαρμοστούν άμεσα αντιρρυπαντικές τεχνολογίες στην εκμετάλλευσή  και αξιοποίηση τους, ώστε να μειωθούν, όσο είναι εφικτό, οι εκπομπές μικροσωματιδίων και συνεπώς οι περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. 

[Εικόνα 4] Ανεμογεννήτρια κατακόρυφου άξονα περιστροφής. Τέτοιου είδους ανεμογεννήτριες είναι περισσότερο αποδοτικές στο αστικό περιβάλλον, διότι μπορούν να εκμεταλλευτούν τους ανέμους όλων των διευθύνσεων

---

[1] Η Ελλάδα είναι η δεύτερη σε παραγωγή λιγνίτη χώρα της Ευρώπης μετά τη Γερμανία, με αποθέματα που επαρκούν τουλάχιστον για μισό αιώνα ακόμα εκμετάλλευσης

[2] Λύση για το συγκεκριμένο πρόβλημα θα μπορούσε να είναι η συλλογή του διοξειδίου του άνθρακα και η ταφή του στο υπέδαφος ή η καύση παράλληλα με το λιγνίτη και στερεών ενεργειακών καυσίμων ή βιομάζας σε ατμοηλεκτρικούς σταθμούς.

[3] Η διάρκεια ζωής του είναι περίπου 5 χρόνια συνεχούς λειτουργίας

[4] Τέτοιου είδους ατύχημα συνέβη το 2003 στο Μαρμάρι της νότιας Ευβοίας, με θραύσματα βάρους μέχρι ένα τόνο να εκτοξεύονται σε απόσταση 400 μέτρων

[5] Ύστερα από μελέτες, επιπτώσεις στην υγεία έχουν ήδη αποδειχθεί για ορισμένα είδη ζώων